Τρίτη, 26 Αυγούστου, 2025
ΑρχικήΒιβλίοΑιγαίο: Τι είδε στα νησιά μας ο Γάλλος κατάσκοπος του Λουδοβίκου ΙΔ';

Αιγαίο: Τι είδε στα νησιά μας ο Γάλλος κατάσκοπος του Λουδοβίκου ΙΔ’;

|

Το 2003 μεταφράσθηκε στην ελληνική γλώσσα το βιβλίο του Γάλλου περιηγητή Joseph Pitton de Tournefort (1656-1708) – Τίτλος «Ταξίδι στην Κρήτη και τις νήσους του Αρχιπελάγους: 1700-1702″ – Ο Γάλλος “κατάσκοπος” του Λουδοβίδου ΙΔ’ γύρισε τα 38 νησιά του Αιγαίου (μαζί με την Κρήτη) και κράτησε σημειώσεις για ότι είδε… Μπορεί να του άρεσε η Βοτανολογία αλλά δεν είπε “όχι” για τα ορυκτά  ενώ προχώρησε και σε αναφορές για τον χαρακτήρα των Ελλήνων 

Το 2003 μεταφράσθηκε στην ελληνική γλώσσα ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο του Γάλλου περιηγητή Joseph Pitton de Tournefort (1656-1708). Το βιβλίο έχει τίτλο «Ταξίδι στην Κρήτη και τις νήσους του Αρχιπελάγους: 1700-1702» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Μετάφραση-Εισαγωγή: Μάκης και Μυρτώ Απέργη, Σχόλια: Μάκης Απέργης-Ειρήνη Λυδάκη). Το βιβλίο ήταν ιδρυτική δωρεά της Παγκρητικής Ενώσεως Αμερικής. Ο Γάλλος Tournefort (Τουρνεφόρτ) μεταξύ των ετών 1700 και 1702, με χρηματοδότηση του γαλλικού στέμματος (Λουδοβίκος ΙΔ’), επισκέφθηκε και μελέτησε 38 Ελληνικά νησιά του Αιγαίου πελάγους (μεταξύ αυτών και την Κρήτη). Τα ενδιαφέροντα του Tournefort ήταν κυρίως η βοτανολογία, η ορυκτολογία, η εθνολογία, η γεωγραφία, η αρχαία ιστορία και η νομισματική

Του Σωτήρη Καμενόπουλου (για την ιστοσελίδα slpress.gr

Τα ενδιαφέροντα του Tournefort ήταν κυρίως η βοτανολογία, η ορυκτολογία, η εθνολογία, η γεωγραφία, η αρχαία ιστορία και η νομισματική. Για να αντιληφθούμε τη γεωπολιτική κατάσταση εκείνης της περιόδου θα πρέπει να αναφερθεί το γεγονός ότι μεταξύ του 15ου και 17ου αιώνα, βρισκόταν σε εξέλιξη οι λεγόμενοι «πόλεμοι των μπαχαρικών». Εκείνη την περίοδο τα μπαχαρικά είχαν μεγάλη οικονομική και γεωπολιτική αξία. Κατά την περίοδο της Αναγέννησης, καθώς η μεσαία τάξη παγκοσμίως αυξήθηκε και απέκτησε οικονομική δύναμη, άρχισε ταυτόχρονα να αλλάζει και τις καταναλωτικές της συνήθειες.

Η δύναμη του χρήματος δημιούργησε νέες ανάγκες. Αυτές οι νέες ανάγκες δημιούργησαν ζήτηση σε νέα προϊόντα. Προϊόντα τα οποία ξέφευγαν των απόλυτα βιοποριστικών αναγκών της εποχής και αντικατόπτριζαν ουσιαστικά ένα είδος πολυτέλειας και life style της εποχής. Τέτοια προϊόντα ήταν τα μπαχαρικά. Για το λόγο αυτό μεταξύ του 15ου και του 17ου αιώνα ξέσπασαν μεγάλοι πόλεμοι με διακύβευμα τα μπαχαρικά. Οι αντιμαχόμενες δυνάμεις εκείνης της εποχής ήταν η Πορτογαλία, η Μεγάλη Βρετανία, η Ολλανδία και η Ισπανία.

Οι χώρες αυτές είχαν εμπλακεί σε πόλεμο μεταξύ τους για τους φυσικούς πόρους της εποχής. Ήταν οι resource wars της Αναγέννησης. Η οικονομική-γεωπολιτική αξία των μπαχαρικών οφειλόταν στο γεγονός ότι αυτά χρησιμοποιούνται στη μαγειρική σε πολύ μικρές ποσότητες ώστε να προσδώσουν μία τελείως διαφορετική ιδιότητα στο φαγητό: το κάνουν πιο νόστιμο. Μέχρι την Αναγέννηση τα φαγητά ήταν παντελώς άνοστα. Ένας σκέτος λαπάς. Έτσι, τα μπαχαρικά προσέδωσαν στο φαγητό τρομερή εμπορική-οικονομική υπεραξία. Το φαγητό έγινε πιο εύκολα εμπορεύσιμο.

Ένας κατάσκοπος στο Αιγαίο

Στη σύγχρονη εποχή, στην Ελλάδα έχει αυξηθεί η συστηματική καλλιέργεια αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών. Καθόλου τυχαίο δεν είναι αυτό το γεγονός: τα αρωματικά φυτά της χώρας μας είναι ένας αναξιοποίητος θησαυρός. Αρκεί να ακολουθήσουμε ως χώρα κατάλληλες στρατηγικές για την εξασφάλιση της αλυσίδας αξίας –value chain– της αγοράς των αρωματικών φυτών: από το χωράφι στο τελικό προϊόν σε διάφορες μορφές, π.χ. είτε ως αιθέρια έλαια, είτε ως πρώτη ύλη για άλλα χημικά προϊόντα, είτε ως αποξηραμένα σε συσκευασίες προς βρώση κλπ.

Ποιος ήταν ο σκοπός του ταξιδιού του Tournefort στα νησιά του Αιγαίου; Ήταν μεν βοτανικού ενδιαφέροντος, αλλά «…το ταξίδι προσέφερε και την ευκαιρία για συλλογή πληροφοριών κάθε μορφής και είναι φανερός ο κατασκοπευτικός ρόλος του περιηγητή για το γαλλικό κράτος του Λουδοβίκου ΙΔ’. Ο Tournefort περιγράφει φρούρια(…) αριθμούς στρατευμάτων και πολεμικών πλοίων στην Κρήτη(…) αξιολογεί λιμάνια, αναφέρει ανέμους και προσδιορίζει με ακρίβεια αγκυροβόλια(…) προβαίνει στη σύνταξη χαρτών(…) απαριθμεί τα κυριότερα προϊόντα κάθε νησιού με τις μεζούρες τους και τις τιμές πώλησής τους».

Από την πλευρά των ορυκτών, ο Tournefort στο περιηγητικό του ταξίδι μελετά και αναφέρεται στα ορυχεία των 38 ελληνικών νήσων που επισκέφθηκε. Ο Tournefort για το νησί της Κρήτης αναφέρει, πέραν των άλλων, τα εξής: «…Ποτέ δεν υπήρξε πιο κατάλληλο μέρος από την Κρήτη για να δημιουργηθεί εδώ μια μεγάλη αυτοκρατορία, όπως παρατήρησε ο Αριστοτέλης: βρίσκεται στη μέση της θάλασσας, κοντά στην Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική».

Ένα ενδιαφέρον δείγμα ιστορικής αναφοράς που παρουσιάζει ο Τουρνεφόρτ σχετίζεται με τη διήγηση που ανέφερε ο Παυσανίας: «…Κατά τον Παυσανία, ο Απόλλων είχε οικειοποιηθεί το ένα δέκατο του χρυσού και του αργύρου που εξόρυσσαν από τα ορυχεία της Σίφνου. Τα ορυχεία καταστράφηκαν από τη εισβολή της θάλασσας, που πήρε εκδίκηση, για λογαριασμό του θεού, λόγω της περιφρόνησης που του είχαν δείξει οι κάτοικοι, αρνούμενοι να πληρώσουν το φόρο».

Ειδικό φορολογικό καθεστώς

Αν μη τί άλλο, αυτό ίσως αποτελεί (ακόμη) ένα δείγμα -μαζί με την περίπτωση του Λαυρίου- του τρόπου με τον οποίο πραγματοποιούταν η οικονομική διαχείριση των ορυχείων στην Αρχαία Ελλάδα: το 10% των κερδών από την εκμετάλλευση των ορυχείων ήταν φόροι. Η τιμωρία για τη φοροαποφυγή της εποχής ήταν η εκδίκηση των θεών με φυσικές καταστροφές! Έχει ενδιαφέρον ο τρόπος, με τον οποίο χιλιάδες χρόνια πριν συνέδεαν οι πρόγονοί μας τους φόρους με τις φυσικές καταστροφές. Η περίπτωση αυτή ίσως θυμίζει στους αναγνώστες τη σύγχρονη αντίληψη περί Κλιματικής Αλλαγής, φυσικών καταστροφών και τη νοοτροπία «αν μολύνεις τότε πληρώνεις».

Ο Tournefort αναφέρει πως η Σίφνος, στα αρχαία χρόνια «ήταν το πλουσιότερο από όλα τα νησιά», επειδή προφανώς διέθετε τα ορυχεία χρυσού, αργύρου και μολύβδου. Μεγάλο ενδιαφέρον καταδεικνύει ο Tournefort στη Δήλο, για την οποία διαβάζουμε σε υποσημείωση πως οι Ρωμαίοι το 166 π.Χ. της παρείχαν καθεστώς φορολογικής ατελείας: «έτσι το νησί, ενώ ήταν ήδη σημαντικός τόπος θρησκευτικού προσκυνήματος, ως γενέτειρα του Απόλλωνος, εξελίχθηκε γρήγορα σε σπουδαιότατο κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου». Ορίστε λοιπόν μία ενδιαφέρουσα οικονομική πολιτική για την ανάπτυξη του διαμετακομιστικού εμπορίου: παροχή ειδικού φορολογικού καθεστώτος.

Ο Tournefort, ωστόσο, αναφέρθηκε και στα αρνητικά χαρακτηριστικά των Ελλήνων εκείνης της εποχής (1700), τα οποία συμπεριελάμβαναν την πολιτική-οικονομική άγνοια και τη θρησκευτική δεισιδαιμονία. Έχουν άραγε εξαλειφθεί στις μέρες μας αυτά τα χαρακτηριστικά; Πρόσφατη έρευνα κατέδειξε ότι οι σύγχρονοι Έλληνες πιστεύουν στη «βασκανία» και στο «κακό μάτι». Τέλος, αξίζει να αναφερθεί μία ακόμη επίκαιρη γεωπολιτική αναφορά του Tournefort από το 1700: «Οι Έλληνες ζουν με την ψευδαίσθηση ότι ο Μέγας Δούκας της Μοσχοβίας θα τους λυτρώσει μία ημέρα από τη δυστυχία, στην οποία έχουν περιέλθει και ότι θα καταστρέψει την αυτοκρατορία των Τούρκων».


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

Σίκινος: Το «έθιμο της βουτιάς» που αποχαιρετά τα πλοία στο λιμάνι (video)

Δεκάδες νέοι και παιδιά βούτηξαν στη θάλασσα αποχαιρετώντας το τελευταίο πλοίο του καλοκαιριού, σε ένα άτυπο έθιμο που έχει γίνει σήμα κατατεθέν του νησιού.

Νάξος – Κινηματογραφική Λέσχη: Προβολή της ταινίας «Ο άνθρωπος που δεν ήταν εκεί» των αδελφών Κοέν (video)

Τετάρτη 27 Αυγούστου 2025, ώρα 21:30 – Στην αυλή του Πολιτιστικού Κέντρου (πρώην Σχολή Ουρσουλινών), Κάστρο Χώρας Νάξου.

Νάξος: Διήμερο ακολουθιών και λιτάνευση της Ιεράς Εικόνας της Παναγίας Παντανάσσης (πρόγραμμα)

Η Ιερά Μητρόπολη Παροναξίας ανακοινώνει το πρόγραμμα του εορτασμού στις 30 και 31 Αυγούστου με κορύφωση την Αρχιερατική Θεία Λειτουργία προεξάρχοντος του Σεβ. Μητροπολίτου κ. Καλλινίκου.

Δ. Λιανός: Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο & Τοπικά Σχέδια Δράσης για τα νησιά στις Μικρές Κυκλάδες

Ο Δήμαρχος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων ανακοίνωσε πρωτοβουλίες για Κουφονήσι, Σχοινούσα, Δονούσα και Ηρακλειά, στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης.

Πανναξιακός Α.Ο.: Ο Victor Asamoah νέος προπονητής της ανδρικής ομάδας

Με εμπειρία άνω των 20 ετών και δίπλωμα UEFA A License, ο Victor Asamoah αναλαμβάνει τα ηνία του Πανναξιακού Α.Ο.

Εκτακτο: Τροχαίο στο δρόμο προς το αεροδρόμιο της Νάξου

Αυτοκίνητο κατέληξε σε τάφρο στον δρόμο Χώρας – Αεροδρομίου. Σώα η οδηγός, νέα ερωτήματα για το οδικό δίκτυο της Νάξου.

ΙΑ΄ Studium Historicorum Ecclesiasticorum στη Νάξο, χίλια χρόνια από την παρακαταθήκη του Βασιλείου Β΄ (πρόγραμμα)

Από 26 έως 28 Αυγούστου 2025 η Νάξος φιλοξενεί το διεθνές συνέδριο εκκλησιαστικής ιστορίας, αφιερωμένο στον Αυτοκράτορα Βασίλειο Β΄.

«Λευτεριά στην Παλαιστίνη» – Ηχηρό μήνυμα από τη Νάξο στη συγκέντρωση αλληλεγγύης (video)

Η ομιλία της προέδρου της ΕΛΜΕ Νοτίων Κυκλάδων, Μαρίας Ζευγώλη, στην πλατεία Μανδηλαρά (24/08) καταδίκασε τη γενοκτονία στη Γάζα, την υποκρισία των δυτικών κυβερνήσεων και τη συνεργασία της Ελλάδας με το Ισραήλ, καλώντας σε μαζική κινητοποίηση. (video)

Τσάμπιονς Λινγκ: Η Πάφος παίζει τα ρέστα της και γράφει ιστορία

Μετά το σπουδαίο 2-1 στο Βελιγράδι, η Πάφος διεκδικεί απόψε την πρόκριση στη League Phase του Champions League απέναντι στον έμπειρο Ερυθρό Αστέρα.

Νάξος: Πτώση «γουρούνας» στη θάλασσα στη μαρίνα

Τετράτροχο όχημα κατέληξε στη θάλασσα στη μαρίνα Νάξου – Χωρίς τραυματισμούς, χωρίς ρύπανση

Εκτακτο: Ατύχημα στον επαρχιακό δρόμο προς το αεροδρόμιο, τι συνέβη

Λίγο πριν τις 8 το βράδυ σημειώθηκε ατύχημα στον δρόμο Χώρας - Αεροδρομίου, τι συνέβη

Τραγωδία στη Νάξο: 20χρονος νεκρός και 17χρονος σοβαρά τραυματίας σε τροχαίο

Θλίψη στη Νάξο: 20χρονος νεκρός και 17χρονος σοβαρά τραυματίας σε τροχαίο τα ξημερώματα της Τρίτης. Η ανακοίνωση της Αστυνομίας.

Νάξος: Συμμορία διαρρηκτών με λεία άνω των 120.000 ευρώ – Συνελήφθη 33χρονος

Αστυνομικοί του Α.Τ. Νάξου και Μικρών Κυκλάδων εξάρθρωσαν κύκλωμα που «χτυπούσε» σπίτια και τουριστικά καταλύματα – Δώδεκα οι εξιχνιασμένες κλοπές.

Ασφυξία στο λιμάνι της Νάξου – Μαζική επιστροφή εκδρομέων και το διαχρονικό ζήτημα των υποδομών

Με χιλιάδες ταξιδιώτες να επιστρέφουν, η Νάξος βρέθηκε ξανά αντιμέτωπη με το αδιαχώρητο στο λιμάνι και την ανάγκη για νέο σύγχρονο λιμενικό έργο.

Εσπερινό ΓΕ.Λ. Νάξου: Θλίψη για τον άδικο χαμό του μαθητή Χύκα Μικέλ

H σχολική κοινότητα αποχαιρετά τον 20χρονο μαθητή με λόγια αγάπης και συγκίνησης – Συλλυπητήρια στην οικογένεια και ευχές ανάρρωσης στον τραυματισμένο φίλο του.

Νάξος – “Σώστε τις παραλίες”: Μετά από μισό αιώνα κατεδαφίζεται το αυθαίρετο ξενοδοχείο στο Αλυκό Νάξου

Ένα εμβληματικό έργο αποκατάστασης ξεκινά: η φύση παίρνει πίσω τον χώρο που της ανήκει

Εκτακτο: Τροχαίο στο δρόμο προς το αεροδρόμιο της Νάξου

Αυτοκίνητο κατέληξε σε τάφρο στον δρόμο Χώρας – Αεροδρομίου. Σώα η οδηγός, νέα ερωτήματα για το οδικό δίκτυο της Νάξου.

Διάψευση από τον Δήμο Κέας για φημολογούμενα κρούσματα γαστρεντερίτιδας

«Ανυπόστατες οι αναφορές για εκατοντάδες περιστατικά και θάνατο – Σταθερά μειούμενα τα κρούσματα μετά τον Δεκαπενταύγουστο»

Νάξος: Νέα προγραμματισμένη διακοπή ρεύματος τη Δευτέρα 25 Αυγούστου

Από τις 05:00 έως τις 07:00 το πρωί – Δεύτερη συνεχόμενη ημέρα με διακοπές ηλεκτροδότησης στο νησί

Εκτακτο: Δυστύχημα με έναν νεκρό στη πόλη της Νάξου

Νάξος και δυστύχημα με έναν νεκρό και έναν σοβαρά τραυματία στη πόλη της Νάξου -τι συνέβη;