Τρία κυκλαδίτικα νησιά, η Σίφνος, η Σέριφος και η Φολέγανδρος περιλαμβάνονται σε τόπους και μνημεία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης που βρίσκονται σε κίνδυνο, σύμφωνα με την Europa Nostra.
Σήμερα ανακοινώθηκε ο κατάλογος 11 μνημείων και τοποθεσιών, από όπου θα προκύψουν επτά οι οποίες βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο κατά την κρίση της Europa Nostra, της European Voice of Civil Society Committed to Cultural and Natural Heritage, και του European Investment Bank (EIB) Institute.
Τα 11 πιο απειλούμενα μνημεία και περιοχές πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη για το 2024 είναι:
Νησιά των Κυκλάδων: οι περιπτώσεις της Σίφνου, Σερίφου και Φολεγάνδρου, ΕΛΛΑΔΑ
Αρχαιολογικός χώρος Muret e Portës, Durrës, ΑΛΒΑΝΙΑ
Ιστορικό και πολιτιστικό απόθεμα στο Amberd, ΑΡΜΕΝΙΑ
Palais du Midi, Βρυξέλλες, ΒΕΛΓΙΟ
Εργατικές κατοικίες (courées), Roubaix-Tourcoing, ΓΑΛΛΙΑ
Εκκλησία του San Pietro, Gessate, Μιλάνο, ΙΤΑΛΙΑ
Συναγωγή της Σιένα, ΙΤΑΛΙΑ
Παλάτι Sztynort, northern Masuria, ΠΟΛΩΝΙΑ
Οικία του Γιουγκοσλαβικού Λαϊκού Στρατού, Šabac, ΣΕΡΒΙΑ
Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, Altınözü / Hatay, ΤΟΥΡΚΙΑ
Σιδηρά Πύλη της Αντιόχειας, Antakya / Hatay, ΤΟΥΡΚΙΑ
Τα προαναφερθέντα επαπειλούμενα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς επιλέχθηκαν από διεθνή Συμβουλευτική Επιτροπή, η οποία αποτελείται από εμπειρογνώμονες σε θέματα ιστορίας, αρχαιολογίας, αρχιτεκτονικής, συντήρησης, ανάλυσης έργων και οικονομικών. Οι υποψηφιότητες για το πρόγραμμα 7 Most Endangered 2024 υποβλήθηκαν από οργανώσεις μέλη, συνεργαζόμενες οργανώσεις ή μεμονωμένα μέλη της Europa Nostra, καθώς και από μέλη της European Heritage Alliance.
Η επιλογή έγινε με βάση την υψηλή πολιτιστική σημασία καθενός από τα μνημεία, καθώς και τον σοβαρό κίνδυνο που αντιμετωπίζουν σήμερα. Ο βαθμός εμπλοκής των τοπικών κοινοτήτων και η δέσμευση των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων για τη διάσωση αυτών των χώρων, θεωρήθηκαν ως κρίσιμοι παράγοντες στην αξιολόγησή τους. Επίσης, ένα άλλο κριτήριο επιλογής ήταν η δυνατότητα αυτών των τόπων να λειτουργήσουν ως καταλύτης για βιώσιμη κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη.
Η τελική λίστα των 7 πιο απειλούμενων μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη για το 2024 θα ανακοινωθεί τον Απρίλιο.
Οσον αφορά στα νησιά των Κυκλάδων, σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν, το αρχιπέλαγος των Κυκλάδων απλώνεται στο Αιγαίο Πέλαγος και αποτελείται από περίπου 220 νησιά, μεταξύ των οποίων η Δήλος, η οποία αποτελεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.
Εκτός από την ιστορική σημασία του Αιγαίου Πελάγους, ένας συνδυασμός φυσικών στοιχείων και παραδοσιακής αρχιτεκτονικής καθορίζει το κυκλαδίτικο τοπίο. Το ορεινό και τραχύ ανάγλυφο των νησιών συμβάλλει στον ιδιαίτερο χαρακτήρα τους, προσφέροντας μαγευτικές και γραφικές εικόνες που καθορίζουν το τοπίο της περιοχής. Ένα άλλο αξιοσημείωτο στοιχείο του κυκλαδίτικου τοπίου είναι η παρουσία γεωργικών εκτάσεων που φιλοξενούν μικρά αγροτικά σπίτια και βοηθητικές κατασκευές όπως ανεμόμυλους ή αγροκτήματα. Στα περισσότερα νησιά υπάρχουν ξερολιθιές, οι οποίες επιτρέπουν την καλλιέργεια σε εδάφη με απότομες κλίσεις. Τα λιμάνια των Κυκλάδων συμβάλλουν επίσης στον χαρακτήρα τους. Σε ορισμένα νησιά, το λιμάνι βρίσκεται στον κύριο οικισμό (Χώρα), ενώ σε άλλα, τα δύο μέρη συνδέονται με ένα στενό δρόμο.
Οι Κυκλάδες, φημισμένες για τη μοναδική γοητεία και τον πλούσιο πολιτισμό τους, βρίσκονται αντιμέτωπες με μια πληθώρα προκλήσεων που θέτει η έξαρση της τουριστικής ανάπτυξης και η ανεξέλεγκτη δόμηση. Παρά την οικονομική ανάπτυξη που επιτυγχάνεται, δημιουργείται παράλληλα και πλήθος περιβαλλοντικών, πολιτιστικών και κοινωνικών ζητημάτων, όπως η υποβάθμιση των φυσικών πόρων, η καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς, η λειψυδρία, τα προβλήματα διαχείρισης αποβλήτων και οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες. Τα νησιά κινδυνεύουν να χάσουν τον αυθεντικό τους χαρακτήρα, καθώς η ταχεία τουριστική οικοδόμηση απειλεί να επισκιάσει την εγγενή ομορφιά τους.
Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν οι μικρότεροι νησιωτικοί προορισμοί εντός των Κυκλάδων, οι οποίοι υφίστανται το κύριο βάρος του υπερτουρισμού. Η επιβάρυνση των υποδομών και η αυξανόμενη ζήτηση για καταλύματα αποτελούν σημαντικές προκλήσεις. Η ζήτηση για νέες κατασκευές πέραν των ορίων των οικισμών έχει φτάσει σε πρωτοφανή επίπεδα, με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής να αποκαλύπτουν σταθερή αύξηση των νέων οικοδομικών αδειών από 916 το 2018 σε 1.280 το 2022. Τα δομημένα τετραγωνικά μέτρα, που αυξάνονται από 291.722 τ.μ. το 2018 σε 419.232 τ.μ. το 2022, υπογραμμίζουν την εντατικοποίηση της οικοδομικής δραστηριότητας.
Στον κατάλογο περιλαμβάνονται ένα ελληνορθόδοξο μνημείο και ένα πρωτοχριστιανικό, που μάλιστα φέρεται να έχει σύνδεση με τον Αγιο Πέτρο.
Η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, που βρίσκεται στη γειτονιά Sarılar του Altınözü, έχει βαθιά αξία κληρονομιάς που υπερβαίνει την τοπική υπερηφάνεια, καθιστώντας την ένα πλεονέκτημα στην πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης. Η προέλευση της εκκλησίας πιστεύεται ότι σημειώνεται από μια ημερομηνία που είναι εγγεγραμμένη σε δίσκο, που υποδηλώνει την κατασκευή γύρω στο 1364. Ωστόσο, οι αρχιτεκτονικές της ρίζες πηγαίνουν ακόμα πιο πίσω, αντανακλώντας επιρροές τόσο από την περίοδο των Σταυροφόρων όσο και από τη Βυζαντινή περίοδο. Η βυζαντινή αρχιτεκτονική του ναού είναι εμφανής με τη χρήση μεγάλων πελεκητών λίθων και μικρών λίθων κλειδιών, χαρακτηριστικά που αποδίδονται στην περίοδο των Σταυροφόρων.
Η ιστορική αφήγηση της ελληνορθόδοξης εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου είναι επίσης ενσωματωμένη σε επιγραφές στις πέτρες της. Μια αναστήλωση πραγματοποιήθηκε το 1881 μετά από ζημιές που προκλήθηκαν κατά τον μεγάλο σεισμό της Αντιόχειας του 1872, αναδεικνύοντας περαιτέρω την ιστορική σημασία του ναού. Μπορεί να πρόκειται για απλή κατασκευή, όμως η εκκλησία στέκεται ως μνημείο που ενσαρκώνει την ιστορία και την αρχιτεκτονική εξέλιξη της περιοχής.
Η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου είναι θησαυρός για την τοπική κοινωνία και αντανάκλαση των διαφορετικών πεποιθήσεων και της ιστορικής ταυτότητας της Ευρώπης. Λειτουργώντας ως σημείο συγκέντρωσης και πολιτιστικό κέντρο για περισσότερα από χίλια χρόνια, η συμπερίληψή του στο Πρόγραμμα 7 πιο απειλούμενων δεν είναι απλώς μια έκκληση για την προστασία ενός τοπικού στολιδιού, αλλά μια έκκληση για τη διατήρηση της πλούσιας πολιτιστικής ποικιλομορφίας και κληρονομιάς της Ευρώπης.
Ο σεισμός της 6ης Φεβρουαρίου 2023 οδήγησε σε κατάρρευση τμημάτων του κτιρίου, ζημιές στον θόλο και σχηματισμό ρωγμών στους τοίχους. Η αμέλεια μπορεί να επιδεινώσει περαιτέρω δομικά ζητήματα. Χωρίς διορθωτικά μέτρα, περαιτέρω ζημιές στην οροφή και τον τρούλο της εκκλησίας θα μπορούσαν να αυξήσουν τον κίνδυνο κατάρρευσης ολόκληρου του κτιρίου
Οι τοίχοι της εκκλησίας θα πρέπει να επισκευαστούν και να αποκατασταθούν με χρήση των υλικών που έχουν πέσει. Το εκτιμώμενο κόστος ανακατασκευής του σημαντικού αυτού ιστορικού μνημείου ανέρχεται σε έως και 600.000 ευρώ.
Η ένταξη της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου στο Πρόγραμμα θα τονώσει τη διεθνή ευαισθητοποίηση και υποστήριξη, προσελκύοντας περισσότερους οικονομικούς πόρους και τεχνογνωσία. Επιπλέον, θα παρείχε πρόσβαση σε ευρωπαϊκά κονδύλια πολιτιστικής κληρονομιάς και θα επέτρεπε την αποκατάσταση μεγαλύτερης κλίμακας.
Η Σιδερένια Πύλη της Αντιόχειας, που βρίσκεται στην ίδια περιοχή, ανάμεσα στο όρος Starius και το όρος Staurin κοντά στην εκκλησία του σπηλαίου του Αγίου Πέτρου, έχει σημαντική πολιτιστική αξία. Πιστεύεται ότι βρίσκεται κοντά στο σημείο όπου ο Άγιος Πέτρος συγκέντρωσε την πρώτη χριστιανική κοινότητα. Αυτή η πέτρινη κατασκευή ύψους 18 μέτρων είναι η μόνη σωζόμενη πύλη από τις πέντε στην περιοχή της Αντιόχειας. Τοποθετημένη σε ένα πέρασμα ψηλά πάνω από την πόλη, η Σιδηρά Πύλη λειτουργεί ως φράγμα, στρατηγικά κατασκευασμένο για να ρυθμίζει τους χειμάρρους του Παρμενίου ποταμού κατά τις πλημμύρες της πόλης.
Κατά μαρτυρία της εποχής του αυτοκράτορα Ιουστινιανού, η Σιδερένια Πύλη είναι αναπόσπαστο στοιχείο του τείχους της πόλης της Αντιόχειας, ένα κρίσιμο κομμάτι της πλούσιας ιστορίας του. Ωστόσο, οι ζημιές λόγω του σεισμού της 6ης Φεβρουαρίου 2023 είναι ευδιάκριτες. Παρόλο που δεν υπάρχει άμεσος κίνδυνος κατάρρευσης και ολικής απώλειας του μνημείου, απαιτείται επείγουσα δράση από το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού της Δημοκρατίας της Τουρκίας, ιδιοκτήτη της τοποθεσίας, σε συνεργασία με ΜΚΟ, για την υποστήριξη και προστασία της δομής από τις επιπτώσεις της περαιτέρω επιδείνωσης.
Ενώ η άμεση αντίδραση επικεντρώθηκε στην υποστήριξη των επιζώντων από σεισμό, η αναβίωση της Αντιόχειας από τα επακόλουθα του σεισμού βασίζεται στην άντληση δύναμης από τις γνώσεις και τα θεμέλια των γενεών που πέρασαν από αυτήν. Η αναζωογόνηση της πόλης απαιτεί μια βαθιά σύνδεση με την καταγωγή της, που αποδεικνύεται από την ιστορική σημασία της Σιδερένιας Πύλης. Καθώς η Αντιόχεια αναδομεί την πολιτιστική της κληρονομιά, βοηθά ταυτόχρονα τους επιζώντες κατοίκους που έχουν υπομείνει μια τραυματική εμπειρία.
Οι προσπάθειες αποκατάστασης, που υποστηρίζονται οικονομικά και πολιτιστικά από τη διεθνή κοινότητα, υπόσχονται οφέλη για την τοπική κοινωνία. Ωστόσο, λόγω της περιορισμένης προσβασιμότητας της Σιδερένιας Πύλης, οι πολίτες δεν έχουν πλήρη επίγνωση της αξίας της. Η ένταξη στο Πρόγραμμα 7 πιο απειλούμενων θα ευαισθητοποιήσει, διασφαλίζοντας τη διατήρηση αυτού του τόπου πολιτιστικής κληρονομιάς και ενισχύοντας την υπερηφάνεια και το ενδιαφέρον της κοινότητας.
Πληροφορίες από: https://www.thepresident.gr
