Οκτώ χρόνια προετοίμαζε ο Δανακός τη μεγάλη γιορτή του!
Κι ήταν Γιορτή πολιτισμού και Λαϊκό πανηγύρι συγχρόνως, καθώς τα Θυρανοίξια του κοιμητηριακού Ιερού Ναού του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, έγιναν με όλες τις τιμές που ορίζει το εκκλησιαστικό τελετουργικό, σε κλίμα συγκίνησης και κατάνυξης, για να ακολουθήσει το κάλεσμα στη Βρύση του Δανακού, με τα αιώνια νερά και την απαράμιλλη φιλοξενία των Δανακιωτών!
Κείμενο: Νίκη Κεφαλά
Οκτώ χρόνια προσήλωσης στο στόχο, οκτώ χρόνια σκληρής δουλειάς, ακούραστης προσπάθειας εξεύρεσης οικονομικών πόρων, οκτώ χρόνια αδιάκοπης φροντίδας και προσμονής!
Ένα τέτοιο έργο προϋποθέτει την πολιτική και την εκκλησιαστική βούληση, στηρίζεται στη γνώση και εμπειρία ανθρώπων από την επιστημονική κοινότητα, παρακαλεί για την υπέρβαση των κατοίκων, θεωρεί δεδομένη την αφοσίωση, επενδύει στα ψυχικά αποθέματα των πρωτεργατών ένθεν κακείθεν!
Έφτασε η πολυπόθητη ώρα της ανάσας, της ανάπαυλας, της εσωτερικής αγαλλίασης!
Το διαβάσαμε στα βουρκωμένα μάτια του π. Πέτρου, στην αγωνία που ξεπηδούσε από το βλέμμα του π. Αντώνη, στα φουσκωμένα στήθια του λαού του Δανακού, στο μειδίαμα ικανοποίησης του Δρ. Αρχαιολογίας Δ. Αθανασούλη…
Όλα τα είδε το δειλινό, όλα τα είδε το ζευγάρι των γερακιών που στριφογύριζε πάνω από τα κεφάλια μας, όλα τα είδαν οι αναχωρητές προς το αιώνιο φως…
Του Άγιου του έμελλε να αγναντεύει πάντα το Αιγαίο και τη Μικρά Ασία μοιράζοντας ευλογία στο τόπο που τον διάλεξε κι ο τόπος θα καμαρώνει ες αεί για το ανεικονικό του μνημείο που με σεβασμό και κόπο ανάδειξε και αφήνει παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές!
Ξετυλίγοντας το κουβάρι του χρόνου βρισκόμαστε στον 8ο αιώνα και στην εποχή της Εικονομαχίας…
Είναι η περίοδος που η Βυζαντινή Αυτοκρατορία σείεται από την θεολογική διαμάχη αναφορικά με την λατρεία των εικόνων, που για τους εικονολάτρες ή εικονόφιλους ή εικονόδουλους είναι σύμφωνη με την Ορθόδοξη Χριστιανική παράδοση, αλλά, για τους Εικονομάχους ή εικονοκλάστες, είναι συνώνυμη της ειδωλολατρίας.
Ο αυτοκράτορας Λέων ο Γ´ ο Ίσαυρος τίθεται υπέρ της Εικονομαχίας, ίσως επηρεασμένος από την Μικρά Ασία και των σχέσεων στρατιωτικού ενδιαφέροντος που είχε με τους κατοίκους της κι έτσι το ζήτημα αποκτά αναπόφευκτα πολιτικές διαστάσεις και φέρνει την αρχή μια σειράς οικονομικών και νομοθετικών μεταρρυθμίσεων που ως σήμερα ιστορικοί μελετητές και συγγραφείς κρίνουν πως υπήρξαν ιδιαίτερα εποικοδομητικές…
Το τέλος της Εικονομαχικής περιόδου επανέφερε τις εικόνες, τις μοναστηριακές περιουσίες και τέλος πάντων όσα σήμερα ισχύουν, όμως αυτή η αρκετά μακρά περίοδος του ενάμισυ αιώνα περίπου από τον 8ο ως τα μισά του 9ου, άφησε πίσω της σπουδαία ανεικονικά μνημεία με σημαντικό αριθμό αυτών πάνω στη Νάξο!
Σε δημοσίευμα τους οι ειδικοί περιγράφουν:
«Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, ως αρμόδια περιφερειακή Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού, με την ενεργή συμπαράσταση της τοπικής ενορίας Ζωοδόχου Πηγής Δανακού και του εφημερίου π. Πέτρου Αμοργιανού σχεδίασε και υλοποίησε το έργο της αποκατάστασης του κοιμητηριακού ναού του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στον Δανακό Νάξου που περιελέμβανε την διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου, την αποκατάσταση του κτηρίου και την συντήρηση του ανεικονικού τοιχογραφικού διακόσμου από το Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης της Εφορείας. Η αρχική φάση του δίκλιτου καμαροσκέπαστου ναού ανάγεται στην περίοδο της εικονομαχίας (726-787, 814-842), πιθανόν μεταξύ 815-830.
Όλο το μνημείο και ο περιβάλλων χώρος ήταν βαρύτατα αλλοιωμένοι με τσιμεντένιες επενδύσεις. Καθαιρέθηκε το παχύ στρώμα σκυροδέματος εσωτερικά και εξωτερικά…»
Έργο πιστών ήταν κι αυτό που από ευλάβεια αλλά και άγνοια κακοποίησαν το Ναό… Μα μήπως κι άλλοι ναοί δεν τσιμεντώνονται στις μέρες μας από την ίδια άγνοια;
«Πραγματοποιήθηκε ανασκαφή και αποκαλύφθηκαν τρεις κτιστοί τάφοι μερικώς λαξευμένοι στον μαλακό βράχο. Εντοπίστηκαν τουλάχιστον δύο σκελετοί ανά τάφο και όστρακα με εγχάρακτη επιγραφή ΙC XC NIKA ή αστέρι του Δαβίδ…»
Περνώντας δίπλα στον επιδαπέδιο υαλοπίνακα που καλύπτει προστατευτικά τον ανθρώπινο σκελετό, αναρωτιέσαι για την ταυτότητα του νεκρού, το φύλο, την ηλικία, τις συνθήκες του θανάτου… Μετράς τα βήματα σου μην ακουμπήσουν το πλαίσιο… Δεν θα μάθεις την ιστορία του…
«Στον ανατολικό τοίχο του ναού αποκαλύφθηκε στρώμα ανεικονικού διακόσμου: στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας, στο κέντρο φολιδωτού κάμπου, μεγάλος διάλιθος σταυρός εγγράφεται μέσα σε κυκλική δόξα που συντίθεται από ομόκεντρους πολύχρωμους κύκλους. Στον ημικύλινδρο κυριαρχούν δύο πολύχρωμα γραπτά θωράκια με σταυρό μέσα σε ρόμβο. Γεωμετρικά και φυτικά μοτίβα συμπληρώνουν την εντυπωσιακή ανεικονική σύνθεση. Η αφιερωματική επιγραφή που περιτρέχει την βάση του τεταρτοσφαιρίου της αψίδας και τα τόξα του δίλοβου παραθύρου αναφέρει τον οικονόμο του «ένδοξου» ναού Αγαπητό. Νεότερο στρώμα, που μπορεί να χρονολογηθεί στην ύστερη βυζαντινή περίοδο, κοσμούσε τον βόρειο τοίχο, και περιλάμβανε σπαράγματα από παράσταση Δέησης με τον Χριστό ένθρονο, σταυρό και μορφή ιεράρχη…»
Κάποιος είναι φανερό πως τον φρόντιζε το Ναό, κάποιος τον λάτρευε, τον πρόσεχε ως Θεματοφύλακας, ως ιερέας ίσως…
«Εξωτερικά, μετά την απομάκρυνση των νεότερων τάφων, που εφάπτονταν με τον βόρειο τοίχο του ναού, υλοποιήθηκαν εργασίες προκειμένου να διαμορφωθεί και πλακοστρωθεί ο αύλειος χώρος και να διαχωριστεί από την περιοχή του σύγχρονου νεκροταφείου. Με τις εργασίες αυτές επιτεύχθηκαν η λειτουργική κίνηση γύρω από το μνημείο και η θέασή του από ευρύτερους οπτικά άξονες…»
Εδώ είναι και το μεγαλείο της υπέρβασης!
Να μετακινήσεις τα λείψανα των νεκρών σου για έναν μεγαλύτερο σκοπό, κερδίζοντας την δια βίου ευγνωμοσύνη και ευλογία! Το πιθανότερο είναι πως υπήρξε η σιωπηρή σύμφωνη γνώμη των κεκοιμημένων…
Το έργο της αποκατάστασης του Ναού εντάχθηκε στο γενικότερο πρόγραμμα αποκατάστασης των Βυζαντινών Ναών της Νάξου, υλοποιήθηκε από την τοπική Εφορεία Αρχαιοτήτων, συμμετείχαν αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονας, συντηρητές μνημείων και χρηματοδοτήθηκε από εθνικούς πόρους του Υπουργείου Πολιτισμού αλλά κυρίως από το περίσσευμα ή σημαντικότερα το υστέρημα των πολλών που δεν έκλεισαν αυτιά στα χτυπήματα της εξώθυρας από το π. Πέτρο!
Πολλά τα ονόματα των συμμετεχόντων στο έργο, συγκράτησα λίγα και θα ήταν απρέπεια έναντι άλλων να τα αναφέρω, βρίσκονται όλα στην σχετική δημοσίευση της ΕΦΑ Κυκλάδων.
Το χωριό μου σκέφτεται και πράττει ως οικογένεια και κανείς δε νοιάζεται να ακούσει το όνομα του, οπότε προχωράμε…
«Άτυχοι» θα πω οι απόντες, γιατί οι υπόλοιποι που προστρέξαμε στο κάλεσμα του Δανακού για τα Θυρανοίξια, απολαύσαμε τον ρέοντα λόγο του Δρ. Δ. Αθανασούλη που μας ταξίδεψε από την εποχή των Αράβων ως το σήμερα, κάναμε τις λέξεις του π. Κωνσταντίνου Κύλη εικόνα καθώς περιέγραφε τη πρώτη συγκίνηση που έφερε η ανακάλυψη της αφιερωματικής επιγραφής που αναφέρει τον οικονόμο του ναού Αγαπητό, φιλήσαμε με ευλάβεια τα χέρια του δικού μας Ποιμένα του π. Πέτρου που χωρίς τη σπάνια καρδιά του οι δικές μας δεν θα χτυπούσαν το ίδιο!
Πολλά σας έγραψα μα κάτι ακόμα, μιας που ο επίλογος δίνει αξία στο κυρίως θέμα!
Στην αγκαλιά της Βρύσης, με τα πλατάνια τα φουσκωμένα ολόγυρα, οι σημερινοί θεματοφύλακες της παράδοσης, των ιδεών και των αξιών έστησαν χορό, σήκωσαν τα ποτήρια της γιορτής κι άφησαν τις ψυχές ελεύθερες κι ευτυχισμένες να τρέξουν προς τα κει που ανεβαίνει ο καπνός της σπονδής, να συναπαντηθούν με εκείνες που είναι η ρίζα και οι κλώνοι!
Και πώς να μη χαίρονται; Πώς να μη γλεντούν;
Τον κόπο τους κάνουν χαρά! Τον κόπο τους κάνουν γλέντι!
Οκτώ χρόνια σχεδόν αθόρυβα! Ώρα να ακουστούν τα γέλια κι οι ευχές πέρα ως πέρα!
Χου! Χου! ακούστηκε από το πλατανόδασος της ρεματιάς!
Περασμένα μεσάνυχτα…
-Έρχομαι χουχουριστή μου!
Με την ανάσα σου προσκέφαλο, γλυκός ο ύπνος του ταξιδιώτη, του πολεμιστή, του ονειροπόλου!
Υγ. Μεγάλο, πολύ μεγάλο, «ευχαριστώ» σε «στρατηγούς και στρατιώτες» που με κάνουν να νιώθω υπερήφανη για τη ρίζα μου τη μακρινή από τον αρχαίο Δάναξ (μτφ. καλάμι)!
Ένας για όλους και όλοι για έναν σε ένα τόπο μικρό που ξέρει πως να κάνει μεγάλα έργα!
#Δανακός #Νάξος #ΑγιοςΙωάννηςΔανακός #Θυρανοίξια #ΒυζαντινάΜνημεία #Εικονομαχία #ΕΦΑΚυκλάδων #ΠολιτισμόςΝάξου #Παράδοση #NaxosPress
Δεν υπήρχε κρατικό μέσο διάσωσης. Ούτε Λιμενικό. Ούτε ΕΚΑΒ. Ούτε ελικόπτερο σε ετοιμότητα. Δεν υπήρχε καν πρωτόκολλο. Και όμως, έπρεπε να γίνει η μεταφορά.
