Ένα ακόμη βυζαντινό μνημείο στην Νάξο, ο Ταξιάρχης στα Μονοίτσια είναι από χθες (09/07) ανοιχτό καθότι πραγματοποιήθηκαν τα θυρανοίξια υπό τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Παροναξίας κο Καλλίνικο – Ποιος είναι ο επόμενος στόχος Μητρόπολης και Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων
Ένας από τους πιο σημαντικούς Ιερούς Ναούς της Νάξου είναι από χθες ανοιχτός… Ο λόγος για το Ιερό Ναό του Ταξιάρχη στα Μονοίτσια Τραγαίας Νάξου, όπου πραγματοποιήθηκαν το απόγευμα χθες θυρανοίξια καθότι ολοκληρώθηκαν τα έργα αποπεράτωσης για την αποκατάστασή του… Την θεία ακολουθία τέλεσε ο Μητροπολίτης Παροναξίας κ. Καλλίνικος με τη συμπαράσταση και άλλων κληρικών της Μητροπόλεως ενώ το παρών έδωσαν ο Προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων Δημήτρης Αθανασούλης, η Διευθύντρια του Βυζαντινού Μουσείου Αθηνών κ. Αικατερίνη Δελλαπόρτα, αλλά και η Μαρία Τσάφου, αρχαιολόγος που είχε την ευθύνη του έργου όλα αυτά τα χρόνια των εργασιών…
Και η Νάξος δικαιώνει το προσωνύμιό της ως «ο Μυστράς του Αιγαίου»… ο συγκεκριμένος ναός βρίσκεται σχεδόν δύο βήματα από τον Αι Γιώργη τον Διασορίτη και λίγο έξω από το Χαλκί… Η διατηρούμενη αψίδα του σημερινού νοτίου κλίτους είναι η κεντρική αψίδα της τρίκλιτης βασιλικής, δεδομένου ότι το αρχικό νότιο κλίτος έχει καταστραφεί. Και από τον τοιχογραφικό διάκοσμο του ναού, ιδιαίτερα σημαντική είναι η παράσταση Θεοφάνειας που αποκαλύφθηκε μετά τις εργασίες συντήρησης στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας του ιερού και η οποία μαζί με τους αποστόλους στον ημικύλινδρο της αψίδας ανήκει στην αρχική φάση του μνημείου, που ανάγεται στην πρώτη χιλιετία.
Οι εργασίες
Στο μνημείο πραγματοποιήθηκαν εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης κατά την περίοδο 2013-2015 στο πλαίσιο του υποέργου: «Αποκατάσταση Ι.Ν. Ταξιάρχη Μονοικίων» του έργου: «Στερέωση – συντήρηση βυζαντινών μνημείων Νάξου» ενταγμένου στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Κρήτη και Νήσοι Αιγαίου 2007-2013». Οι εργασίες ξεκίνησαν με αυτεπιστασία από την 2η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (2013-2014) υπό την διεύθυνση της δρος Αικατερίνης Δελλαπόρτα και ολοκληρώθηκαν από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων (2015) υπό την διεύθυνση του δρος Δημήτρη Αθανασούλη. Με βάση τα στοιχεία που προέκυψαν η αρχική φάση του μνημείου ανάγεται στην πρώτη χιλιετία, όπου ανήκει και ο σπάνιος τοιχογραφικός διάκοσμος της αψίδας του ιερού με τις ιδιαίτερα σημαντικές παραστάσεις Θεοφάνειας και των μετωπικών Απόστολων, οι οποίες αποκαλύφθηκαν κατά τις εργασίες συντήρησης. Τοιχογραφημένοι ήταν και οι πεσσοί των δύο τοξοστοιχιών. Στο ημικύλινδρο διακρίνονται δύο στρώματα τοιχογράφησης. Διατηρείται καλύτερα το παλαιότερο όπου απεικονίζονται μετωπικοί Απόστολοι. Μέσα από την ανασκαφική έρευνα και στο εσωτερικό του νοτίου κλίτους κατασκευάστηκαν πρόχειροι τάφοι, οι περισσότεροι συλημένοι και κατεστραμμένοι, ενώ εντοπίστηκαν και ταφές χωρίς αξιόλογα ευρήματα περιμετρικά του ναού αλλά και στο εσωτερικό του…
Να σημειώσουμε επίσης ότι μέσα από τις εργασίες, στο νότιο κλίτος αναδείχτηκαν δομικά στοιχεία στο ύψος που είχαν ήδη αποκαλυφθεί. Αποκαταστάθηκε το δυτικό τμήμα της καμάρας του κεντρικού κλίτους και ο δυτικός τοίχος. Διανοίχθηκαν τα φραγμένα τόξα της βόρειας τοξοστοιχίας και οι δύο θύρες εισόδου στο ναό.
Και τέλος, στους εξωτερικούς χώρους έχουμε κατασκευή συστήματος αποστράγγισης των υδάτων, τοιχία για την συγκράτηση των χωμάτων ενώ έχουμε νέα κουφώματα και τοποθέτηση πινακίδων σήμανσης…
Εκτός από τους προαναφερθέντες, το παρών έδωσε ο Δήμαρχος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων κ. Μανόλης Μαργαρίτης, ο πρόεδρος του Δημοτικού διαμερίσματος Χαλκείου Τραγαίας κ. Γιώργος Γαβαλάς, η Επιμελήτριας Νάξου και Μικρών Κυκλάδων της ΕΦΑ Κυκλάδων Ειρήνη Λεγάκη, καθώς και οι Νορβηγοί Αρχαιολόγοι, οι οποίοι πραγματοποιούν εργασίες στο Κάστρο Απαλήρου με επικεφαλής τον καθηγητή Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Όσλο Knut Odegaard. Και βέβαια μέλη του Πολιτιστικού Συλλόγου Τραγαίας που θα αναλάβουν το ρόλο των ξεναγών…
Το επόμενο στοίχημα
Τα θυρανοίξια του Ταξιάρχη είναι ένα ακόμη κομμάτι στο παζλ για την ανάδειξη των μνημείων στη Νάξο… Η αρχή είχε γίνει με τη Παναγιά Πρωτόθρονο (Ευαγγελίστρια) στο Χαλκί (του 6ου αιώνα) με την εκπληκτική αρχιτεκτονική και τα επάλληλα στρώματα των τοιχογραφιών της. Στη συνέχεια είχαμε τον Άγιο Γεώργιο τον Διασορίτη, σταυροειδής με τρούλο, με σημαντικές αγιογραφίες του 11ου -13ου αιώνα κι ο οποίος από το 2015 είναι προσβάσιμος και μάλιστα πέρυσι έσπασε κάθε ..κοντέρ επισκεψιμότητας. Επίσης, στις Μέλανες έχουμε τον Αγιο Γεώργιο Μελάνων, ο οποίος είναι ένας από τους ναούς που αναδεικνύουν την διαχρονική συνέχεια πολιτισμών στη Νάξο καθότι στα θεμέλιά του έχουμε λουτρά από την Ρωμαϊκή εποχή και βέβαια, το μεγάλο στοίχημα δεν είναι άλλο από την Αγία Κυριακή στην Απείρανθο…
Βρίσκεται στη θέση καλλονή και εντυπωσιάζει από τον γεγονός ότι διατηρεί ανεικονικό διάκοσμο. Το μνημείο αποτελεί πολύτιμη μαρτυρία της Εικονομαχίας, της θεολογικής και πολιτικής διαμάχης σχετικά με τη λατρεία των εικόνων, που συντάραξε την Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατά τον 8ο και 9ο αιώνα. Τα θυρανοίξια πραγματοποιήθηκαν στις 8 Οκτωβρίου 2016 χοροσταντούντος του Μητροπολίτη Παροναξίας κκ Καλλινίκου… Εντυπωσιάζει ο ανεικονικός του διάκοσμος, ο οποίος περιλαμβάνει σταυρούς, γεωμετρικά και φυτικά θέματα, καθώς και μοναδικές παραστάσεις πτηνών. Με βάση εικονογραφικά κριτήρια χρονολογείται μάλλον στην εποχή του Αυτοκράτορα Θεοφίλου (829-842) και όπως σημειώνεται «όταν με διαταγή του, «εντεύθεν ουν καθηρούντο μεν κατά πάσαν εκκλησίαν αι θείαι μορφαί, θηρία δε και όρνιθες αντί τούτων ανεστηλούντο και ενεγράφοντο» (Συνεχιστής Θεοφάνη Χρονικόν ΙΙΙ, 10)». Διασώζεται, επίσης, μία μεταγενέστερη εικονιστική φάση τοιχογραφιών του 13ου αιώνα, όπως η παράσταση της Δεήσεως στο παρεκκλήσιο. Στην ίδια εποχή χρονολογείται και το κτιστό τέμπλο. Και θα γίνει προσπάθεια ώστε να ενταχθεί κι αυτός ο Ιερός Ναός στο πρόγραμμα ξενάγησης με καθημερινή ει δυνατόν παρουσία ξεναγού – εθελοντή στο άμεσο μέλλον…
Φωτογραφίες από την Κατερίνα Σιδερή, πληροφορίες από την εφημερίδα «Ναξιοτυπία»
