Νάξος – Αρθρο του Γιάννη Παπαδημητρίου στο περιοδικό Greece Is Νησιά και με θέμα για την Νάξο… Εξηγεί γιατί την αγαπά και αναφέρει: Ό,τι κι αν ονειρεύεσαι, θα το βρεις σ’ αυτή τη γενναιόδωρη Κυκλαδίτισσα: από εξωτικές παραλίες μέχρι ορεινά χωριά, σπάνια μνημεία και ασύγκριτες γεύσεις”.
Στο κέντρο μιας αξιώτικης αυλής με μπουκαμβίλιες, γιασεμιά, γεράνια, λεβάντες και λοιπά αρωματικά φυτά, δέσποζε το μαρμάρινο τραπέζι με τα σιδερένια πόδια. Φαινόταν παλιό. Η τιρκουάζ εξώπορτα κρατιόταν ανοιχτή με ένα κομμάτι ντόπιας σμύριδας. Τα κεριά φώτιζαν τις ασβεστωμένες πλάκες.
Του Γιάννη Παπαδημητρίου (Kathimerini.gr)
Μετά την ημερήσια εκδρομή στον απάνεμο κόλπο του Καλαντού για πικνίκ και μπάνιο χωρίς απαραίτητα μαγιό, η κούραση περίσσευε. Η παχιά αμμουδιά στη νοτιότερη παραλία του νησιού ήταν μοναδική εμπειρία, αλλά τα είκοσι χιλιόμετρα χωματόδρομου μας είχαν εξοντώσει. Η γυναίκα του φίλου μου προσφέρθηκε να μας φιλέψει. «Δεν σας περίμενα, κάτι πρόχειρο θα φτιάξω, τσίμπημα για το κρασί», είπε ντροπαλά, με την αμηχανία της αξιωμένης νοικοκυράς που θέλει πάντα να περιποιείται τους μουσαφιραίους.
Όποια ώρα κι αν τη δεις, η Πορτάρα στο λιμάνι είναι πάντοτε γοητευτική. (Φωτογραφία: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)
Ε, λοιπόν, αυτό το «τσίμπημα» εξελίχθηκε σε ένα δείπνο-έπος. Αρχικά, προσγειώθηκαν μπροστά μας δύο μπλε κεραμικά πιάτα. Το ένα με γλυκιά ντομάτα από την Άνω Ποταμιά, χοντρό αλάτι, μυρωδάτη ρίγανη από το Σαγκρί της οικογένειας Χατζηανδρέου και εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο «Κυκλάδι», από τον ελαιώνα της Τραγαίας. Το δεύτερο, ψιλοκομμένες φέτες ζαμπόνι, σκέτο, όπως του αρμόζει. Αυτό το γηγενές πικάντικο αλλαντικό από χοιρομέρι, που θυμίζει προσούτο, «έδεσε» ωραία με το μπρούσκο κρασί των αδελφών Περιστεράκη, οι οποίοι σηκώνουν ψηλά την αμπελουργική παράδοση του νησιού. Πρόκειται για έναν φυσικό οίνο με πολύ έντονη γεύση, που παράγεται στο χωριό Μονή από ανάμεικτους αμπελώνες με άγνωστες ποικιλίες, όπως το «Αυγουλάτο» και ο «Ψωριάτης». Η συνέχεια ήταν καθηλωτική. Τηγανητές πατάτες ΠΓΕ από τις Εγγαρές με τριμμένη ΠΟΠ γραβιέρα Νάξου, μια πιατέλα με αρσενικό ΠΟΠ, κομμό με μπούκοβο και θηλυκοτύρι, και μια ομελέτα με φρέσκα αυγά και ψιλά κομματάκια ντόπιου πρόβειου κρέατος.
Ρόστο απεραθίτικο, μία από τις τοπικές σπεσιαλιτέ που αξίζει να δοκιμάσετε. (Φωτογραφία: ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΖΑΒΟΣ)
Έως ότου νυχτώσει, σχεδόν όλα τα χωριά της Νάξου είχαν εμφανιστεί νοητά στο τραπέζι μας. Πίσω από κάθε μας μπουκιά κρυβόταν ο κόπος των προκομμένων κατοίκων της. Το πεντανόστιμο κρέας προερχόταν από κτηνοτρόφους στις πλαγιές του Ζα, του όρους όπου, σύμφωνα με τη μυθολογία, ανατράφηκε ο Δίας. Τα τυριά –τα τυροκομεία συναγωνίζονται στην τέχνη που κληρονόμησαν από τον Αρισταίο, τον τυροκόμο γιο του Απόλλωνα– παρέπεμπαν σε αμέτρητες ώρες πάνω από ένα καζάνι στη φωτιά, ενώ το εκλεκτό ζαμπόνι μαρτυρούσε το μεράκι του ανθρώπου που το επεξεργάστηκε. Η ψυχή της Νάξου ζει στην κουζίνα της, μια κουζίνα πλουσιοπάροχη και ουσιαστική, βασισμένη σε αγνά υλικά, χωρίς φανφάρες, όπως ακριβώς είναι και οι άνθρωποί της. Οι οποίοι, ακόμα και σήμερα, θεωρούν τα χέρια τους το σημαντικότερο εργαλείο. Με αυτά παίζουν τσαμπούνα στα πανηγύρια, με αυτά τρυγούν για να τιμήσουν τον Διόνυσο, με αυτά αρμέγουν τα ζώα τους και μαζεύουν βοτάνια στα βουνά.
Η ζωή στην ενδοχώρα
Αρκετά μακριά από την Πορτάρα, την τεράστια μαρμάρινη πύλη αρχαίου ναού του Απόλλωνα, η οποία κοσμεί το λιμάνι της Χώρας, υπάρχουν ζηλευτοί ορεινοί και ημιορεινοί οικισμοί, που σε προκαλούν να παρατήσεις τα καλοκαιρινά μπάνια και να τους εξερευνήσεις. Πιο γνωστός και χαρακτηρισμένος ως παραδοσιακός από το 1978, η ξακουστή Απείρανθος, φυτεμένη στους πρόποδες του βουνού Φανάρι. Με χαρακτηριστική ντοπιολαλιά, μεσαιωνική αρχιτεκτονική με στενά «καμαρωτά» σοκάκια, πέντε (!) μουσεία, παλιούς ανεμόμυλους και εντυπωσιακά βυζαντινά και ενετικά μνημεία, όπως είναι ο πύργος του Ζευγώλη κοντά στην είσοδο του χωριού, η γενέτειρα του Μανώλη Γλέζου δεν χορταίνεται σε ένα διήμερο. Επισκεφτείτε οπωσδήποτε την εκκλησία της Αγίας Κυριακής με τις ανεικονικές τοιχογραφίες του 8ου-9ου αιώνα και παρακολουθήστε τις γυναίκες του Συνεταιρισμού να φτιάχνουν υφαντά στην κρεβαταριά, τον αργαλειό δηλαδή.
Γραφικό σοκάκι στο χωριό Χαλκί. (Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)
Λίγο πιο νότια συναντάμε το κτηνοτροφικό χωριό Φιλώτι, όπου τα εκατό και βάλε διάσπαρτα οικογενειακά τυροκομεία επιβεβαιώνουν πως εδώ παράγεται η μεγαλύτερη ποσότητα αιγοπρόβειου γάλακτος. Απλωμένο αμφιθεατρικά σε δύο λόφους, έχει ως σήμα κατατεθέν τον αιωνόβιο πλάτανο στη «Γέφυρα», έτσι όπως ονομάζεται η κεντρική πλατεία. Άπαξ και καθίσεις σε τραπεζάκι, από κάτω του σηκώνεσαι μόνο για χορό. Όλο και κάποια παρέα θα «πιάσει» τα κοτσάκια (αυτοσχέδια οκτασύλλαβα δίστιχα) και, δίχως να το καταλάβετε, θα βρεθείτε να χορεύετε δαιμονισμένα μέχρι να ξημερώσει. Εξίσου εντυπωσιακό με την Απείρανθο και το Φιλώτι είναι το λιλουπούτειο Χαλκί, ένα από τα παλιά εμπορικά κέντρα του νησιού. Ξεχωρίζουν το ποτοποιείο Βαλληνδρά, που λειτουργεί από το 1896 και παράγει ευωδιαστό ΠΟΠ λικέρ κιτριάς, και ο ανακαινισμένος πύργος του Μπαρότσι.
Η ετερόκλητη ακτογραμμή
Ο Άγιος Προκόπιος, στα δυτικά, απέναντι από την Πάρο, είναι μακράν μία από τις καλύτερες παραλίες των Κυκλάδων και ο σταρ του νησιού. Αν και πλέον πολύ τουριστικός, δεν γίνεται να μην κάνετε έστω μια πρωινή βουτιά στα καταγάλανα νερά με τη λευκή άμμο. Αντίστοιχα μαγνητίζει το μυαλό και η χρυσή πλαζ της Αγίας Άννας, η οποία φιλοξενεί τα αλιευτικά της περιοχής και προσφέρει σκιά με τα αρμυρίκια της. Λιγότερο κοσμική, μα με μοναδική φυσική ομορφιά που της χαρίζει το κεδρόδασος, και ιδανική για σιέστα, η απάνεμη παραλία Αλυκό, που έχει νερά πισίνας.
To αρχαιολογικό μουσείο στο κάστρο της Νάξου. (Φωτογραφία: ΤΖΟΥΛΙΑ ΚΛΗΜΗ)
Από κει και πέρα, αν είστε λάτρεις του windsurf, πηγαίνετε στη Μικρή Βίγλα ή στον Ορκό, αν σας αρέσουν οι εξωτικές αμμουδιές επιλέξετε τον Πάνορμο με τους ψηλούς φοίνικες και, αν προτιμάτε το βότσαλο, κινηθείτε βορειοανατολικά, για να βρείτε τον Λιώνα, που έχει ενδιαφέροντα βυθό για εξερεύνηση. Μπορεί οι παραλίες της να με ξελογιάζουν και να θέλω κάθε μέρα να ανακαλύπτω μία διαφορετική, ωστόσο πάντοτε όταν έρχομαι στο νησί της Αριάδνης αφιερώνω χρόνο σε δύο πολύτιμες στάσεις. Η μία είναι στο Χαλκί – χαζεύω τον Άγιο Ισίδωρο στις παλαιοχριστιανικές τοιχογραφίες στην Παναγία Πρωτοθρόνο και έπειτα πίνω ελληνικό καφέ και τρώω γαλακτομπούρεκο στο καφενείο του Γαλάνη. Η δεύτερη είναι στην ταβέρνα της Αξιώτισσας, κοντά στο Καστράκι, μόνο και μόνο για να φάω ξανά το κατσικάκι-λουκούμι στη λαδόκολλα.
