Κάθε 1η Σεπτεμβρίου, όταν οι περισσότεροι Έλληνες επιστρέφουν από τις διακοπές τους, στο Φανάρι της Κωνσταντινούπολης τελείται μια τελετή που συνδέει το σήμερα με μια παράδοση 1.700 ετών.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης και οι ιεράρχες υπογράφουν την έναρξη της νέας Ινδίκτου – ενός θεσμού που γεννήθηκε ως φορολογικός κύκλος στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία του Διοκλητιανού, έγινε η «πρωτοχρονιά» του Βυζαντίου και σήμερα αποτελεί την τελευταία ζωντανή κληρονομιά ενός κόσμου που χάθηκε το 1453.

Από που ξεκίνησαν όλα

Η Ίνδικτος (Indictio) αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς χρονολογικούς κύκλους του Βυζαντινού κράτους, ο οποίος διήρκεσε 15 χρόνια και χρησιμοποιήθηκε για φορολογικούς και διοικητικούς σκοπούς.

Η λέξη «Ίνδικτος» προέρχεται από το λατινικό «indictio», που σημαίνει «ανακοίνωση» ή «προκήρυξη», και πηγάζει από το ρήμα «indico» (ανακοινώνω, διακηρύσσω). Αυτό το ετυμολογικό στοιχείο αντικατοπτρίζει την αρχική λειτουργία του θεσμού: την ανακοίνωση των φορολογικών υποχρεώσεων.

Η ρωμαϊκή εφορία

Σύμφωνα με τον βυζαντινολόγο George Ostrogorsky, ο θεσμός της Ινδίκτου εισήχθη από τον αυτοκράτορα Διοκλητιανό (284-305 μ.Χ.) ως μέρος των φορολογικών μεταρρυθμίσεών του. Αρχικά, κάθε 15 χρόνια πραγματοποιούνταν γενική απογραφή και αναθεώρηση των φόρων σε ολόκληρη την αυτοκρατορία. Η περίοδος των 15 ετών επιλέχθηκε πιθανότατα επειδή θεωρούνταν επαρκής για σημαντικές αλλαγές στην οικονομική κατάσταση των επαρχιών.

Καθιέρωση ως βυζαντινή πρωτοχρονιά

Κατά τη βυζαντινή περίοδο, η Ίνδικτος εξελίχθηκε από απλός φορολογικός κύκλος σε επίσημο χρονολογικό σύστημα. Η 1η Σεπτεμβρίου καθιερώθηκε ως η αρχή του νέου ινδικτιακού έτους, γεγονός που την κατέστησε ουσιαστικά την «πρωτοχρονιά» του Βυζαντίου. Αυτή η χρονολόγηση συνδεόταν με τον αγροτικό κύκλο, καθώς το Σεπτέμβριο ολοκληρώνονταν οι συγκομιδές και άρχιζε η νέα φορολογική χρονιά.

Οι Βυζαντινοί χρησιμοποιούσαν την Ίνδικτο παράλληλα με άλλα χρονολογικά συστήματα, όπως τα έτη από της δημιουργίας του κόσμου. Το σύστημα αυτό παρέμεινε σε χρήση μέχρι την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453 μ.Χ.

Η Ίνδικτος στο Φανάρι σήμερα

Μπορεί σήμερα η ρωμαϊκή αυτοκρατορία να μην υπάρχει πια και ο φορολογικός κύκλος να μην μετριέται σε χρόνια, αλλά η Ίνδικτος υπάρχει ακόμα. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει καθιερώσει με τον πλέον επίσημο τρόπο να τιμά την 1^η Σεπτεμβρίου ως αρχή του νέου εκκλησιαστικού έτους.

Με ένα λαμπρό τελετουργικό κάθε 1η Σεπτεμβρίου, σηματοδοτείται στο Φανάρι η εκκλησιαστική πρωτοχρονιά και η έναρξη της νέας ινδικτιώνας. Η τελετή περιλαμβάνει δέηση, ομιλίες από τον Οικουμενικό Πατριάρχη και ιεράρχες, και την καθιερωμένη υπογραφή του κειμένου της νέας ινδικτιώνας από τον Πατριάρχη και τους παριστάμενους Μητροπολίτες στον Κώδικα της Μεγάλης Εκκλησίας.

Τα τελευταία χρόνια η αρχή της Ινδίκτου στο Φανάρι συμπίπτει με τη σύναξη των ιεραρχών του Οικουμενικού Πατριαρχείου από όλον τον κόσμο στην Κωνσταντινούπολη.

Πληροφορίες από: https://www.flash.gr