Κυριακή, 14 Σεπτεμβρίου, 2025
ΑρχικήΒιβλίοΕρμούπολη (Σύρος): Η πόλη που δημιουργήθηκε από το ...μηδέν

Ερμούπολη (Σύρος): Η πόλη που δημιουργήθηκε από το …μηδέν

|

Κατά τη γνώμη του η Ερμούπολη είναι η ωραιότερη ελληνική πόλη. «Γιατί η ομορφιά της είναι συγκεντρωμένη και όχι διάσπαρτη, μια ατόφια νεοκλασική πόλη του 19ου αιώνα, παρά τις φθορές που έχει υποστεί. Τα πολλά ερειπωμένα εργοστάσια δείχνουν τη βιομηχανική της ανάπτυξη, το επιβλητικό δημαρχείο της που σχεδίασε ο Τσίλλερ μαρτυρά τον πλούτο και την τάση για διάκριση των αστών που τη διοικούσαν, ενώ στο ιταλικής μορφής θέατρό της παρήλασαν ξένοι κυρίως αλλά και ελληνικοί θίασοι».

Η συζήτησή μας με τον ιστορικό Χρήστο Λούκο, ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης από το 2012, ιδρυτικό και ενεργό μέλος της Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού (ΕΜΝΕ), γίνεται με αφορμή την πρόσφατη έκδοση του βιβλίου του «Η Ερμούπολη της Σύρου (1821-1950). Από το Λίβερπουλ της Ανατολικής Μεσογείου στη βαμβακούπολη των Κυκλάδων» (εκδ. ΠΕΚ).

 

Πρόκειται για καρπό μελέτης χρόνων, που ξεκίνησε από προσωπικό ενδιαφέρον –από την Ερμούπολη κατάγεται η σύζυγός του, κι εκείνη τού γνώρισε την πόλη το 1972– και στην πορεία συνδέθηκε στενά με τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα. Με τα μέλη της ΕΜΝΕ που μόλις είχε ιδρυθεί, και «με την ορμή της νεότητας» –όπως σχολιάζει ο ίδιος– αποφάσισαν να ταξινομήσουν το δημοτικό αρχείο της πόλης, το οποίο μόλις είχε ανασυρθεί από την αφάνεια. «Ο πλούτος του σε πληροφορίες για όλες σχεδόν τις πλευρές της ζωής των κατοίκων ήταν ένα πρώτο κίνητρο, ασαφές στην αρχή, για να ασχοληθώ με την ιστορία της Ερμούπολης. Το κίνητρο αυτό ενισχύθηκε περισσότερο όταν βρέθηκα στο Παρίσι μεταξύ 1982-1985 και είδα την πρόοδο που είχε ήδη συντελεστεί στον τομέα της ιστορίας των πόλεων στη Γαλλία αλλά και σε άλλες χώρες», μας εξηγεί.

Ερμούπολη, η δημιουργία μιας πόλης εκ του μηδενός-1
Το λιμάνι. 

 

Στο «Αντί προλόγου» κείμενό του ο κ. Λούκος γράφει για «τη γοητεία που είχε η δημιουργία μιας πόλης εκ του μηδενός μέσα στο καμίνι της Ελληνικής Επανάστασης». Η Ερμούπολη, λοιπόν, είναι δημιούργημα του 1821. «Η ίδρυσή της δείχνει συγχρόνως το δράμα των προσφύγων που κατέφυγαν στη Σύρο και τον δυναμισμό τους, χάρη στον οποίο μέσα σε λίγα χρόνια κατέστησαν την πόλη τους σπουδαίο διαμετακομιστικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής για το εμπόριο μεταξύ Δύσης και Ανατολής», εξηγεί ο ιστορικός.

Για τα επόμενα περίπου 40 χρόνια υπήρξε η δεύτερη μετά την Αθήνα πόλη του ελληνικού κράτους σε πληθυσμό και το σπουδαιότερο οικονομικό κέντρο. Πρώτα σε αυτήν παρατηρήθηκαν κοινωνικές διαφοροποιήσεις μεταξύ του πλήθους των εργαζομένων στο λιμάνι, στα ναυπηγεία της, στις βιοτεχνίες και βιομηχανίες της, και μιας αστικής τάξης που γρήγορα απέκτησε συνοχή και διαμόρφωσε τη φυσιογνωμία της.

Ομως, από τη δεκαετία του 1870 ξεκίνησε η παρακμή και φάνηκαν εντονότερα οι κοινωνικές αντιθέσεις. Η απεργία χιλιάδων εργατών το 1879 στα ναυπηγεία και τα βυρσοδεψεία ήταν η πρώτη που οργανώθηκε στο ελληνικό κράτος. Πώς αντέδρασαν ο πληθυσμός της πόλης στις νέες συνθήκες που άλλαζαν τη ζωή τους;

«Οσον αφορά το μέλλον της πόλης, ξεχωρίζει η πρωτοβουλία μερικών κεφαλαιούχων να στρέψουν την οικονομία της Ερμούπολης προς τη βαμβακοβιομηχανία. Στα εργοστάσια που δημιουργήθηκαν από τα τέλη του 19ου αιώνα απορροφήθηκε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού που βρέθηκε σε ανεργία ή υποαπασχόληση. Ετσι αποφεύχθηκε η κάθετη παρακμή και η πόλη κράτησε μια δευτερεύουσα αλλά σημαντική θέση στη χώρα», απαντά ο κ. Λούκος. Με το πέρασμα στον εικοστό αιώνα προέκυψαν νέες εργασιακές σχέσεις με την εργατική τάξη να έχει πλέον συνείδηση του κοινωνικού της ρόλου.

Ερμούπολη, η δημιουργία μιας πόλης εκ του μηδενός-2
Ο Κωστής Μπαστιάς (αριστερά) και ο Βελισάριος Φρέρης (δεξιά), το 1922.

 

Η Ερμούπολη δεν απέφυγε τις πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις του Διχασμού και της πολιτειακής ρευστότητας του Μεσοπολέμου. Οι ταξικές ανισότητες οξύνθηκαν, η φτώχεια και οι συνέπειές της –ιδιαίτερα στην κρίση του 1930– ήταν σοβαρές. Ωστόσο η άφιξη και εγκατάσταση μερικών χιλιάδων Μικρασιατών προσφύγων τόνωσε δημογραφικά την πόλη και παρά τις αρχικές δυσκολίες προσαρμογής, έδωσε άλλες μορφές κοινωνικότητας και ποιότητα ζωής.

«Μια σημαντική παράμετρος αυτής της περιόδου αποτελεί η γενναιότερη εμπλοκή των Καθολικών κατοίκων του νησιού στα δρώμενα της πόλης», υπογραμμίζει ο ιστορικός. «Απομονωμένοι στον λόφο της Aνω Σύρου, μετά την ίδρυση και ανάπτυξη της Ερμούπολης, προσπάθησαν να διαφυλάξουν την ιδιαιτερότητά τους από τον κίνδυνο να αφομοιωθούν από μια γείτονα που έσφυζε από δυναμισμό.

Από τις αρχές όμως του 20ού αιώνα και όταν η ενασχόληση με τη γεωργική παραγωγή στο υπόλοιπο νησί, που σε μεγάλο βαθμό ανήκε σε αυτούς, είχε φθάσει στα όριά της, κυρίως γυναίκες και κορίτσια άρχισαν να εργάζονται στα κλωστοϋφαντουργεία της Ερμούπολης, ενώ πλήθυνε η μόνιμη εγκατάσταση Καθολικών κατοίκων στην πόλη και η προσπάθειά τους να είναι ισότιμοι πολίτες με τους Ερμουπολίτες σε όλα τα επίπεδα».

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής η πόλη έχασε το ένα τέταρτο των κατοίκων της από πείνα, είχε δηλαδή αναλογικά περισσότερα θύματα από όσα η Αθήνα. Τα δύσκολα χρόνια μετά τα Δεκεμβριανά και τον Εμφύλιο σημάδεψαν και τη Σύρο. Η προσπάθεια να ξαναπιαστεί το νήμα μιας ομαλής ζωής ήταν πολύ δύσκολη. Προς το τέλος της δεκαετίας του 1940 έκλεισαν και τα τελευταία εργοστάσια. Για πολλούς η μόνη λύση ήταν η μετανάστευση προς την Αθήνα και τον Πειραιά.

Ερμούπολη, η δημιουργία μιας πόλης εκ του μηδενός-3

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

Κουφονήσια: Σκληρή απάντηση των επιχειρηματιών στον αντιδήμαρχο Οικονομικών

Ο Σύνδεσμος Τουριστικών Επιχειρήσεων καταγγέλλει «λαϊκισμό και κακοδιαχείριση» – Αμφισβητεί την «κοινωνική πολιτική» του Δήμου και ζητά δίκαιη τιμολόγηση στο νερό

Εκπαίδευση: Ένας στους τέσσερις νεοδιόριστους εκπαιδευτικούς ζήτησε άδεια αμέσως μετά τον διορισμό

Η υπουργός Παιδείας Σοφία Ζαχαράκη μιλά για «δομικό πρόβλημα» που αφήνει κενά κάθε Σεπτέμβριο – Σχεδόν 30% οι άδειες στα νησιά του Αιγαίου

Νάξος: “Στάση” Σινούκ για παραλαβή ασθενούς από άλλο νησί, πριν αναχωρήσει για Αττική

Το είδαμε κι αυτό... Ελικόπτερο Σινούκ έμεινε στη Νάξο για αρκετά λεπτά περιμένοντας το ελικόπτερο του ΕΚΑΒ ώστε να παραλάβει άλλο ασθενή και να τον μεταφέρει στην Αττική

Σε ισχύ ο νέος ΚΟΚ – Αυστηρότερες ποινές και εισαγωγή της έννοιας της υποτροπής

Από σήμερα εφαρμόζεται ο νέος Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας – Τι αλλάζει για κινητό, κράνος, ζώνη, ταχύτητα και αλκοόλ

Κουφονήσια: 3.135 € από το Koufonisia Festival για τα παιδιά του νησιού

Οι εθελοντικές δωρεές του φετινού Φεστιβάλ στηρίζουν τον Σύλλογο Γονέων & Κηδεμόνων για πολιτιστικές και αθλητικές δράσεις

Ιάκωβος Καμπανέλλης: «Ο μπαμπάς ο πόλεμος» ζωντάνεψε στο Κηποθέατρο Νίκαιας

Το Θεατρικό Εργαστήρι του Ωδείου Τερψιθέας τίμησε τον Ναξιώτη δημιουργό με μια δυνατή σατιρική παράσταση

Νάξος – Μικρή Βίγλα: Τέταρτη φωλιά θαλάσσιας χελώνας φέτος

Μικρή Βίγλα ... 31 νεογέννητες χελώνες έφτασαν στη θάλασσα με τη βοήθεια εθελοντών και Λιμεναρχείου

Γυμνάσιο Σκαδού: 22 μαθητές φέτος δίνουν ζωή στο σχολείο της Ορεινής Νάξου

Από το παλιό δημοτικό του Σκαδού στο σύγχρονο Γυμνάσιο: Ένα σχολείο που κρατά ζωντανή την εκπαίδευση στα ορεινά χωριά της Νάξου

Κουφονήσια: Ο αντιδήμαρχος Βαγγέλης Κατσαράς για τα «φουσκωμένα» τιμολόγια νερού (video)

Κατσαράς «Έπρεπε να γίνει εξορθολογισμός – Δεν θέλαμε η Νάξος και οι Μικρές Κυκλάδες να μείνουν χωρίς νερό»

Κ. Μουστάκη για ΕΕΕΕΚ Νάξου: «Δεκατρία παιδιά μοιράζονται μια αίθουσα που δεν κάνει ούτε για καταφύγιο ζώων» (video)

Η Κατερίνα Μουστάκη στον ΣΚΑΪ για το ΕΕΕΕΚ Νάξου «Δεκατρία παιδιά μοιράζονται μια αίθουσα που δεν κάνει ούτε για καταφύγιο ζώων» – Έκκληση προς το Υπουργείο Παιδείας για άμεση λύση

«Έφυγε» ο Γιώργος Κωβαίος – Ο χορευταράς παππούς της Σχοινούσας που έγινε σύμβολο ζωής και παράδοσης

Μέχρι τα 92 του χρόνια χόρευε με πάθος στη Γιορτή Φάβας, δίπλα στην εγγονή του Ποθητή – Ένας άνθρωπος που ένωσε γενιές μέσα από τη μουσική και την αγάπη για τον τόπο του.

Νάξος – Εντοπίστηκε ζωντανός ο αγνοούμενος στο Προφήτη Ηλία μετά από 4 ημέρες

Συγκλονιστική διάσωση από το Πυροσβεστικό Κλιμάκιο Νάξου – Στο σημείο σπεύδει ελικόπτερο για τη μεταφορά του στο Νοσοκομείο.

Το στυγερό έγκλημα του Φλώριου Σοϊλέ «Σκιά» στο Φιλώτι

Πώς μια ερωτική ιστορία κατέληξε σε βασανιστήρια, δολοφονία και λαϊκή εξέγερση στη Νάξο του 1902

Στη Δράμα κάνει πρεμιέρα σήμερα το ντοκιμαντέρ «Σμύριδα, μάρμαρο και αμπέλι» με επίκεντρο τη Νάξο (video)

Η μικρού μήκους ταινία του Ορέστη Ρούσκα καταγράφει ιστορίες ανθρώπων που αντιστέκονται στον υπερτουρισμό και δείχνουν τον δρόμο για έναν βιώσιμο τουρισμό στο νησί.

Κακαβιά: Συνελήφθη 37χρονη με ένταλμα από τον Ανακριτή Πλημμελειοδικών Νάξου

Η γυναίκα, υπήκοος Βουλγαρίας, εντοπίστηκε στο συνοριακό σημείο ελέγχου Κακαβιάς και οδηγήθηκε στην Εισαγγελία Ιωαννίνων

Κωμιακή: «Έφυγε» η «Κούλα του Σταματοβασίλη» που σημάδεψε με την παρουσία της το χωριό

Συγκινητικό αντίο στην Κυριακή Πρεβενιού, από τον Γιώργο Κρητικό μέσα από τα social media

ΒΙΟ.ΚΑ. Απόλλωνα: Μήνυση του Δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων κατά της “Κίνησης Πολιτών”

Η Δημοτική Επιτροπή αποφάσισε την άσκηση μήνυσης για ψευδή καταμήνυση, δυσφήμηση και διασπορά ψευδών ειδήσεων – Αντιδράσεις μετά το Δελτίο Τύπου της Κίνησης «Σώστε τις Παραλίες της Νάξου».

Μείωση ΦΠΑ κατά 30% σε νησιά με λιγότερους από 20.000 κατοίκους – Εκτός σχεδιασμού οι Κυκλάδες

Η εξαγγελία από τη ΔΕΘ και ο πίνακας με τα νησιά που εντάσσονται - Δείτε ποια νησιά εντάσσονται και συνολικά κερδισμένοι είναι 67.000 κάτοικοι

Λιμάνι Πάρου: Ο Αύγουστος των ρεκόρ – 366.812 επιβάτες και 40.710 οχήματα έκαναν… απόβαση!

Η τουριστική «καρδιά» της Πάρου χτύπησε δυνατά, με το λιμάνι να καταγράφει ιστορικά υψηλά σε επιβάτες και οχήματα, επιβεβαιώνοντας τη διαρκή άνοδο του νησιού.