Θα είναι η φετινή σεζόν μια επανάληψη του καλοκαιριού του 2023; Το ερώτημα αυτό φαίνεται να αιωρείται πάνω από τις ηλιόλουστες ελληνικές ακτές, καθώς η πολιτεία μέσα από τη νομοθετική πρωτοβουλία της έχει δημιουργήσει την προσδοκία για βελτίωση της κατάστασης.

Βασικό ζήτημα ωστόσο παραμένει ποιος θα ελέγχει αν τηρούνται οι όροι των μισθώσεων, καθώς βασικές κτηματικές υπηρεσίες παραμένουν τραγικά υποστελεχωμένες, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις Κυκλάδες. Αλλά και η ανταπόκριση των δήμων στις περιπτώσεις παράνομων καταλήψεων ακτών, κάτι που επίσης δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο. Την κατάσταση περιπλέκει η συνύπαρξη, φέτος και την επόμενη χρονιά, διαφορετικών κανόνων, καθώς οι παλαιές μισθώσεις εξακολουθούν να διέπονται από το καθεστώς που ίσχυε την προηγούμενη χρονιά.

Η πρώτη βασική αλλαγή σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά είναι η λειτουργία της πολυδιαφημισμένης εφαρμογής MyCoast. Μέσω αυτής, ένας πολίτης μπορεί να ελέγξει ακριβώς ποια έκταση έχει μισθωθεί από το κράτος για ομπρέλες και ξαπλώστρες σε κάποια ακτή και να υποβάλει καταγγελία αν αντιληφθεί ότι υπάρχει υπέρβαση της μίσθωσης. Αν μάλιστα βρίσκεται στη συγκεκριμένη ακτή, ο εντοπισμός των μισθώσεων γίνεται ακόμη ευκολότερος μέσω της δυνατότητας γεωεντοπισμού (μέσω gps) που δίνει η εφαρμογή.

Το MyCoast έχουν έως τώρα κατεβάσει σχεδόν 14.000 πολίτες, γεγονός κατ’ αρχάς ενθαρρυντικό, καθώς δείχνει ότι υπάρχει ενδιαφέρον. Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών, μέχρι στιγμής έχουν υποβληθεί περί τις 600 καταγγελίες, εκ των οποίων 100 στις Κυκλάδες, 82 στα Δωδεκάνησα, από 71 στη Χαλκιδική και στην Ανατολική Αττική και 61 στην Κέρκυρα. Η εφαρμογή δίνει το δικαίωμα στον πολίτη, μέσω σύνδεσης με κωδικούς Taxisnet, να ελέγξει την πορεία της καταγγελίας που υπέβαλε (αν η καταγγελία έχει υποβληθεί επωνύμως – μπορεί ωστόσο και ανωνύμως).

Η εφαρμογή, όμως, έχει και κάποια βασικά μειονεκτήματα. Κατ’ αρχάς δεν επιτρέπει να υποβάλλονται καταγγελίες από απόσταση μεγαλύτερη των 10 χλμ. Δηλαδή ο πολίτης μπορεί να υποβάλει την καταγγελία του τη στιγμή που βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή της ακτής και όχι αφού επιστρέψει σπίτι του (λ.χ. στην Αττική, στη Θεσσαλονίκη ή στα μεγάλα νησιά, όπου οι αποστάσεις είναι σημαντικές).

Επιπλέον, η εφαρμογή επιτρέπει την υποβολή αναφορών μόνο για τις ενεργές μισθώσεις – επομένως αν ο πολίτης βρεθεί σε ένα σημείο, ελέγξει μέσω της εφαρμογής και διαπιστώσει ότι δεν υπάρχει εκεί εγκεκριμένος μισθωτής, τότε η πλατφόρμα δεν του δίνει το δικαίωμα να ειδοποιήσει την κτηματική υπηρεσία (θα πρέπει να ακολουθηθεί η παλαιά οδός, της υποβολής καταγγελίας στην αστυνομία, στον δήμο ή στην τοπική κτηματική υπηρεσία).

Από την άλλη πλευρά, η εφαρμογή προσφέρει έναν εύκολο τρόπο αντιστοίχισης της πραγματικής κατάστασης στην παραλία και της κάθε μίσθωσης (κάτι πολύ δύσκολο στο παρελθόν, διότι προϋπέθετε να «τοποθετηθούν» από τον ιδιώτη οι συντεταγμένες της μίσθωσης σε χάρτη), καθώς και έναν απλό τρόπο υποβολής καταγγελίας, τουλάχιστον στις κραυγαλέες περιπτώσεις.

Ορια και αποστάσεις

Από φέτος ισχύουν νέοι όροι για τις μισθώσεις τμημάτων ακτών για απλή χρήση (ομπρελοκαθίσματα, θαλάσσια σπορ κ.λπ.). Οι παραχωρησιούχοι υποχρεούνται να διασφαλίζουν τα εξής:

• Τουλάχιστον το 50% της παραλίας πρέπει να μένει ελεύθερο και ταυτόχρονα το εμβαδόν κάθε παραχώρησης δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 500 τετραγωνικά μέτρα.

• Τα ομπρελοκαθίσματα μπορούν να καταλαμβάνουν μέχρι 60% της παραχωρούμενης έκτασης ή 30% για παραλίες που βρίσκονται σε περιοχές Natura που δεν έχουν χαρακτηρισθεί απάτητες.

• Μεταξύ των παραχωρήσεων πρέπει να μεσολαβεί απόσταση τουλάχιστον 6 μέτρων (3 μέτρα σε κάθε πλευρά) ή 4 μέτρων αν πρόκειται για περιπτώσεις επιχειρήσεων που λειτουργούν σε εφαπτόμενα κτίρια, και τα ομπρελοκαθίσματα πρέπει να απέχουν από τη θάλασσα τουλάχιστον 4 μέτρα, για τις νέες παραχωρήσεις. Για τις υφιστάμενες συμβάσεις, μεταξύ των παραχωρήσεων ισχύει η απόσταση των 2 μέτρων εκατέρωθεν, ενώ από τη θάλασσα θα πρέπει να απέχουν 5 μέτρα.

• Το κοινό έχει σε κάθε περίπτωση ελεύθερη, απρόσκοπτη και ασφαλή διέλευση στον αιγιαλό και στην παραλία, με ειδικές προβλέψεις και για άτομα με αναπηρία. Η υποχρέωση στον πάρoχο μετακυλίεται στις νέες συμβάσεις.

• Ο χώρος διατηρείται καθημερινά καθαρός, φροντίζοντας για τη διατήρηση της ισορροπίας του οικοσυστήματος και της μορφολογίας της ακτής. Παράλληλα, οι μισθωτές υποχρεούνται να τον παραδώσουν στην αρχική κατάσταση μετά το πέρας της διάρκειας της παραχώρησης. Με τον νέο νόμο προστέθηκε στον παραχωρησιούχο η υποχρέωση καθαριότητας του χώρου που του παραχωρείται.

• Σε εμφανές σημείο στον αιγιαλό ή στην παραλία αναρτάται πινακίδα με λεπτομέρειες της παραχώρησης (για όλες τις συμβάσεις).

• Υπάρχει ναυαγοσώστης, εφόσον η υποχρέωση αυτή δεν καλύπτεται από τον οικείο δήμο, για τις νέες παραχωρήσεις.

Ποιος ελέγχει;

Κατά τα λοιπά, το βασικό ζήτημα παραμένει και φέτος το κατά πόσον η πολιτεία θα μπορέσει να ανταποκριθεί στην υποχρέωσή της να επιβάλει τη νομιμότητα στις ακτές, ώστε να αποφευχθούν τα φαινόμενα των προηγούμενων δύο ετών. Δεν πρόκειται για απλή άσκηση, ακόμη κι αν υπάρχει η πρόθεση, για τρεις βασικούς λόγους:

• Κατ’ αρχάς, ο μεγάλος αριθμός των μισθώσεων. Σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών, οι μισθώσεις των προηγούμενων δύο ετών (η μέγιστη διάρκεια είναι τα τρία έτη) είναι 6.480, στις οποίες θα προστεθούν φέτος περί τις 1.200.

• Κατά δεύτερον, μπορεί όλες οι μισθώσεις, νέες ή υφιστάμενες, να υπόκεινται από φέτος στο ίδιο πλαίσιο ελέγχων και προστίμων για παράνομη κατάληψη δημόσιου χώρου ή υπερβάσεις. Ωστόσο υπάρχουν κάποιοι κανόνες που είναι διαφορετικοί λόγω της φετινής αλλαγής της νομοθεσίας, όπως προαναφέρθηκε. Οπερ σημαίνει ότι οι ελεγκτές θα πρέπει να είναι ενήμεροι για τις διαφορές ανάμεσα στις παλαιές και στις νέες συμβάσεις σε κάθε περιοχή, κάτι που περιπλέκει τα πράγματα.

• Ο τρίτος λόγος που καθιστά τους ελέγχους φέτος δύσκολους είναι η δραματική υποστελέχωση των κτηματικών υπηρεσιών, που είναι οι κατεξοχήν αρμόδιες. Για παράδειγμα, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών, στη Χαλκιδική υπηρετούν σήμερα μόλις 2 υπάλληλοι, στις Κυκλάδες 4, στα Δωδεκάνησα 19, στα νησιά του Ιονίου 27, στη Θεσσαλονίκη 49 και στην Αθήνα, στον Πειραιά και στον Αργοσαρωνικό 53. Για αυτόν τον λόγο, έπειτα από αίτημα της Γενικής Γραμματείας Δημόσιας Περιουσίας, ο υπουργός Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης ενέκρινε πριν από δύο εβδομάδες την επέκταση της χωρικής αρμοδιότητας της κτηματικής υπηρεσίας Αθήνας – Πειραιά στις Κυκλάδες και της Θεσσαλονίκης στη Χαλκιδική. Σε κάθε περίπτωση, το έργο παραμένει δύσκολο, καθώς στη νησιωτική Ελλάδα περιλαμβάνει και πολλές δύσκολες μετακινήσεις και, όπως αποδείχθηκε την προηγούμενη χρονιά, είναι συχνό το φαινόμενο ο ένας επιχειρηματίας να ειδοποιεί τον άλλο ή να ξαναστήνει τις παράνομες ξαπλώστρες μόλις αποχωρήσει ο ελεγκτής.

Τα προβλήματα αυτά το υπουργείο Οικονομικών υπόσχεται ότι θα τα λύσει στο εγγύς μέλλον (σίγουρα όχι φέτος, πιθανόν ούτε και την επόμενη χρονιά) με την εφαρμογή ψηφιακών εργαλείων που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη (καθώς η συμβατική δεν φαίνεται να έχει αποδώσει). Προϋπόθεση για να προχωρήσει η υπόθεση είναι να ολοκληρωθεί το εθνικό πρόγραμμα μικροδορυφόρων, ώστε να λαμβάνονται ανά τακτά διαστήματα ψηφιακές εικόνες από τις ακτές, τις οποίες το σύστημα θα συγκρίνει αυτόματα με τις μισθώσεις.

Ο ρόλος των δήμων για τις αυθαίρετες καταλήψεις

Ενα ανοιχτό κεφάλαιο παραμένει το θέμα τής εντελώς παράνομης κατάληψης αιγιαλών και παραλιών – δηλαδή χωρίς απολύτως καμία παραχώρηση (στη Ρόδο, για παράδειγμα, εξακολουθεί να αποτελεί ζήτημα). Εκεί η ευθύνη μοιράζεται ανάμεσα στις κτηματικές υπηρεσίες και στους δήμους ως προς τον εντοπισμό, αλλά πέφτει στις πλάτες των δήμων ως προς το υπόλοιπο, δηλαδή τη λήψη απόφασης σφράγισης, την απομάκρυνση του εξοπλισμού κ.λπ. Η περυσινή εμπειρία έδειξε ότι αρκετές δημοτικές αρχές ήταν απρόθυμες να συγκρουστούν με τα τοπικά συμφέροντα, με αποτέλεσμα να διαιωνίζονται καταστάσεις. Βέβαια, κάποιοι από τους δημάρχους που κράτησαν τέτοια στάση έχασαν πέρυσι τις εκλογές – παραμένει ωστόσο ζήτημα αν θα επιδειχθεί αποφασιστικότητα να προστατευθούν τα δικαιώματα των πολιτών.

Ενα δεύτερο πεδίο που θα δοκιμαστεί φέτος είναι ο εντοπισμός και η κατεδάφιση των παρανομιών στους αιγιαλούς. Κλιμάκια του υπουργείου Περιβάλλοντος ξεκίνησαν «σεζόν» από τη Μύκονο, χωρίς όμως οι εκθέσεις αυτοψίας τους να αναρτηθούν, όπως ορίζει η νέα νομοθεσία. Επιπλέον, οι αποκεντρωμένες διοικήσεις παρακολουθούν αμήχανα τις εξελίξεις, καθώς πρόκειται να υποκατασταθούν ως προς την αρμοδιότητα της κατεδάφισης – όταν θα είναι έτοιμες οι υπηρεσίες του ΥΠΕΝ να αναλάβουν το έργο. Θεαματική βελτίωση πάντως δεν θα πρέπει να αναμένεται τη φετινή χρονιά στο θέμα των κατεδαφίσεων.

Εκτός από τις παρανομίες, ένα ερώτημα είναι αν θα επαναληφθεί φέτος και η κινητοποίηση πολιτών στις περιοχές που αντιμετωπίζουν προβλήματα. Ηδη σε κάποιες περιοχές έχουν ξεκινήσει οι διεργασίες και οι πρώτες καταγγελίες – για παράδειγμα, προ δεκαπενθημέρου το Δίκτυο «Ομπρέλα» στη Ρόδο με ανακοίνωσή του κατήγγειλε την απραξία της διοίκησης για δύο μπιτς μπαρ χωρίς καθόλου άδεια. Την περίοδο αυτή σε αρκετά νησιά διοργανώνονται και οι πρώτες συναντήσεις (λ.χ. σε Πάρο, Νάξο), ενώ οι ιστοσελίδες των κινημάτων στο Facebook φιλοξενούν ήδη τις πρώτες καταγγελίες, απόδειξη ότι η επιβολή της νομιμότητας στις ελληνικές ακτές δεν θα είναι απλή υπόθεση.

Αρθρο του Γιώργου Λιάλιου στην εφημερίδα “Καθημερινή” (Kathimerini.gr)