Η κοινωνία που δηλώνει ξαφνιασμένη, η κοινωνία που μιλάει πολύ χωρίς να δρα (Μάσκα φυλ. 373)
Ελληνική κοινωνία αιφνιδιασμένη. Ξαφνιασμένη. Πιάστηκε στον.. ύπνο για μία ακόμη φορά… Ένα φαινόμενο κατακριτέο εμφανίστηκε αιφνιδιαστικά και δυναμικά ξεσπώντας με έντονο και εκκωφαντικό θόρυβο. Σηκώθηκε η ελληνική κοινωνία από τον καναπέ της, κοίταξαν τα μέλη της το ένα το άλλο, και αναρωτήθηκαν μεταξύ τους: «υπάρχει bullying;». Η απάντηση που έδωσαν ήταν καταφατική «ναι, υπάρχει, ακόμη και στην Ελλάδα», αν και η λέξη ξενόφερτη. Οι παλιότεροι την γνώριζαν ως «πείραγμα», ως «κοροϊδία», ως «ειρωνεία» ή ως «καψώνι», ως «υποτίμηση», μέσα στα διάφορα στάδια της ζωής, ως επί τω πλείστον σε λεκτικό επίπεδο. Οι νεώτεροι ως «…εκφοβισμό” ή ως “bullying”, είτε αυτός λαμβάνει χώρα στο σχολείο, είτε στο στρατό είτε στον εργασιακό χώρο, κυρίως όμως ως ένα φαινόμενο που γεννιέται εντός της οικογένειας. Και όταν αναφέρθηκε ο κρίκος στην αλυσίδα της κοινωνίας που λέγεται «οικογένεια», η «άγια ελληνική οικογένειά», τα στόματα έκλεισαν.
Από τη στιγμή που εντρύφησαν στο νόημα της νέας έννοιας που μπήκε στη ζωή τους, οι Έλληνες πολίτες κάθισαν και πάλι ανακουφισμένοι στο καναπέ τους. Πήραν το νέας τεχνολογίας tablet στα χέρια τους και άρχισαν να κάνουν like σε διάφορα κείμενα που διάβασαν στο διαδίκτυο σχετικά με το θέμα…. Δεν είχαν προσέξει ότι μερικούς μήνες νωρίτερα είχε βρεθεί ένας άστεγος νεκρός δίπλα στη γειτονιά τους… Δεν είχαν πληροφορηθεί ότι στο κέντρο της Αθήνας, κάπου στο Παγκράτι, κάποιοι τραμπούκοι, άτομα που θεωρούν ότι είναι ανώτερα από τους συνανθρώπους τους, είχαν σπάσει το πόδι ενός άστεγου και είχαν λούσει με χλωρίνη το έτερο μέλος της παρέας γιατί είχαν κάνει το έγκλημα να κάθονται σε παγκάκι που θεωρητικά ανήκε στην παρέα των τραμπούκων. Δεν είχαν προσέξει ότι ξεκίνησε πριν από μερικές ημέρες η δίκη του Ουαλίντ Ταλέμπ, ενός γενναίου παιδιού από την Αίγυπτο, το οποίο βρήκε τη δύναμη να καταγγείλει τον εργοδότη του και τρεις φίλους του, που στη Σαλαμίνα τον βασάνιζαν με τον πλέον αισχρό τρόπο σε καθημερινή βάση, μόνο και μόνο για τη πλάκα τους…
Δεν είχαν πληροφορηθεί σωστά για ό,τι συνέβαινε στη διαβόητη Μανωλάδα όπου πριν από δύο χρόνια οι εργαζόμενοι πυροβολήθηκαν διότι ζήτησαν τη νόμιμη αμοιβή τους για τη δουλειά τους στα χωράφια και το δικαστήριο έκρινε αθώους τους καταγγελλόμενους εργοδότες. Όπως επίσης αδιαφόρησαν για ό,τι διαδραματίστηκε στο πτηνοτροφείο της Χαλανδρίτσας, ένα σύγχρονο κολαστήριο ψυχών με απάνθρωπες συνθήκες εργασίας… και βέβαια κανείς δεν πάτησε το κουμπί του Like για την μικρή Σάλμα, το 40 ημερών μωρό που πέθανε από υποθερμία, παγωμένη από το νερό της βροχής σε κάποιον δρόμο της Γάζα. Βλέπετε, μια γυναίκα βιάζεται κάθε 18 ώρες στο Δελχί της Ινδίας. 12.000 παιδιά χρησιμοποιήθηκαν ως στρατιώτες στο Σουδάν, μόνο τον τελευταίο χρόνο, 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι πέθαναν το 2013 από φυματίωση, 1 στις 5 μαθήτριες στις ΗΠΑ έχουν αντιμετωπίσει βία σε ερωτική σχέση και 2,5 εκατομμύρια παιδιά είναι άστεγα στις ΗΠΑ.
Όλα αυτά δεν αγγίζουν την ελληνική κοινωνία γιατί τυχαίνει να γίνονται …μακριά. Η είδηση της εξαφάνισης αρχικά, και του θανάτου, στη συνέχεια, του Βαγγέλη έκανε τη κοινωνία μας να αντιδράσει. Αλλά, φοβάμαι, για λίγο. Έχω την αίσθηση ότι η ελληνική κοινωνία έχει ποτιστεί από την αδυναμία της να μάθει από τα παθήματά της, και ειδικά όταν ένα δυσάρεστο θέμα ακουμπάει την «οικογένεια», η λήθη έρχεται γρήγορα. Ναι, μπορεί η έννοια της οικογένειάς να μην έχει τη δυναμική που είχε πριν από 20 ή 30 ή 40 χρόνια, παραμένει όμως ένας ισχυρός κρίκος στην αλυσίδα της ελληνικής κοινωνίας που δεν σπάει εύκολα. Και κρατάει κρυμμένα μυστικά μέσα της. Το Bullying ή εκφοβισμός, σε όποια μορφή κι εάν το δει κάποιος, ξεκινάει από την οικογένεια. Και αναμφίβολα για να …εκδηλωθεί χρειάζεται περισσότερα από δύο άτομα. Είναι ένα φαινόμενο που εκπηγάζει τόσο από ψυχολογικούς όσο και από κοινωνικούς παράγοντες: από τον αυταρχισμό στο σπίτι, από την έλλειψη ενδιαφέροντος και σεβασμού από τους γονείς προς το παιδί, από την αποξένωση των μελών της οικογένειας που το καθένα κρύβεται πίσω από τις οθόνες του υπολογιστή και της τηλεόρασης, από τη μη ουσιώδης επικοινωνία ανάμεσα στα μέλη μιας οικογένειας…έως την οικονομική κρίση και την ψυχρή κοινωνία που κοιτάζει μόνο το «εγώ» αφήνοντας στην άκρη το «εμείς», το συστατικό δηλαδή στοιχείο, της παραδοσιακής ελληνικής οικογένειας.
Στην ζωή δεν υπάρχει «λίγο» Βαγγέλης ή «λίγο» Μανωλάδα ή «λίγο» παρενόχληση ή «λίγο» οτιδήποτε άλλο. Στη ζωή απλά παίζεις το ρόλο που έχεις επιλέξει, και τον παίζεις συνειδητά και έως το τέλος, επειδή οφείλεις να τιμήσεις με τη παρουσία σου αυτό που λέγεται «ζωή». Δεν μπορείς να είσαι θεατής και απλά να σκέφτεσαι «α, ναι, την έμαθα την είδηση για τον Βαγγέλη ή για την Σάλμα ή για τον Ουαλίντ, έκανα like και εκτέλεσα το καθήκον μου γιατί δεν με αγγίζει»… Μόνο εάν έχουμε πλήρη συνείδηση αυτού που βιώνουμε και είμαστε ενεργά μέλη της κοινωνίας, θα υπάρξει επιτέλους αποτέλεσμα. Θα εγκλωβιστούν στην γωνία και στο περιθώριο οι ψευτονταήδες, που εμείς οι ίδιοι τους αναθρέψαμε… Θα λειτουργήσει σωστά η Δικαιοσύνη, γιατί εμείς θα το έχουμε απαιτήσει, και ενδεχομένως οι συνθήκες διαβίωσης να γίνουν καλύτερες, πιο ανθρώπινες γιατί εμείς οι ίδιοι θα το έχουμε επιλέξει.
Αυτή τη στιγμή, όλη σχεδόν η ελληνική κοινωνία έχει τύψεις. Όλη σχεδόν η ελληνική κοινωνία έχει γνωρίσει έναν Βαγγέλη ή έναν Ουαλίντ ή κάποιον ανώνυμο που τον αγνόησε όταν του ζήτησε βοήθεια… Αλλά το να κλαίμε πάνω από τη χυμένη καρδάρα, το φέρετρο του κάθε Βαγγέλη, δεν έχει νόημα. Σημασία έχει να γίνει το πάθημα μάθημα. Να υπάρχει μνήμη, ώστε να μην υπάρξουν και άλλοι Βαγγέληδες, και φυσικά να αρχίσουμε να κοιτάμε τη ζωή κατάματα, να την αντιμετωπίζουμε με ειλικρίνεια και θάρρος και ανθρωπιά. Και κυρίως να αντικαταστήσουμε τις κούφιες φωνές με σιωπή και πράξεις… Σιωπή από τους …ειδικούς (και μη), που κλαίνε πάνω από το φέρετρο, και πράξεις ουσιαστικές από όλους μας. Ίσως αυτό να ήθελε και ο Βαγγέλης: όχι δάκρυα μεταχρονολογημένα, αλλά μία ανθρώπινη αγκαλιά όταν την είχε ανάγκη. Αντ’ αυτού, αναζήτησε τη λύτρωση στη παγωμένη λίμνη των Ιωαννίνων. Κι αυτό διότι η κοινωνία, δηλαδή όλοι εμείς, τον σπρώξαμε προς τα εκεί…
Νικόδημος Λιανός
