Καπνοκαλλιέργεια στη Νάξο; Κι όμως ο Μανώλης Σέργης μέσα από το τελευταίο του βιβλίο κάνει αναφορά γαι την παραγωγή καπνού, που όμως σήμερα κανείς δεν θυμάται
“…. Ἡ μελέτη ἔπρεπε νὰ εἶχε γραφεῖ τὴ δεκαετία τοῦ 1950. Τότε ποὺ οἱ μνῆμες τῆς καπνοπαραγωγῆς καὶ τῶν συμπαρομαρτούντων αὐτὴν ἦταν ἀκόμη νωπές. Ἡ άναπαράστασή της, ὡς ἐκ τούτου, ἐκ μέρους μου ἦταν δυσκολότατη ὑπόθεση, διότι οἱ πληροφορητὲς/-τριές μου (γεννημένοι/-ες περὶ τὸ 1930, 90 ἐτῶν σήμερα) ἐνθυμοῦνταν μὲν τοὺς ὅρους καὶ τὶς συνθῆκες τῆς καλλιέργειας, ὡς μιᾶς ἀκόμη γεωργικῆς ἐργασίας δηλαδή, ἀλλὰ ὡς 10χρονα ἤ 15χρονα παιδιὰ ἀδυνατοῦσαν ἐκ τῶν πραγμάτων νὰ ἔχουν γνώση ὅλων ἐκείνων τῶν ἄλλων ζητημάτων ποὺ συνηρτῶντο μὲ τὴν παραγωγὴ καὶ τὰ ὁποῖα ἀντλῶ, μετὰ ἀπὸ ἐξαντλητικὸ ἀγῶνα πέντε ἐτῶν τουλάχιστον, ἀπὸ τὸν τοπικὸ καὶ τὸν κυκλαδικὸ Τῦπο καὶ ἀπό τὰ διάφορα ἀρχεῖα τῆς χώρας μας (Βόλου, ΓΑΚ Ἀθηνῶν, Ἱστορικὸν Ἀρχεῖον Νάξου, ΓΑΚ Σύρου, Ἀρχεῖον Καπνεμπορικοῦ Συλλόγου Ξάνθης,κ.ἄ.)….”
Καπνοκαλλιέργιεα στη Νάξο; Κι όμως… Μέσα από το τελευταίο βιβλίο του συμπατριώτη μας Μανώλη Σέργη έχουμε την ενημέρωση για την ύπαρξη Καπνοκαλλιέργειας στη Νάξο στις αρχές του 20ου αιώνα… Και έχει ενδιαφέρον να δούμε πως εξελίχθηκε η συγκεκριμένη καλλιέργεια και τι πρόσφερε στους κατοίκους της Νάξου..
Αναλυτικά, η ανάρτηση μέσα από τη σελίδα του κου Σέργη στα social media
Βρίσκομαι στὴν εὐχάριστη θέση νὰ σᾶς ἐνημερώσω ὅτι πρὸ ὀλίγων ἡμερῶν κυκλοφορήθηκε ὁ δεύτερος τόμος τῆς λαογραφικῆς σειρᾶς ΜΕΛΕΤΕΣ ΝΑΞΙΑΚΗΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ, μὲ θέμα τὴν καπνοκαλλιέργεια στὴ Νάξο κατὰ τὴν περίοδο ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ 19ου αἰ. μέχρι τὶς ἀντίστοιχες τῆς δεκαετίας τοῦ 1950, ὄταν ἔσβησε ὁριστικὰ ὁ «καπνικὸς κόσμος» ποὺ αὐτὴ ἐδημιούργησε.
Πρόκειται γιὰ μιὰ σύγχρονη λαογραφικὴ θεώρηση τοῦ θέματος, δηλαδὴ σὰν κι’ αὐτὴν ποὺ ἐδῶ καὶ 45 περίπου ἔτη διακονεῖ μιὰ ἱκανὴ μερίδα ἑλλήνων λαογράφων, γιὰ μιὰ ἐν τόπῳ καὶ χρόνῳ συγκεκριμένῳ θεώρηση τοῦ ὑπὸ ἀνάλυσιν θέματος, μὲ τὴ συνεπικουρία ὅλων τῶν συγγενῶν πρὸς τὴ Λαογραφία ἀνθρωπιστικῶν ἐπιστημῶν.
Ἡ μελέτη ἔπρεπε νὰ εἶχε γραφεῖ τὴ δεκαετία τοῦ 1950. Τότε ποὺ οἱ μνῆμες τῆς καπνοπαραγωγῆς καὶ τῶν συμπαρομαρτούντων αὐτὴν ἦταν ἀκόμη νωπές. Ἡ άναπαράστασή της, ὡς ἐκ τούτου, ἐκ μέρους μου ἦταν δυσκολότατη ὑπόθεση, διότι οἱ πληροφορητὲς/-τριές μου (γεννημένοι/-ες περὶ τὸ 1930, 90 ἐτῶν σήμερα) ἐνθυμοῦνταν μὲν τοὺς ὅρους καὶ τὶς συνθῆκες τῆς καλλιέργειας, ὡς μιᾶς ἀκόμη γεωργικῆς ἐργασίας δηλαδή, ἀλλὰ ὡς 10χρονα ἤ 15χρονα παιδιὰ ἀδυνατοῦσαν ἐκ τῶν πραγμάτων νὰ ἔχουν γνώση ὅλων ἐκείνων τῶν ἄλλων ζητημάτων ποὺ συνηρτῶντο μὲ τὴν παραγωγὴ καὶ τὰ ὁποῖα ἀντλῶ, μετὰ ἀπὸ ἐξαντλητικὸ ἀγῶνα πέντε ἐτῶν τουλάχιστον, ἀπὸ τὸν τοπικὸ καὶ τὸν κυκλαδικὸ Τῦπο καὶ ἀπό τὰ διάφορα ἀρχεῖα τῆς χώρας μας (Βόλου, ΓΑΚ Ἀθηνῶν, Ἱστορικὸν Ἀρχεῖον Νάξου, ΓΑΚ Σύρου, Ἀρχεῖον Καπνεμπορικοῦ Συλλόγου Ξάνθης,κ.ἄ.). Ἦταν, δηλαδή, γιὰ μένα ἕνα εὐχάριστο πόνη-μα, ὅπως κάθε ἐπιστημονικὴ ἐργασία ποὺ κατα-πονεῖ τὸν ἐργάτη της λόγῳ ἐλλείψεως πηγῶν, ἀλλὰ μὲ τὴν τελικὴ πνευματικὴ ἡδονὴ ποὺ τοῦ προσκομίζει τὸ προϊὸν τοῦ κόπου του.
Εὐχαριστῶ καὶ ἀπὸ τὴ θέση αὐτὴν τὸν Πρόεδρο καὶ τὸ Δ.Σ. τῆς Ἑνώσεως Ἀγροτικῶν Συνεταιρισμῶν Νάξου ποὺ «προκάλεσαν» αὐτὴν τὴν ἔκδοση, ὅπως καὶ τὸν ἐκδότη κ. Ἀντώνη Σταμούλη γιὰ τὴ δημιουργική μας συνεργασία!
Πρὸς πληρέστερη ἐνημέρωσή σας, παραθέτω πίνακα περιεχομένων τῆς ἐργασίας.
Ἔρρωσθε!!!
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Η ένταξη της ναξιακής καπνοκαλλιέργειας στο ελληνικό και το διεθνές περίγραμμα (αρχές του 20ού αιώνα – 1950)
ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Κοινωνία και οικονομία στη Νάξο κατά το πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα
(επιγραμματική απόδοση μιας «μακράς διάρκειας», των συνεχειών και των μεταβολών της)
ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Η ιστορική αναδρομή της καπνοκαλλιέργειας στη Νάξο (αρχές 19ου αιώνα – 1950)
ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Ο «δρόμος του καπνού»: Από την παραγωγή του καπνοσπόρου στις αποθήκες των εμπόρων («ο κύκλος του καπνού», η «χωρική επεξεργασία» του)
1. Το είδος του καλλιεργούμενου στη Νάξο καπνού. Τα Ανατολικά Καπνά, τα Μυρωδάτα Σμύρνης
2. Οι καλλιεργητικές ζώνες. Τα κατάλληλα προς καπνοφυτεία εδάφη
3. Η προετοιμασία του αγρού. Η συλλογή του σπόρου, το σπορείο
4. Η μεταφύτευση. Οι πρώτες φροντίδες
5. Η συγκομιδή
6. Το βελόνιασμα και η ηλιοαποξήρανση. Το μπασκί
7. Η «χωρική δεματοποίηση» σε «μπαλότα». Η προσωρινή αποθήκευση
8. Η επιθεώρηση των εμπόρων # Οι βαθμολογίες # Η μεταφορά των καπνών στις αποθήκες των εμπορομεσιτών # Η πληρωμή
9. «Ὁ ἐν τῷ ἐνταῦθα καπνοκοπτηρίῳ κοπτόμενος καὶ συσκευαζόμενος καπνὸς» (1887-1914). Ανάλυση των φωτογραφιών των δύο σωζόμενων «κυτίων σιγαρέττων» του Δημητρίου Παλαιολόγου
ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Διαδικασίες παραγωγής, εργασία, το δίκτυο της διακίνησης των καπνών
1. Ο οικογενειακός και ο έμφυλος χαρακτήρας της παραγωγής
2. Τα «δανεικά» και η μισθωτή εργασία: Το ωράριο εργασίας, το «μεροκάματο της πείνας» # Συγκρίσεις με τιμές προϊόντων «πρώτης ανάγκης» και ημερομισθίων # Σχέσεις εργατών και ιδιοκτητών γης-παραγωγών
3. Ο ρόλος των ελλήνων μικρασιατών προσφύγων στη ναξιακή καπνοκαλλιέργεια
4. Το δίκτυο της παραγωγής και της διακίνησης: Παραγωγοί, Πρόεδροι κοινοτήτων, εγγυητές, εμπορομεσίτες, ξένοι έμποροι
5. Καπνά, πολιτική πατρωνία και οι ανύπαρκτες κοινωνικές αντιδράσεις
6. Καπνά και πιστωτικά ιδρύματα. Τα δάνεια
7. Τα ναξιακά καπνά στο δίπολο νομιμότητα-παρανομία
8. Η μέση στρεμματική απόδοση των καπνών # Η διακύμανση της τιμής τους # Συγκρίσεις με τιμές αγαθών της Νάξου
8. Τα καπνοχώραφα ως κοινωνικοί χώροι
ΕΚΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Χώρα Νάξου: Η «βουβή πόλη». Οι ανύπαρκτες μνήμες (υλική και ατομικές) της καπνοπαραγωγής στη Νάξο
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΟΡΩΝ
