Η Αλεξάνδρα Τόλκα αφιερώνει σκέψεις για τον Οσκαρ Ουάιλντ, τον Ιρλανδο συγγραφέα και ποιητή που άφησε το δικό του στίγμα στην λοχοτεχνία
Από όλους τους γίγαντες των παγκόσμιων γραμμάτων, τους θεϊκούς Έλληνες της αρχαιότητα, τους μυθικούς Ρωμαίους, τους τιτάνιους Ρώσους, Γκόρκι, Πούσκιν, Τολστόι, Ντοστογιέφσκι, Τσέχωφ, τους ισόθεους Γάλλους Μπαλζάκ, Σταντάλ, Ουγκό, απ’ τον Δία της ποίησης της του θεάτρου Σαίξπηρ αλλά και όλες τις φωνές της ένθεης ωραιότητας των ανθρώπων όπως οι Σο, Μποντλέρ, Φλομπέρ, Ρεμπό, Γκαίτε, Δάντης, Μπάιρον, Λαμαρτίνος, Τζόυς, Βερν, Πόε, Ιψεν, Στρίμπεργκ, Μαν και ερχόμαστε προς το χρόνο μας με τους σπουδαίους Λατίνους και τους σύγχρονους Αμερικανούς που ρίχνουν σκιά στην ανθρωπότητα, η πιο ιδιαίτερη και πληγωμένη κραυγή μας είναι αυτή του Οσκαρ Ουάιλντ.
Της Αλεξάνδρα Τσόλκα
Παθιασμένος, ανυπότακτος, υπέροχα εστέτ προβοκάτορας με την σκέψη και τη ζωή του, προκλητικός, μια μορφή πολύπλοκη όσο και το έργο του ως μυθιστοριογράφου, ποιητή, δημοσιογράφου, θεατρικού συγγραφέα, οπαδού του κινήματος ενός επαναστατικού Αισθητισμού και κριτικού. Ο Ιρλανδός Όσκαρ Ουάιλντ, που έζησε στην Αγγλία, πάντα με ένα πάθος και μια επαναστατικότητα μέσα του, είναι η πλέον αναγνωρίσιμη λογοτεχνική περσόνα της βικτοριανής εποχής, γέννημα της και αρνητής της. Εξαίσια ιδιοφυής, έζησε έρωτες, πάθη, δόξα, επιτυχία, τεράστια φήμη, αλλά και συκοφάντηση, προδοσία, περιθωριοποίηση, φυλακή, εξορία, περιφρόνια. Πάνω απ όλα, έζησε μια προδοσία απ την αγάπη και την επίγνωση πως δεν όταν δεν αρκείς, δεν χωράς, είσαι πιο ψηλός και ξεχωρίζεις, οι κοινωνίες σε ακρωτηριάζουν με κάθε τρόπο για να μπείς στις νόρμες της. Κάλυψε μια εκτός ορίων ευαισθησία, μια υπέρμετρη ευγένεια συναισθημάτων, μια εξαίσια καλλιέργεια και μια συναισθηματική ευφυΐα τόσο υπερβολική που άγγιζε την αρχαιοελληνική ύβρη, με έναν μανδύα υπερφίαλου έρωτα με τις λέξεις, αλλά φαίνεται από όλο το έργο του μια ψυχή έτοιμη να σπάσει σε πολύτιμα κρυσταλλάκια. Όταν ήταν χαϊδεμένο παιδί των αγγλικών σαλονιών, ως κάτι εξωτικό, μια ατραξιόν αφορεσμών και κομψής ειλικρίνειας, που έδινε πρόκληση και ένταση στην πλήξη της ομοιομορφίας των αριστοκρατικών ομοιοτήτων.
Αποφθέγματα
Τότε έγραφε απ τα κομψά, συχνά παράδοξα, υπέροχα αποφθέγματα του, πολλά σκέτα, κάποια τοποθετημένα σε θεατρικά και άρθρα:
«Η δουλειά, είναι το καταφύγιο των ανθρώπων που δεν έχουν να κάνουν τίποτα άλλο»!
«Είναι απαράδεκτο να χωρίζουμε τους ανθρώπους σε καλούς και σε κακούς. Οι άνθρωποι είναι είτε γοητευτικοί είτε βαρετοί».
«Οι γέροι πιστεύουν τα πάντα. Οι μεσήλικες υποψιάζονται τα πάντα. Οι νέοι ξέρουν τα πάντα».
«Δεν υπάρχουν αδιάκριτες ερωτήσεις. Υπάρχουν μόνο αδιάκριτες απαντήσεις».
«Η συνέπεια είναι το τελευταίο καταφύγιο όσων δεν έχουν φαντασία».
«Όλα σ’ αυτόν τον κόσμο έχουν να κάνουν με το σεξ εκτός από το σεξ. Το σεξ έχει να κάνει με την εξουσία».
«Η ηθικολογία είναι η στάση που υιοθετούμε απέναντι σε ανθρώπους που δεν μπορούμε να υποφέρουμε».
«Η φύση μιμείται την τέχνη».
Για να καταλήξει λίγο πριν το τέλος της ζωής του, να συνοψίσει σε μια μόλις φασουλά, στο ώριμο και σπαρακτικό De Profundis πως «οι περισσότεροι άνθρωποι είναι άλλοι άνθρωποι. Οι σκέψεις τους είναι οι απόψεις κάποιου άλλου, η ζωή τους μια μίμηση, τα πάθη τους ένα ρητό».
Ελλάδα
Κάποτε ταξίδεψε στην Ελλάδα. Ντύθηκε με τη φουστανέλα. Λάτρεψε. Και έγραψε:
«Ελλάς»
«Σαν το ζαφείρι ήταν της θάλασσας το χρώμα
κι έμοιαζε οπάλιο πυρωμένο τ’ ουρανού το δώμα.
Σηκώσαμε πανιά … Και πρίμο φύσαγε τ’ αγέρι,
στις ανατολικές γαλάζιες χώρες να μας φέρει.
Απ’ την ολόρθη πλώρη, βιαστικό το βλέμμα
τη Ζάκυνθο αγναντεύει, το κάθε της ρέμα
και το κάθε λιοστάσι,
της Ιθάκης τ’ ακροθαλάσσι,
του Λύκαιου τα κορφοβούνια χιονισμένα,
της Αρκαδίας τα βουνά μ’ ανθούς σπαρμένα.
Κανείς άλλος ήχος τη σιωπή δεν ταράζει,
παρά το πανί που στο κατάρτι παφλάζει,
το νερό που στα πλάγια του πλοίου φλοισβίζει
και γέλιο κοριτσιών που στην πρύμνη αναβρύζει.
Την ώρα που άρχιζε να φλέγεται η Δύση
κι ήλιος πορφυρός στα νερά είχε καθίσει,
τη γη της Ελλάδας είχα τέλος πατήσει.»
Θάνατος
Στα 1895, το χαϊδεμένο παιδί του κοσμικού Λονδίνου, ο συγγραφέας και ευγενής, ο εστετιστής, ο ιδιοφυής Όσκαρ Ουάιλντ καταδικάστηκε σε δύο χρόνια καταναγκαστικά έργα με την κατηγορία της ομοφυλοφιλίας. Για την ακρίβεια καταδικάζεται για «σοδομισμό», αδίκημα, ποινικό και κοινωνικά κατακριτέο. Η Αγγλία δε συγχωρεί τις κοροϊδίες του και την διάθεση του να ξεχωρίζει. Δεν ανέχεται την διαφορά. Φυσικά και δεν υπάρχουν ομοφυλόφιλοι εκεί. Μόνο ο Ουιάιλντ, που μηλίτσα πήγε να παρασύρει και έναν αθώο νεαρό αριστοκράτη! Βαθύτατα πληγωμένος απ’ την προδοσία του εραστή, τσακισμένος σωματικά και ψυχικά, μακριά πια απ’ τα σαλόνια που τον αποθέωναν, παρασυρμένος από παραφορά και πάθος και πεταμένος στην μοναξιά και στην περιφρόνηση, έγραψε δύο αριστουργήματα, τα «Η μπαλάντα της φυλακής του Ρήντιγκ» και το «De Profundis». Θα πεθάνει πάμφτωχος, απαξιωμένος και ταπεινωμένος στο Παρίσι, σε ηλικία 46 ετών, εκλιπαρώντας πάντα για λίγο ακόμα από κείνη την αγάπη του διεφθαρμένου, δειλού και τόσο λατρεμένου εραστή…
Εκείνο τον Νοέμβρη, λίγο πριν πεθάνει, ζήτησε να φωνάξουν έναν ιερέα και να βαφτιστεί Ρωμαιοκαθολικός, μιας και η Ιρλανδία και η πίστη της ζητούσαν μερίδιο από την ύπαρξη του στις βαθύτατα ριζωμένες φοβίες και βεβαιότητες του. Ο Ιρλανδός αιδεσιμότατος Κούθμπερτ Νταν, μέλος του Τάγματος των Πασιονιστών έγραψε για το τελευταίο βράδυ του σπουδαίου Όσκαρ:
«… Καθώς η άμαξα διέσχιζε τους σκοτεινούς παριζιάνικους δρόμους εκείνη την κρύα νύχτα του χειμώνα, η θλιβερή ιστορία του Όσκαρ Ουάιλντ μου φανερώθηκε ξανά εν μέρει… Ο Ρόμπερτ Ρος στεκόταν γονατιστός δίπλα στο κρεβάτι, βοηθώντας με όσο καλύτερα μπορούσε, καθώς εγώ τελούσα την βάπτιση και εν συνεχεία απαγγέλλοντας την δοξολογία του μυστηρίου όσο ο Ουάιλντ, ξαπλωμένος μπρούμυτα, λάμβανε το Χρίσμα των αρρώστων (Anointing of the Sick) και εγώ έψελνα την επιθανάτια δέηση. Καθώς ο άνθρωπος ήταν σε ημι-κωματώδη κατάσταση, δεν επιχείρησα να του προσφέρω την Θεία Ευχαριστία· εδώ πρέπει να επισημάνω ξανά ότι μπορούσε να συνέλθει από αυτή την κατάσταση και συνήλθε κατά την παρουσία μου. Όταν ήταν ξύπνιος, έδειχνε σημάδια ενδόμυχης συνείδησης… Είμαι πλήρως πεπεισμένος ότι με κατάλαβε όταν του είπα ότι θα γινόταν δεκτός στην Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και του διάβασα το έσχατο μυστήριο επί επιθανάτιας κλίνης… Κι όταν έγειρα στο αυτί του και ψιθύρισα τα Άγια Ονόματα, την Μετάνοια, την Ελπίδα και την Ελεημοσύνη, προσπάθησε να ψελλίσει τα λόγια μετά από μένα, δείχνοντας ταπεινά υποταγμένος στο Θέλημα του Θεού…»…
Ο Ουάιλντ πέθανε στις 30 Νοεμβρίου 1900. Ηταν 46 ετών. Τα τελευταία του λόγια, καθώς κοιτούσε γύρω του ήταν: «Είτε η ταπετσαρία ξεθωριάζει, είτε εγώ»… Αιτία θανάτου; Η μηνιγγίτιδα! Δε γύρισε ποτέ στο Λονδίνο που τον αποθέωσε, τον είχε είδωλο του και τον γκρέμισε με μανία ηδονική, αλλά ούτε και στην πατρίδα του, την Ιρλανδία. Έμεινε για πάντα στο Παρίσι. Στον τάφο του έχουν γραφεί στίχοι από τη θλιμμένη και πικραμένη «Μπαλάντα της φυλακής του Ρέντιγκ»: «Γι’ αυτόν, η τσακισμένη λήκυθος του οίκτου θα γεμίζει με ξένα δάκρια. Γιατί θα τονε θρηνούν οι απόκληροι της ζωής κι οι απόκληροι πάντα κλαίνε».
Μπαλάντα
Τον λατρεύουμε λοιπόν, όχι για τα υπέροχα, σοφά, σαρκαστικά αποφθέγματα του –μόνο- που σ’ όλο τον κόσμο χρησιμοποιούνται ή τα κορυφαία έργα του, την εποχή της αποθέωσης του, αλλά μ’ αυτό το ποίημα, τη «Μπαλάντα της φυλακής του Ρέντιγκ», το φτιαγμένο από περιθώριο και σακάτεμα. Άλλο ένα απόσπασμα:
«Μα κι ο καθείς σκοτώνει ό,τι αγαπάει,
και πρέπει αυτό απ’ όλους ακουστεί.
Άλλοι με κολακεία σε σκοτώνουν
Κι άλλοι με ματιά φαρμακερή
Μ’ ένα φιλί σκοτώνουν οι δειλοί,
Κι οι γενναίοι άνδρες με σπαθί.
Νέοι σκοτώνουν άλλοι την αγάπη τους
Κι άλλοι σαν γενούνε γέροι.
Με χέρι Λαγνείας άλλοι τήνε πνίγουνε
Κι άλλοι με Πλούτου χέρι
Κι επειδή πιο γρήγορα παγώνει έτσι το κορμί,
Οι πονόψυχοι σκοτώνουν με μαχαίρι.
Άλλοι για λίγο ερωτεύονται κι άλλοι για πολύ.
Άλλοι τον Έρωτα πουλάνε κι άλλοι τον αγοράζουν.
Άλλοι με βουρκωμένα μάτια τον σκοτώνουνε
Κι άλλοι βουβοί τον αφανίζουν
Κι ενώ ο καθείς σκοτώνει ό,τι αγαπάει,
Όλοι ωστόσο δεν πεθαίνουν…»…
Θα τον θυμόμαστε επίσης, από εκείνα τα ποιητικά του παραμύθια, τα όλο μελαγχολία, όλο βεβαιότητα πως αυτός που αγαπά χάνεται και ας μη τον νοιάζει, όλο επίγνωση μοναξιάς και πόνου. Ο εγωιστής γίγαντας. Το αηδόνι και το τριαντάφυλλο. Το σπίτι με τις ροδιές. Το αστερόπαιδο. Ο ευτυχισμένος πρίγκιπας! Αριστουργήματα πίκρας για ψυχές παιδιών, άσχετα από ηλικία…
Πηγή: Kourdistoportokali.com
