Οι Κυκλάδες «τρέμουν» και ξυπνούν μνήμες από το παρελθόν, από τον μεγάλο σεισμό της Αμοργού, το 1956, και ένα Αιγαίο από άλλη εποχή που μοιάζει να «χάνεται».
Ένα Αιγαίο με ναυτικούς, βαρκάρηδες και ψαράδες, ανθρώπους της θάλασσας που έζησαν εκείνη και άλλες αναταραχές καθώς ταξίδευαν σε άγνωστες ή οργισμένες θάλασσες, αγγίζοντας συχνά ακόμη και τον θάνατο. Ίσως για εκείνους τα σημερινά να μην είναι παρά μια επιπλέον φουρτούνα, όπως αυτές που έζησαν και διηγήθηκαν στον φακό του Κωνσταντίνου Σοφικίτη, του φωτογράφου που επί επτά σχεδόν χρόνια, από το 2018, προσπαθεί να αποτυπώσει την ψυχή των νησιωτών. Πρόσωπα με χέρια τραχιά και χαρακωμένα από τον κάβο και το κουπί, όψεις που μπορούσαν να αφηγηθούν ιστορίες ακόμη και με απόλυτη σιωπή.
Θαλασσινοί των ωκεανών και της στεριάς
Ο Γεώργιος Γεροντικάκης από την Κρήτη, πέρασε από τα χωράφια στα καράβια, φτάνοντας να ζήσει τον πόλεμο του Βιετνάμ πάνω σε εμπορικό πλοίο. Στη Σύμη, ο Μανώλης Γεωργάς, 17 χρόνια χειριστής αντλιών, εξιστορεί την αγριότητα της Μάγχης, το κρύο της Αγγλίας όσο η φουρτούνα έκανε αβέβαιη τη μοίρα του.
Ο Μίλτος Μακρής από τη Μήλο, με την τραγιάσκα και το τσιμπούκι του, διηγείται τη διάσωση ενός ρωσικού πληρώματος από ακυβέρνητο σκάφος, που έπεσε στα βράχια. «Λίγο είναι να σώσεις ψυχές;» εξομολογείται στον Κωνσταντίνο.
Ο Λευτέρης Καραϊσκάκης, στον Περσικό κόλπο και τον Κόλπο του Μεξικού από τα 17 του και σε ολόκληρη τη Μεσόγειο έως τις φυλακές της Λιβύης, μιλά για τον ανελέητο οικονομικό πόλεμο από τουρκικά τουριστικά πλοία.
Οι παραπάνω θαλασσόλυκοι κατέκτησαν τα κύματα με τον δικό τους τρόπο. Υπάρχουν όμως και οι σφουγγαράδες, οι ψαράδες και, κυρίως, οι καραβομαραγκοί του, που αγκάλιασαν διαφορετικά τη θάλασσα και, με τις αφηγήσεις τους, φώτισαν άλλες πτυχές της νησιωτικής ζωής και μιας παράδοσης που φθίνει. Βουτηχτάδες χωρίς εξοπλισμό, όπως ο, Κώστας Τρικοιλης, που έφταναν σε βάθη πάνω από 20 μέτρα για σφουγγάρια. Ο Μικές Καστρινός, με την ξυλοναυπηγική στο DNA του, έγινε από παιδί καραβομαραγκός και συνεχιστής της οικογενειακής παράδοσης, έχοντας κατασκευάσει τα περισσότερα τρεχαντήρια στο λιμάνι της Καλύμνου.
Στη Σύμη, ο Αποστόλης Χάσκας βλέπει την παρακμή της ξυλοναυπηγικής τέχνης, που έμαθε από τον πατέρα του, και αποφάσισε να εγκαταλείψει το επαγγελματικό του μεράκι για να ανοίξει καφετέρια αφού «σήμερα δε βγαίνει μεροκάματο». Αλλά και ο Νικόλας Χαραλαμπάκης από την Τήλο, που πέρασε τη ζωή του στη θάλασσα, καταλαβαίνει τη μοναξιά του νησιού όντας ο μοναδικός επαγγελματίας ψαράς, αναγκασμένος εισέτι να ανταγωνίζεται τα καΐκια που φτάνουν από άλλα μέρη.
Ιστοριογράφημα στο Αιγαίο
Το «Marabou Project: Ιστοριογράφημα στο Αιγαίο» είναι μια σειρά φωτογραφικών λευκωμάτων και προφορικής λαογραφίας, με στόχο να αποτελέσει μια ζωντανή γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν. Ανδρες που ταύτισαν τη ζωή τους με κάθε πτυχή του ωκεανού και των κυμάτων, είναι από τους βασικούς πρωταγωνιστές στα 400 περίπου πορτραίτα που έχει καταγράψει ο Κωνσταντίνος, σε συνεργασία με τον πατέρα και τον αδελφό του, μέσα από ταξίδια σε 65 νησιά του Αιγαίου.
Ο Κωνσταντίνος Σοφικίτης είναι επαγγελματίας φωτογράφος και μέλος του LensCulture Society (magnum). Έχει συνεργαστεί με το National Geographic, ενώ η δουλειά του έχει προβληθεί με δημοσιεύσεις σε έντυπα και ψηφιακά μέσα και εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το 2017, διακρίθηκε με την πρώτη θέση στον διεθνή διαγωνισμό Sony World Photography Awards, ενώ την ίδια χρονιά συμμετείχε και στην Biennale της Βενετίας.
Το «Marabou: Ιστοριογράφημα στο Αιγαίο», με το οποίο συμμετείχε στην Μπιενάλε της Αβάνας στην Κούβα το 2024, αποτυπώνει εναργώς το ενδιαφέρον του για την ταξιδιωτική φωτογραφία με τον άνθρωπο στο επίκεντρο. Μέσα στο 2025 αναμένεται να κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με τις περισσότερες ιστορίες και πορτραίτα του project, και να δημιουργηθεί ένα Ντοκιμαντέρ από τον Πέτρο Σοφικίτη, που θα αναδείξει αυτό το ταξίδι, ένα ταξίδι επιτυχές παρά τις τρομακτικές δυσκολίες και εμπόδια ως αποκλειστικά αυτοχρηματοδοτούμενο.
Οι θαλασσόλυκοι
16 Έλληνες νησιώτες που έχουν δει στη ζωή τους όλα τα πρόσωπα της θάλασσας και δέχτηκαν να μοιραστούν τη ζωή τους.
Άη Στράτης, Λευτέρης Καραϊσκάκης
«Οι Τούρκοι είναι Τούρκοι, φίλε. Μια φορά πήγα μέσα στο Αϊβαλί και με καταδίωξε το λιμενικό. Οι Τούρκοι απ’ έξω να με φωνάζουν και να πυροβολούν στον αέρα».
Κάλυμνος, Μικές Καστρινός
Καραβομαραγκός από DNA, ο Μικές Καστρινός καταπιάστηκε από μικρός με την τέχνη του παππού και πατέρα του. «Εγώ δεν πήγα σχολείο… μέχρι Δ’ δημοτικού. Όλη μου τη ζωή αυτή τη δουλειά κάνω. Αν πούμε ότι έχει εκατό τρεχαντήρια στο λιμάνι τώρα, τα ογδόντα είναι δικά μας».
Ψέριμος, Κώστας Τρικοίλης
«Πριν πάω με το σκαφανδρο, δουλεύαμε σφουγγάρια με αναπνοή δική μας, όπως μας γέννησε η μάνα βουτούσαμε, 20 μέτρα ή και παραπάνω, από το πρωί μέχρι το βράδυ. Στο τελευταίο ταξίδι στην Ιταλία, φοβήθηκα ότι τελείωσε η ζωή μου, όταν μου κόπηκε ο αέρας στα 50 μέτρα βάθος».
Μήλος, Μίλτος Μακρής
«Πετάει το πλήρωμα το ιβιλάι, με μπιτόνια δεμένα στην άκρη. Τα πιάσαμε, τα δέσαμε σε έναν κάβο και κοτσάραμε στο τρακτέρ. Σιγά σιγά αρχίσαμε να τραβάμε. Πώς κατεβαίνουν τα μαιμουδάκια; Έτσι κατέβηκε και το ρωσικό πλήρωμα, ανάποδα, κρεμασμένοι από το σκοινί, κίτρινοι σαν το πανί.»
Μήλος, Γιώργος Κουρέλης
Ξεκίνησε 17 χρονών στα βαπόρια και είναι γεμάτος ιστορίες. Σε ένα ταξίδι στην Αμβέρσα, πήγαν σε κέντρο με ελληνική μουσική και χόρεψε τσάμικο πάνω σε μπουκάλι. Οι θαμώνες ενθουσιάστηκαν, το αφεντικό πρότεινε συνεργασία αλλά «δεν με κράταγε ο τόπος, φύγαμε 6 το πρωί για Σουηδία να φορτώσουμε ξυλεία για Πειραιά».
Φούρνοι, Παντελής Αμοριανός
Κάποτε φυγάδεψε με τη βάρκα του έναν συμπατριώτη την περίοδο της Κατοχής. «Με τόση ατιμία με δέρνανε, τόσες γροθιές, ένας, παλαιστής ήτανε; Με τάραξε στο ξύλο. Λιγοθυμούσα, μου ρίχνανε νερό και με αρχίζανε στα βασανιστήρια».
Πάτμος, Δημήτρης Γρύλλης
Καπετάνιος από παιδί, μετέφερε ανθρώπους και ανάγκες με το «Δελφίνι» για 42 χρόνια, με χαμόγελο, σεβασμό και αξέχαστες ιστορίες ζωής. «Ξεκίνησα με τη βάρκα παιδάκι, 10-11 ετών. Α΄ Γυμνασίου πήγα εκδρομή όλο το Γυμνάσιο, και ως μαθητής και φράγκα πήρα».
Σύμη, Αποστόλης Χάσκας
Η ξυλοναυπηγική «πεθαίνει», λέει για την τέχνη που έμαθε από τον πατέρα του και πλέον εγκαταλείπει. Νοίκιασε κτίριο για να φτιάξει καφετέρια γιατί «στη ναυπηγική σήμερα δε βγαίνει μεροκάματο. Πριν 25 χρόνια δώσαν λεφτά για μαθήματα ναυπηγικής αλλά κανείς δεν ήρθε. Με τα λεφτά κάναμε δύο βάρκες και τις πούλησε μετά ο δήμος».
Σύμη, Μανώλης Γεωργάς
Κοντά 17 χρόνια στις θάλασσες ως χειριστής αντλιών, θυμάται ένα από τα τελευταία ταξίδια του, «εγώ, ο λοστρόμος και ο καπετάνιος ήμασταν πάνω, 10-12 ώρες στη θάλασσα, με το κρύο της Αγγλίας. Ό,τι καιρός και να ‘ναι θα ταξιδέψω. Αλλά αυτό το πράγμα το φοβήθηκα».
Τέλενδος, Πανορμίτης Τρικοίλης
«Βουτούσα για σφουγγάρια από μικρή ηλικία. Έπιανα από ένα μέτρο και πήγαινα μέχρι 30. Το πρώτο ψαροντούφεκο μου το έδωσε ένας Αθηναίος, ήμουν 17-18 τότε». Ταξίδεψε «με κουπί και πανί» όλη την Ελλάδα.
Τήλος, Νικόλας Χαραλαμπάκης
Μια ζωή στην Τήλο, από 12 χρονών στη θάλασσα μέσα, «Είμαι 53, άρα 41 χρόνια. Ήμουν παιδί του λιμανιού. Έπαιρνα πέντε κατοστάρικα μεροκάματο από το πρωί μέχρι το βράδυ. Είμαι ο μοναδικός ψαράς στο νησί, δεν έχει άλλον επαγγελματία. Όταν έρχονται πολλά καΐκια από γύρω είναι δύσκολα».
Χίος, Δημήτρης Μοράκης
«Η γλύκα που έχει ετούτη η θάλασσα δεν υπάρχει πουθενά» λέει για το Αιγαίο ο Δημήτρης Μοράκης, ο καραβομαραγκός, που βάζει πάνω απ’ όλα την ασφάλεια του άλλου, «να πάει στη θάλασσα μ αυτό που του έχω φτιάξει και να μην έχει έγνοια. Δεν έχω δικαίωμα για να κονομήσω να πνίξω έναν άνθρωπο».
Ψαρά, Γεώργιος Γεροντικάκης
Έζησε τον τον πόλεμο του Βιετνάμ και φέρει μνήμες από Μικρασία, κατοχή, προσφυγιά και πείνα: «Άμα είσαι σε ένα νησάκι, κάνεις διάφορες δουλειές για να πάρεις ένα μεροκάματο να ζήσεις την οικογένειά σου».
Νικόλας Καλής, Ψέριμος
«Ναυτικός ήμουν μέχρι το 2000, ευτυχώς μ’ έβγαλαν στη σύνταξη» αφηγείται. «Ήρθα στην Ψέριμο το 1964, όταν παντρεύτηκα. Οταν ήρθα εγώ είχε 48 παιδιά το σχολείο. Τώρα είμαστε δεν είμαστε 14. Δύο νέοι έχουν μείνει στην Ψέριμο…».
Χίος, Κώστας Παχιλάκης
Ψαράς εδώ και 67 χρόνια, πέρασε όλη τη ζωή του στο νησί. Το ψάρεμα είναι και μεράκι, εξ ου και τις ημέρες που δεν βγαίνει στο πέλαγος με το καΐκι του, ρίχνει το αγκίστρι και αφήνει το μάτι του να φθάσει όπου δεν φθάνει το κορμί.
Σίφνος, Ιούλιος Θυμαρίτης
Ο 82χρονος Ιούλιος Θυμαρίτης, ψαράς από τα εφτά του, αφιέρωσε τη ζωή του στη θάλασσα. Μόνιμος κάτοικος Σίφνου, ζει ήρεμα, τιμώντας τις παραδόσεις και τη φύση.
Πληροφορίες από: https://www.protothema.gr
