Μπορούν λιμάνια που φτιάχτηκαν πριν από 40 ή 50 χρόνια, για να εξυπηρετούν τις ανάγκες των νησιωτικών κοινωνιών, να εξυπηρετήσουν τις μεγάλες τουριστικές ροές του 2025; Μπορούν λιμάνια που είχαν φτιαχτεί για πλοία μήκους 70 ή και 100 μέτρων, που μετέφεραν λίγα φορτηγά, να υποδεχθούν πλοία 120 ή και 160 μέτρων που ξεφορτώνουν δεκάδες ρυμουλκούμενα οχήματα και εκατοντάδες Ι.Χ.;

Κείμενο του Ηλία Μπέλλου στην “Καθημερινή” 

Ρητορικά βεβαίως τα ερωτήματα, καθώς όλοι γνωρίζουν την παρωχημένη κατάσταση και την ανεπάρκεια των υποδομών στα περισσότερα νησιά της Ελλάδας. Αν και η κυβέρνηση έχει εξασφαλίσει ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους εκατοντάδων εκατομμυρίων για τη βελτίωση αυτών των υποδομών, τα λιμενικά ταμεία, που ανήκουν στους δήμους και στην πλειονότητα των περιπτώσεων έχουν την αρμοδιότητα σχεδίασης, μελετητικής ωρίμανσης, διαγωνιστικής διαδικασίας και ανάθεσης των έργων, αδυνατούν για διάφορους λόγους, όπως υποστελέχωση και ανεπαρκής εξειδίκευση, να το πράξουν.

Καλύτερες αλλά όχι τις απαιτούμενες επιδόσεις έχουν οι περιφέρειες, όπου τα έργα εμπίπτουν στην αρμοδιότητά τους, ενώ προηγείται το υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, όπου όμως είναι αρμόδιο για τα έργα.

Λιμάνια που κατασκευάστηκαν πριν από 40 ή 50 χρόνια για να καλύψουν τις ανάγκες των νησιωτικών κοινωνιών καλούνται σήμερα να εξυπηρετήσουν εκατομμύρια τουρίστες.

Σε όλες τις περιπτώσεις, οι ανάγκες έχουν ξεπεράσει τους ρυθμούς υλοποίησης των έργων. Πραγματικότητα που αποτυπώνεται ανάγλυφη στις ετήσιες εκθέσεις που συντάσσει η Πανελλήνια Ενωση Πλοιάρχων Εμπορικού Ναυτικού (ΠΕΠΕΝ). Παρατηρήσεις και διαπιστώσεις δηλαδή των καπετάνιων, που καλούνται πολλές φορές μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο να καταπλεύσουν και να αποπλεύσουν με ασφάλεια σε στοιχειώδεις και συχνά με ζημιές υποδομές.

Τι λένε οι πλοίαρχοι 

Η φετινή «Εκθεση λιμένων 2025» συντάσσεται αυτό το διάστημα και οι πρώτες πληροφορίες αναφέρουν πως έχει μικρές διαφορές από την περυσινή, που έχει έκταση μεγαλύτερη των 100 σελίδων, αφού έργα που έχουν ξεκινήσει δεν έχουν ακόμα ολοκληρωθεί και το πέρασμα ενός ακόμα έτους «βάρυνε» τα λιμάνια. Δεκάδες παρεμβάσεις τόσο προς τα λιμενικά ταμεία όσο και προς όλους τους αρμόδιους φορείς, με έγγραφα και συγκεκριμένες προτάσεις για άμεσες ενέργειες για αποφυγή ατυχημάτων, έχει κάνει και ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας.

Ταξιδεύοντας κανείς αυτές τις μέρες για την Πάρο, την Τήνο, τη Νάξο και τη Λέρο, στον σχεδόν οριζόντιο δηλαδή άξονα από τις ακτές της Αττικής προς τα ανατολικά, διαπιστώνει εύκολα τα προβλήματα, ακόμα κι αν δεν είναι ειδικός. Προβλήματα που δεν σχετίζονται μόνο με τις υποδομές αλλά και με την αυξημένη κίνηση στα λιμάνια από ιδιωτικά και τουριστικά σκάφη και, βεβαίως, την κυκλοφοριακή ασφυξία που προκαλούν στους δρόμους των νησιών η αποβίβαση και επιβίβαση πολλών εκατοντάδων οχημάτων, φορτηγών και ταξιδιωτών. Το κυκλοφοριακό έμφραγμα στην Πάρο είναι γνωστό σε όσους την έχουν επισκεφθεί ή είναι από το νησί. Στη Νάξο πρέπει να κλείσει ο παραλιακός δρόμος για την τοπική κυκλοφορία προκειμένου να αποβιβαστούν οχήματα και επιβάτες από τα πλοία. Στις περιπτώσεις που παραπάνω από ένα πλοία φθάνουν με μικρή χρονική διαφορά, τυχόν καθυστέρηση του πρώτου σημαίνει κυκλοφοριακό κομφούζιο, καθώς τα οχήματα που το περίμεναν πρέπει να φύγουν για να έρθουν αυτά που θα πάρει αυτό που έφθασε πρώτο.

Πάρος και Λέρος στο προσκήνιο 

Ιστορίες καθημερινής τρέλας σε ένα σκηνικό από λιμάνια που με τα χρόνια έχουν χάσει τα βάθη τους, με ετοιμόρροπους προβλήτες, φάρους και άλλα μέσα σήμανσης που απαιτούν αντικατάσταση, ανεξέλεγκτη αγκυροβόληση μεγάλων σκαφών αναψυχής στην είσοδο των λιμανιών, ανεπαρκέστατους ή εντελώς ανύπαρκτους χώρους αξιοπρεπούς αναμονής επιβατών, ελάχιστα αν καθόλου σκίαστρα, προσκρουστήρες που έχουν φθαρεί στα σημεία πρόσδεσης και σκουριασμένα σίδερα που έχουν ξεπροβάλει από τα μπετά. Ετσι περιγράφεται η κατάσταση σε πολλά από τα λιμάνια της νησιωτικής χώρας στην τελευταία έκθεση λιμένων της Πανελλήνιας Ενωσης Πλοιάρχων Εμπορικού Ναυτικού. Οι πλοίαρχοι γράφουν για την Πάρο: «Η προοδευτική αύξηση των πλοίων που προσεγγίζουν τον λιμένα της Παροικιάς επιβάλλει την επέκταση νέων θέσεων προς τα βορειοδυτικά. Απαιτείται ρύθμιση της κυκλοφορίας τουριστικών και σκαφών αναψυχής στον όρμο. Η άναρχη, άτακτη, απροειδοποίητη και άνευ ορίων κυκλοφορία των προαναφερόμενων σκαφών στον όρμο Παροικιάς, όπου διαπερνούν τις θέσεις πρόσδεσης και τη λιμενολεκάνη εκτέλεσης ελικτικών χειρισμών των πλοίων για να καταλήξουν ή αναχωρώντας από τη μαρίνα, εγκυμονεί τεράστιους κινδύνους για την πρόκληση ατυχήματος».

Στη Λέρο, «το κρηπίδωμα έχει υποστεί εκτεταμένη καθίζηση, η οποία έχει δυσκολέψει σημαντικά τις προσεγγίσεις και τη φορτοεκφόρτωση επιβατών και οχημάτων. Σύμφωνα με πολλαπλές μαρτυρίες παρευρισκομένων, κατά τις διαδικασίες άφιξης και αναχώρησης των πλοίων αντιλαμβάνονται κραδασμούς και δονήσεις μέχρι την είσοδο του λιμένα, γεγονός που καταδεικνύει την επικίνδυνη κατάσταση της υποδομής. Το πρόβλημα αυτό υφίσταται εδώ και αρκετά χρόνια χωρίς ουσιαστική αντιμετώπιση, όμως η κατάσταση έχει επιδεινωθεί σε τέτοιο βαθμό που πλέον καθίσταται επικίνδυνη για ολική καθίζηση του λιμένα με ό,τι αυτό συνεπάγεται». Χρειάστηκε να παρέμβει το υπουργείο Ναυτιλίας ώστε τα έργα στο Λακκί της Λέρου, που αναμένεται να αρχίσουν νωρίς το φθινόπωρο, όπως και στο λιμάνι της Τήνου, όπου ημιβυθισμένα μπλόκια, εκτεταμένες ρηγματώσεις και άλλα προβλήματα που αναφέρονται στην έκθεση λιμένων των καπετάνιων, να φτιαχτούν άμεσα.

Τι γίνεται στη Σαντορίνη

Στη Σαντορίνη, οι ανεπαρκέστατες λιμενικές υποδομές συνδυάζονται με ένα γεμάτο προκλήσεις οδικό δίκτυο, που σε συνδυασμό με το πλήθος των χιλιάδων (πάνω από 5.000) τουριστικών λεωφορείων και βαν που βρίσκονται στο νησί συνθέτουν μια χαοτική πραγματικότητα. «Είναι επιτακτική ανάγκη για το νησί να βρεθεί μια εναλλακτική λύση σε περίπτωση αδυναμίας προσέγγισης των πλοίων, σε κάποια άλλη, υπήνεμη από δυτικούς και νοτιοδυτικούς ανέμους τοποθεσία», ενώ «ύστερα από την επέκταση του λιμανιού προς τα βόρεια, επηρεάζεται η αγκυροβολία λόγω μεγάλων βαθών», αναφέρει η τελευταία έκθεση λιμένων των καπετάνιων.

Στη Σαντορίνη «είναι επιτακτική ανάγκη να βρεθεί μια εναλλακτική λύση σε περίπτωση αδυναμίας προσέγγισης των πλοίων», αναφέρει η έκθεση λιμένων των καπετάνιων.

Σχεδόν σε όλα τα νησιά καταγράφονται σημαντικά προβλήματα. Στη Νάξο, όπου η ακτοπλοΐα εξυπηρετείται από έναν μακρόστενο προβλήτα με περιορισμένο χώρο για την αναμονή των οχημάτων και ακόμα πιο περιορισμένο για την πρόσδεση των πλοίων, πριν από κάμποσους μήνες έπεσε δύτης στο νερό για να διαπιστώσει την κατάσταση του κρηπιδώματος κάτω από την επιφάνεια. «Ο δύτης μπήκε από τη μια πλευρά του λιμενοβραχίονα και βγήκε από την άλλη, καθώς από κάτω έχει ανοίξει σπηλιά», αναφέρει πηγή που επικαλείται ενδελεχή γνώση της επιχείρησης. Και εδώ η διαδικασία ωρίμανσης των έργων από το Λιμενικό Ταμείο καλά κρατεί, επισημαίνει η ίδια πηγή.

Το στοίχημα της απορρόφησης κοινοτικών κονδυλίων 265 εκατ.

Αποτελεί μεγάλο στοίχημα όχι μόνο για τον τουρισμό, αλλά βεβαίως και για τη νησιωτική χώρα στο σύνολό της, η δυνατότητα των φορέων ανάθεσης έργων, όπως τα λιμενικά ταμεία και οι περιφέρειες, να ωριμάσουν γρήγορα μελετητικά, τεχνικά και διαγωνιστικά και να ολοκληρώσουν τα έργα για τα οποία έχουν ήδη εξασφαλιστεί πόροι από το υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής. Τόσο για να μη χαθούν οι πόροι όσο και για να βελτιωθεί η κρίσιμη κατάσταση των λιμενικών υποδομών. Βεβαίως και στο παρελθόν έχουν δοθεί λεφτά τα οποία είτε δαπανήθηκαν σε μελέτες χωρίς αντίκρισμα είτε και στην εκτέλεση έργων που μένουν σήμερα αναξιοποίητα λόγω ζημιών ή χωροθέτησης. Μια τέτοια περίπτωση είναι το νέο λιμάνι στην Αστυπάλαια, που βρίσκεται σε απόσταση δέκα λεπτών από τη Χώρα, αλλά προ τετραετίας υπέστη σοβαρή καθίζηση και έκτοτε δεν χρησιμοποιείται, με αποτέλεσμα η ακτοπλοϊκή διασύνδεση να έχει επιστρέψει στο Παλιό Λιμάνι, που βρίσκεται στον Πέρα Γιαλό στη Χώρα. Μια άλλη περίπτωση είναι αυτή του νέου λιμανιού που φτιάχτηκε στα Μεστά της Χίου, ωστόσο η ακτοπλοϊκή διασύνδεση με τον Πειραιά παραμένει στο κεντρικό λιμάνι στην πόλη της Χίου.

Αυτή τη στιγμή το υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής αξιοποιεί ευρωπαϊκούς πόρους είτε μέσω του ΕΣΠΑ είτε μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης για την αναβάθμιση λιμενικών υποδομών συνολικού προϋπολογισμού 265,237 εκατ. ευρώ. Από το Ταμείο Ανάκαμψης χρηματοδοτούνται έργα με συνολικό προϋπολογισμό 67,5 εκατ. σε 13 λιμάνια, που είτε έχουν ολοκληρωθεί είτε ολοκληρώνονται, με φορείς υλοποίησης είτε το υπουργείο Ναυτιλίας σε συνεργασία με το Υπερταμείο (Αλεξανδρούπολη, Βόλος, Στυλίδα) είτε τους οικείους δήμους και φορείς (Ηράκλειο, Ιος, Αργοστόλι, Σητεία, Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας και Ιβήρων, Σύμη, Αγία Ρουμέλη και Καστελλόριζο). Από το ΕΣΠΑ προχωρούν οι μελέτες συνολικού προϋπολογισμού 135 εκατ. για τα λιμάνια σε Ρέθυμνο, Καμαριώτισσα Σαμοθράκης, Μαύρη Λιμνιώνα Σφακίων, Παλαιοχώρα, Λειψούς, Μαθράκι, Αιγιάλη, Αυλάκια Οθωνών, Αγιο Στέφανο Αυλιωτών και άλλα σε Κεφαλονιά, Φούρνους, Αντικύθηρα, Αγιο Ευστράτιο, Φολέγανδρο, Αγιο Νικόλαο Κρήτης και Αγιο Κήρυκο και Εύδηλο Ικαρίας. Αλλα 60 εκατ. έχουν εξασφαλιστεί για επιπλέον έργα σε λιμάνια στη Σίκινο, στην Κάλυμνο, στη Ρόδο, στην Κάρπαθο, στην Ανάφη, στη Γαύδο, στο Αγαθονήσι και στη Λέρο. Η συντριπτική πλειονότητα αυτών των έργων, πάντως, εμφανίζει «χαμηλή ωριμότητα» και «απαιτούνται μελέτες και εκθέσεις προκειμένου να ενταχθούν για χρηματοδότηση στο πρόγραμμα», πληροφορείται η «Καθημερινή» αρμοδίως. Για κάποια από αυτά, φορείς είναι η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και για κάποια άλλα οι οικείοι δήμοι και τα λιμενικά ταμεία.

Εργα και παρεμβάσεις όμως απαιτούνται και σε μεγάλα ιδιωτικοποιημένα λιμάνια όπως ο Πειραιάς. Πέρα από τα έργα που έγιναν εκεί κατόπιν πιέσεων του υπουργού Ναυτιλίας Βασίλη Κικίλια νωρίτερα φέτος στο επιβατηγό λιμάνι του ΟΛΠ, θέμα εγείρεται και στον λιμένα των RORO, των αμιγώς οχηματαγωγών δηλαδή, στο Κερατσίνι, όπου τα πλοία αυτά φορτώνουν σε απόσταση δύο μέτρων το ένα από το άλλο επικίνδυνα φορτία, σημειώνουν πηγές από το μεγάλο λιμάνι της χώρας.

Δείτε το σχετικό πρωτοσέλιδο 

#Λιμάνια #Νάξος #Πάρος #Τήνος #Λέρος #Σαντορίνη #Ακτοπλοΐα #Τουρισμός #Υποδομές #ΠΕΠΕΝ #NaxosPress