Κατά την συζήτηση της μελέτης του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τον Τουρισμό [1] (ΕΧΠ-Τ), στο Περιφερειακό Συμβούλιο [2], η Περιφερειακή Αρχή ως υπέρμαχος των μεγάλων τουριστικών επενδύσεων, αποδέχθηκε αναγκαστικά μεν τη μελέτη, αλλά πρότεινε μια σειρά αλλαγές και προσθήκες.
Του Μιχάλη Φραγκίσκου (*)
Αφαιρείται οτιδήποτε μπορούσε δυνητικά να δυσχεράνει τις επενδύσεις ή να χρησιμοποιηθεί σε πιθανή προσφυγή στο ΣτΕ ενάντια τους και προστίθενται οτιδήποτε μπορεί να νομιμοποιήσει μεγάλες επενδύσεις που ξεπερνούν τη νησιωτική κλίμακα.
Εκτιμάται ότι επιχειρείται να προσδοθεί στο Χωροταξικό η απαιτούμενη ευελιξία, ώστε να καλύψει νομικά τα χαρακτηριστικά των μεγάλων επενδύσεων που βρίσκονται σε εξέλιξη ή σχεδιασμό στο Νότιο Αιγαίο.
Είναι πρωτοφανές ότι η εισήγηση δεν γίνεται από αρμόδιους υπαλλήλους της ΠΝΑι, ούτε από Αντιπεριφερειάρχη περιβάλλοντος, αλλά από νομική εταιρία που όπως καταγγέλλει το “Save Ios” εργάζεται παράλληλα για τους επενδυτές της Ίου, που μπορούν να ωφεληθούν άμεσα από ρυθμίσεις του Χωροταξικού. Το “Save Ios”, αναφέρει: «Θα ήταν λογικό κάποιος να περιμένει ότι η Περιφέρεια θα έπρεπε να ζητήσει τη γνώμη ειδικών που να μην έχουν άμεση οικονομική εμπλοκή με το θέμα. Δυστυχώς αυτά φαίνεται δεν συμβαίνουν στην Ελλάδα, τουλάχιστον όχι στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου.»
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι εισηγητές ζήτησαν:
# Την αναδιατύπωση του όρου «κλίμακα του τοπίου» ως ασαφή έννοια.
# Την αφαίρεση της «προσβολής τοπίου» ως ανύπαρκτη νομικά έννοια.
# Την αναδιατύπωση των περιοχών «ήπιας ανάπτυξης» με μεγαλύτερους συντελεστές δόμησης.
# Να προχωρήσουν άμεσα οι επενδύσεις στις περιοχές NATURA χωρίς την έγκριση των σχεδίων διαχείρισης, αφού αρκούν τα δημοσιοποιημένα στοιχεία ή μελέτες Οικολογικής Αξιολόγησης.
# Να αντικατασταθεί η «Τουριστική Φέρουσα Ικανότητα» με την γενική Φέρουσα Ικανότητα ενός τόπου, ώστε να προκύπτει χώρος για επιπλέον τουριστικές επενδύσεις.
# Να διασυνδεθεί η επενδυτική πρωτοβουλία με την προστασία και τη βιώσιμη διαχείριση οικοσυστημάτων, την ενεργειακή αποδοτικότητα, την πρασίνωση κτιρίων, την κλιματική θωράκιση, τη συμμόρφωση με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, τον Εθνικό Κλιματικό νόμο, το πακέτο Fit for 55 της ΕΕ, τον κανονισμό περί αποκατάστασης της φύσης. Αυτά όμως είναι επίπλαστα χαρακτηριστικά που μπορούν να αποκτηθούν και να χαρακτηρίσουν μόνο τις μεγάλες επενδύσεις.
Παρόλο που η μελέτη δεν προστατεύει την παράκτια ζώνη από τον τουρισμό, αλλά τον τουρισμό από τις άλλες χρήσεις εκεί, στην συζήτηση δια παν ενδεχόμενο αναπτύχτηκε επιχειρηματολογία κατά της σύμβασης της Βαρκελώνης.
Βραχονησίδες ή Μπετονησίδες
Τέλος προτείνεται να μην ισχύσει ο περιορισμός των 300 στρ. στην ήδη απαράδεκτη πρόταση της μελέτης για τη δόμηση στις ακατοίκητες νησίδες, αλλά να επιτρέπονται πλήρως οι επενδύσεις σε όλες τις βραχονησίδες και μάλιστα να επιδοτούνται για εθνικούς λόγους. Προφανώς προβάλλεται [3] το επιχείρημα ότι με το όριο των 300 στρεμμάτων απεμπολούνται κυριαρχικά δικαιώματα στις βραχονησίδες.
Βέβαια επειδή στην πραγματικότητα είναι γνωστό ότι πρακτικά είναι αδύνατον να αξιοποιηθούν επενδυτικά οι βραχονησίδες, το θέμα προτάθηκε υποκριτικά ως εθνικός μανδύας για να καλύψει τις επενδύσεις έκτος κλίμακας σε άλλα μικρά νησιά. Δεν είναι τυχαίο ότι κατά την ΠΝΑι ταυτίζονται οι βραχονησίδες με τις νησίδες.
Οι βραχονησίδες – νησίδες δεν προσφέρονται για επενδυτική εθνικοκαπηλεία. Στις βραχονησίδες του Αιγαίου[4] προστατεύεται η παγκόσμια μοναδικότητα τους να παραμείνουν χώροι ιδιαίτερης βιοποικιλότητας και εργαστήρια εξέλιξης, αντίστοιχα με τα νησιά Γκαλαπάγκος, με δεκάδες ενδημικά είδη, καταφύγια απειλούμενων θαλάσσιων θηλαστικών και βασικός σταθμός μεταναστευτικών πουλιών και φωλιάσματος αποικιακών ειδών.
Με πιθανή την αποδοχή από το ΥΠΕΝ της υποκριτικής απόφασης για δόμηση στις νησίδες-βραχονησίδες, ασκείται επικίνδυνη πολιτική όχι μονό για την Ελλάδα αλλά περισσότερο επικίνδυνη για την οικολογική ισορροπία του πλανήτη.
Επίλογος – Συμπεράσματα
Στις εισηγήσεις και στην απόφαση της ΠΝΑι δε γίνεται καμία αναφορά, πως στο χώρο που αναπτύσσεται ο τουρισμός ζουν και άνθρωποι, μόνιμοι κάτοικοι του Αιγαίου, εργαζόμενοι στο τουρισμό και σε άλλες παραδοσιακές ή νέες παραγωγικές δραστηριότητες, υπάρχουν κοινωνίες αιώνων, που έχουν δημιουργήσει πολιτισμούς ζωντανούς, άυλους ή αποτυπωμένους σε εκατοντάδες μνημεία, υπάρχει φυσικό περιβάλλον με εύθραυστα οικοσυστήματα, που όλα αυτά βρίσκονται κάτω από την αφόρητη πίεση του.
Οι προτάσεις της ΠΝΑι απέχουν μακράν από τα φλέγοντα ζητήματα που έχει δημιουργήσει ή εντείνει ο τουρισμός στα νησιά. Τη λειψυδρία, τη κακή διαχείριση των υδατικών πόρων, απορριμμάτων και υγρών αποβλήτων, την εκτός σχεδίου δόμηση, την ανάλωση της αγροτικής γης, την καταστροφή των παράκτιων οικοσυστημάτων, την αλλοίωση τοπίων – γεωτόπων, της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, την ισοπέδωση τοπικών πολιτιστικών ταυτοτήτων, την έλλειψη στέγης και τη δημιουργία ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων.
Με τις μονομερείς προτάσεις της ΠΝΑι το ΕΧΠ-Τουρισμού μετατοπίζεται ακόμα περισσότερο στην πλευρά της διευκόλυνσης των μεγάλων εκτός νησιωτικής κλίμακας επενδύσεων, απομακρύνεται από το πρότυπο του βιώσιμου τουρισμού που έχει ανάγκη το Νότιο Αιγαίο προς όφελος των σημερινών κατοίκων και των επόμενων γενεών.
[1] Σχέδιο ΚΥΑ του νέου Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τον Τουρισμό
[2] Απόφαση υπ’ αριθμον 92/2024 ΑΔΑ ΕΦΨ47ΛΞ-Δ0Ζ
[3] Η Ροδιακή 9-10-2024 Συνέντευξη Γ. Χατζημάρκος
[4] Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, Τα βραχονήσια του Αιγαίου σε κίνδυνο: SOS για τα Ελληνικά Γκαλαπάγκος
(*) Μιχάλης Φραγκίσκος: Διδάκτορ Μηχανικός ΕΜΠ, Περιφερειακός Σύμβουλος Νοτίου Αιγαίου, «Ανοιχτοί Ορίζοντες στο Νότιο Αιγαίο»
Του Niko Martikas (*)
Κείμενο: 
