Δευτέρα, 28 Ιουλίου, 2025
ΑρχικήΠολιτισμόςΤα …παιχνίδια της Αμοργού

Τα …παιχνίδια της Αμοργού

|

Η Κυριακή του Πάσχα στην Αμοργό αποκτά έναν διαφορετικό χαρακτήρα από τη στιγμή που οι νέοι και οι νέες χωριών όπως η Λαγκάδα και τα Θολάρια επιδίδονται σε μία σειρά από παιχνίδια που έρχονται από το παρελθόν 

Πάσχα στην Αμοργό… Από τις ωραιότερες εμπειρίες… Μοιάζουν με ένα ταξίδι στην εποχή της εφηβείας με την αθωότητα να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο ειδικά ανήμερα της Κυριακής του Πάσχα… Το πρώτο σήμα για τη μετάβαση αυτή το λαμβάνει κανείς το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου όταν και θα …δοκιμάσει τα ” λαζαράκια”, τα κουλουράκια σε ανθρωπόμορφα σχήματα ψημένα σε σπιτικούς φούρνους…. Και μετά από ένα λουκούλλειο γεύμα με παραδοσιακές νοστιμιές τα ξημερώματα της Ανάστασης έρχεται το νησιώτικο πασχαλινό τραπέζι. Και το απόγευμα έρχεται η ώρα του παιδιού. Όπως έγινε και φέτος συμμετέχοντας στα παιχνίδια που διοργάνωσαν οι νέοι του νησιού στα προαύλια των εκκλησιών της Λαγκάδας και των Θολαρίων …
Και τα παιχνίδια αυτά δεν είναι άλλα όπως η «πρωτιλιά», το «ψημένο κρέας», τα «βαρελάκια», το «Ε-για-μο» και άλλα, που διασκέδασαν τους ντόπιους και τους επισκέπτες που είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν τα παιχνίδια που χρονολογούνται από τα πολύ παλιά χρόνια και να νιώσουν – έστω για λίγο – πάλι παιδιά!

Μάλιστα υπάρχουν και σχετικά άρθρα στις ιστοσελίδες amorgos-news.gr και amorgis.blogspot.gr που μας μεταφέρουν στο κόσμο της αρχαιότητας και τονίζοντας ότι η Αμοργός με καταγωγή από την Αρχαϊκή Εποχή (ως όνομα) έχει ρίζες από την Αίγυπτο. Εξού και τα παιχνίδια της…

Διαβάστε το …

Στην Αμοργό η περιοχή της Αιγιάλης διατηρεί το αρχαίο της όνομα από την Αρχαϊκή Εποχή, εδώ και 2.800 χρόνια. Διατηρεί επίσης στην κοινωνική της ζωή πολλά αρχαία έθιμα, όπως είναι τα παιχνίδια που παίζονται αποκλειστικά στα δυο πιο παλιά χωριά της, τη Λαγκάδα και τα Θολάρια.

Τα Θολάρια βρίσκονται στη θέση της ακρόπολης της αρχαίας Αιγιάλης. Το σημερινό χωριό φημίζεται για το πειρατικό του παρελθόν, την καταπληκτική του θέα και τους «έξω καρδιά» κατοίκους του. Οι γελαστοί, γλεντζέδες και φωνακλάδες Θολαριανοί παίζουν την αρχαία μορφή του μπόουλινγκ, που στη ντοπιολαλιά ονομάζεται «μπίλιοι».

Οι μπίλιοι είναι 8 ξύλινοι στύλοι, που πελεκούνται στην κορυφή τους και παίρνουν την μορφή μπουκαλιού. Το ύψος τους είναι περίπου το διπλάσιο ενός μπουκαλιού μπύρας. Ένας ένατος μπίλιος είναι μικρότερος, περίπου μισός από τους άλλους.

Οι μπίλιοι μπαίνουν σε τρεις τριάδες, σχηματίζοντας ένα κανονικό τετράπλευρο. Κάθε παίκτης προσπαθεί, από μια καθορισμένη απόσταση, να ρίξει όσους περισσότερους μπίλιους μπορεί. Κάθε μπίλιος βαθμολογείται με έναν πόντο. Εξαίρεση αποτελεί ο μικρότερος, που τοποθετείται στην μέση και βαθμολογείται με 9 πόντους, αν τον ρίξουν μόνο του. Είναι ο λεγόμενος «Εννιάς».

Για να ρίξουν τους μπίλιους χρησιμοποιούν χοντρά κούτσουρα, που έχουν πελεκηθεί κατάλληλα κι έχουν τρύπες, για να μπορούν να τα πιάνουν σταθερά. Τα κούτσουρα αντιστοιχούν στις σφαίρες που χρησιμοποιούν στο σύγχρονο μπόουλινγκ. Οι μπίλιοι αντιστοιχούν στις «κορίνες». Αυτά για όσους ξέρουν μπόουλινγκ, που παίζεται με 10 κορίνες τοποθετημένες σε σχήμα τριγώνου.

Οι καλύτεροι μπίλιοι γίνονται από πύρνο (πουρνάρι) που δίνει σκληρό ξύλο ή από ρίζα συκιάς. Πρέπει να είναι πολύ ανθεκτικοί, γιατί τα χτυπήματα που δέχονται είναι δυνατά και γρήγορα μπορεί να διαλυθούν. Τα ίδια ισχύουν και για τα κούτσουρα-αμάδες.

Οι μπίλιοι παίζονται από δύο ομάδες. Κάθε ομάδα μπορεί να έχει μέχρι 4 άτομα. Το παιχνίδι τελειώνει όταν μία ομάδα πετύχει ακριβώς 31 πόντους. Αν πάει παραπάνω, τότε γυρίζει πίσω στους 17. Αν δηλαδή μια ομάδα έχει 25 πόντους και ρίξει μόνο τον «Εννιά», πάει στους 34 και γυρίζει στους 17.

Θεωρείται ότι οι ρίζες του μπόουλινγκ βρίσκονται στην αρχαία Αίγυπτο. Χωρίς να διευκρινίζεται με ποιο τρόπο, βρίσκουμε το μπόουλινγκ να παίζεται στην Ευρώπη τον 17ο αιώνα, όπως ακριβώς στα Θολάρια με 9 ξύλα (κορίνες). Σε έναν πίνακα του Ολλανδού ζωγράφου Γιαν Στην εικονίζεται μία ομάδα ανδρών να παίζει με 9 ξύλα, που έχουν όλα το ίδιο ύψος, χωρίς δηλαδή το μεσαίο να είναι μικρότερο, όπως στα Θολάρια ο «Εννιάς».

Οι μπίλιοι στα Θολάρια κινδυνεύουν με εξαφάνιση από το… τσιμέντο. Το παιχνίδι θέλει χώμα. Όμως το παραδοσιακό γήπεδο, μπροστά από το μπακαλοκαφενεμεζεδοπωλείο «ο Χορευτής» έχει στρωθεί με τσιμέντο, με αποτέλεσμα η «σφαίρα-κούτσουρο» να γκελάρει, οι μπίλιοι να εκτοξεύονται με ταχύτητα και το παιχνίδι να γίνεται επικίνδυνο στο τσιμεντοστρωμένο στενοσόκακο. Ο παλιός «μπιλιαδόρος» Αργύρης Νομικός (από τους «Χορευτές») επιμένει πάντως να φτιάχνει μπίλιους και να παίζει σε κάθε ευκαιρία.

Στη Λαγκάδα, το μεγαλύτερο χωριό της Αιγιάλης, ευτυχώς υπήρχε ο Μανωλιός ο Βασσάλος. Δεινός «μπαλαδόρος», όταν γέμιζαν τσιμέντο τα σοκάκια του οικισμού, φρόντισε να παραμείνει το χώμα μπροστά στην ταβέρνα «ο Νίκος» του γιου του. Έτσι έμεινε απείραχτο το παλιό «γήπεδο» όπου παίζονται μέχρι σήμερα οι «μπάλες».

Θεωρείται ότι και το παιχνίδι αυτό ξεκίνησε από την αρχαία Αίγυπτο. Στον 8ο αιώνα π.Χ. παιζόταν στην αρχαία Ελλάδα, κι ένας από τους φανατικούς παίχτες του ήταν ο Ιπποκράτης. Από τους αρχαίους Έλληνες πήραν τις «μπάλες» οι Ρωμαίοι κι απ’ αυτούς πέρασε στη δυτική Ευρώπη. Στη Γαλλία, που είναι ιδιαίτερα δημοφιλές, ονομάζεται «πετάνκ», στην Ιταλία «μπότσε» και στις αγγλοσαξωνικές χώρες «μπάλες» (bowls).

Στις «μπάλες» οι παίκτες χωρίζονται σε δύο ομάδες, που αποτελούνται από δύο ή τρεις παίκτες, τους «μπαλαδόρους». Κάθε παίκτης έχει στη διάθεσή του δύο ξύλινες μπάλες, διαφόρων διαστάσεων και βαρών, ανάλογα με τις επιλογές του «μπαλαδόρου».

Σημείο αναφοράς του παιχνιδιού είναι μία μικρή σφαίρα, που ονομάζεται «κόστο». Η ομάδα που θα ρίξει μία τουλάχιστον μπάλα της πιο κοντά στο «κόστο», κερδίζει την παρτίδα. Όσες μπάλες φέρει κοντά στο «κόστο» και μπροστά από τις αντίπαλες, τόσους πόντους κερδίζει. Το παιχνίδι τελειώνει όταν μία ομάδα κερδίσει ακριβώς 21 πόντους, γιατί αν τους ξεπεράσει τότε γυρίζει πίσω στους 15.

Όπως οι «μπίλιοι», έτσι και οι «μπάλες» κατασκευάζονται από πολύ σκληρό ξύλο. Οι «μπάλες» παίζονται αυθόρμητα και καθημερινά από γηραιούς και νέους Λαγκαδιανούς, αποτελώντας μια γνήσια λαϊκή διασκέδαση που δεν έχει σχέση με τουρισμό, πολιτιστικούς συλλόγους και καλοκαιρινές εκδηλώσεις.

Οι «μπαλαδόροι» της Λαγκάδας δίνουν ονόματα στις μπάλες τους, όπως Παύλος, Καφές και Λάζαρος. Παλιότερα τις ονόμαζαν με τα παρατσούκλια των καλύτερων παικτών, όπως «Μητσέας», «Χασαπάκι» και «Μανολάκι». Το έπαθλο για τη νικήτρια ομάδα ήταν λουκουμάκια ενώ σήμερα είναι ρακή με μεζέ.

Όχι μόνο στην Αμοργό, αλλά ίσως και στο Αιγαίο ολόκληρο, τα δύο αυτά αρχαία παιχνίδια παίζονται μόνο στην Αιγιάλη. Οι «μπάλες», σε μια παραλλαγή τους, παίζονταν και στην παλιά ορεινή πρωτεύουσα της Πάρου, τις Λεύκες, που είχαν έντονο κρητικό στοιχείο. Στις Λεύκες πάντως είχε ένα μεγάλο μετόχι η Μονή Χοζοβιώτισσας της Αμοργού, το οποίο ίσως να συνδέεται με τις «μπάλες».

Η παρουσία των δύο αρχαίων παιχνιδιών στην Αιγιάλη αποτελεί μυστήριο. Όπως μυστήριο είναι το γιατί οι «μπάλες» παίζονται μόνο στη Λαγκάδα και οι «μπίλιοι» μόνο στα Θολάρια.

Υπάρχουν κι άλλες αρχαίες συνήθειες που επιβιώνουν στην Αμοργό, όπως ο παρόμοιος με τις αγγειογραφίες στολισμός με κορδέλες στο αποκριάτικο έθιμο του «Καπετάνιου». Όπως τα πανηγύρια, που θυμίζουν τις γιορτές για την Ιτωνία Αθηνά, που περιγράφονται στις αρχαίες επιγραφές που έχουν βρεθεί στην Αμοργό.

Ψηλά από τα Θολάρια και τη Λαγκάδα της Αιγιάλης, η θέα αγκαλιάζει την υπόλοιπη Αμοργό. Από εκεί ψηλά οι πιστοί φίλοι του νησιού ξέρουν να διακρίνουν τον αρχαίο πύργο στο Ρίχτι, που αποτελεί το σύνορο της Αιγιάλης με τη Χώρα, και πιο πίσω δύο άλλα προϊστορικά μυστικά της Αμοργού. Το μυστηριώδες «Τραπεζοπέτρι» και τον παράξενο «Πύργο του Γιαννούλα».

Είναι αλήθεια ότι η Αμοργός έχει πολλά κρυμμένα μυστικά…

(Φωτογραφίες: Μιχάλης Κωβαίος, Δημήτρης Θεολογίτης)

Υ.γ. Να σημειώσουμε ότι οι «Μπίλιες» παίζονται και στην Σχοινούσα, νησί που κατοικήθηκε από Αμοργινούς οπότε μετέφεραν και το έθιμο αυτό στο νέο τους νησί


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

Αρχέγονα Πάθη στην Αμοργό

Μια λογοτεχνική βραδιά με τον Χρήστο Νομικό – Από το «Πέρασμα στην Αμοργό» σε μια βαθιά συναισθηματική και φιλοσοφική αφήγηση

Καλοκαιρινές προσφορές στα… ύψη σε Σαντορίνη και Μύκονο, διαθεσιμότητα και εκπτώσεις ακόμα και τον Δεκαπενταύγουστο!

Δεκάδες διαθέσιμα καταλύματα σε Μύκονο, Σαντορίνη, Ρόδο, Κέρκυρα και Χανιά – Οι τουρίστες προτιμούν last minute κρατήσεις, πιέσεις στα ξενοδοχεία από την υπερπροσφορά της Airbnb

Μαρίνα Σπανού: Μια μουσική βραδιά (03/08) γεμάτη καλοκαιρινές ιστορίες στη Νάξο

Η τραγουδοποιός της γενιάς της, Μαρίνα Σπανού, έρχεται στη Νάξο την Κυριακή 3 Αυγούστου για μια μοναδική συναυλία στο 1ο Γυμνάσιο Νάξου.

Seajets: Τα δρομολόγια που συνδέουν τη Νάξο με νησιά Κυκλάδων, Κρήτη και Πειραιά (πίνακας)

Η Seajets εξυπηρετεί καθημερινά με δεκάδες αναχωρήσεις σε Κυκλάδες, Ραφήνα, Πειραιά και Ηράκλειο – Δείτε αναλυτικά όλα τα δρομολόγια από Νάξο προς Πάρο, Μύκονο, Σαντορίνη, Ίο, Ηρακλειά, Κουφονήσι, Σχοινούσα και Ανδρο.

Άνδρος: Σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης λόγω λειψυδρίας, Μονάδα αφαλάτωσης στο Μπατσί

Σε κατάσταση επιφυλακής η Άνδρος με την τουριστική σεζόν σε πλήρη εξέλιξη – Προσωρινή λύση η κινητή μονάδα αφαλάτωσης, προετοιμάζεται και μόνιμος σχεδιασμός ενίσχυσης του υδροδοτικού δικτύου.

Νάξος – Αντώνης Μανιός: «Στόχος μας η ομάδα Εθελοντών Πολιτικής Προστασίας να γίνει μια από τις καλύτερες στην Ελλάδα» (video)

Στήριξη από Δήμο, Περιφέρεια και πολίτες . Ο Αντώνης Μανιός μιλά για το σχέδιο αναβάθμισης της ομάδας εθελοντών πολιτικής προστασίας

Σαντορίνη: Υποδοχή Του Ιερού Λειψάνου της Αγίας Ειρήνης από την ενορία του Εμπορείου

Υποδοχή του Iερού Lειψάνου της Αγίας Ειρήνης και καθημερινές ιερές ακολουθίες μέχρι τις 17 Αυγούστου

Νάξος – Γηροκομείο: Πανηγυρικά τιμήθηκε ο Άγιος Παντελεήμων, την 1η Νοεμβρίου τα εγκαίνια

Σε κλίμα συγκίνησης και κατάνυξης τελέστηκε η Θεία Λειτουργία στον Ιερό Ναό του Αγίου Παντελεήμονος στο Γηροκομείο Νάξου – Τι ανακοίνωσε ο Μητροπολίτης κ. Καλλίνικος για την αποπεράτωση του Ιδρύματος

Πανελλαδικές 2025: «Πνοή» επιτυχίας για τους μαθητές της Νάξου

Μαθητές και μαθήτριες του φροντιστηρίου «ΠΝΟΗ» στη Νάξο διακρίνονται στις Πανελλαδικές εξετάσεις – Πού πέρασαν και τι βαθμούς συγκέντρωσαν

Απειλή απόσυρσης ΑΤΜ από νησιά, ποιοι κινδυνεύουν με αποκλεισμό από τα μετρητά

Η νέα νομοθεσία για τις χρεώσεις ανάληψης προκαλεί αναστάτωση – Τι απαντούν τράπεζες και εταιρείες – Πιθανή μαζική απομάκρυνση από απομακρυσμένες περιοχές

“Μαχαιριά” στο λιμάνι της Νάξου: Σοβαρό επεισόδιο βίας μεταξύ νεαρών εργαζομένων

Ένα μεσημέρι του Ιουλίου μετατράπηκε σε σκηνικό τρόμου για περαστικούς και ντόπιους, όταν διαπληκτισμός ανάμεσα σε δύο υπαλλήλους γραφείου ενοικίασης εξελίχθηκε σε αιματηρό περιστατικό.

Δικαστική δικαίωση για τους κατοίκους του Καλοξύλου, ακυρώθηκε η άδεια λειτουργίας του νέου τυροκομείου της ΕΑΣ Νάξου

Μετά από μακροχρόνιο δικαστικό αγώνα, το Τριμελές Διοικητικό Εφετείο Πειραιά ακύρωσε την άδεια λειτουργίας του υπό ανέγερση τυροκομείου, δικαιώνοντας πλήρως τους περιοίκους

Όταν το GPS σε οδηγεί… σε αδιέξοδο: Τουρίστας σφήνωσε όχημα σε σοκάκι της Νάξου

Αμερικανός οδηγός ακολούθησε πιστά τις οδηγίες πλοήγησης και κατέληξε… στα στενά της Φουντάνας – Η φωτογραφία που έγινε viral και η ανάγκη για καλύτερη καθοδήγηση στους τουρίστες

Δονούσα: Ο τραυματισμός κοπέλας από ομπρέλα (!!!) αποκαλύπτει μια τρύπα στο σύστημα

Μια γυναίκα τραυματίστηκε σοβαρά σε απομονωμένη παραλία της Δονούσας και σώθηκε χάρη στην αλληλεγγύη ντόπιων και τουριστών — αλλά η πολιτεία έλειπε. Και την επόμενη φορά;

Κυκλάδες – Ανατροπή στο τουριστικό χάρτη: Νάξος και Πάρος ανεβαίνουν, Μύκονος και Σαντορίνη «κατεβαίνουν»

Το καλοκαίρι του 2025 φέρνει ανακατατάξεις στους δημοφιλείς νησιωτικούς προορισμούς – Η Νάξος και η Πάρος «λάμπουν» με αύξηση ζήτησης, ενώ Σαντορίνη και Μύκονος μετρούν απώλειες και ανησυχίες

Νάξος – Τραγαία: Όταν η προσπάθεια γράφει ιστορία, Επιτυχίες για τους μαθητές του Γενικού Λυκείου (πίνακας)

Με δάκρυα συγκίνησης, χαμόγελα και βαθιά υπερηφάνεια, οι μαθητές του ΓΕΛ Τραγαίας πέτυχαν σπουδαίες εισαγωγές στις Πανελλαδικές 2025 — αποδεικνύοντας πως τα μεγάλα όνειρα ανθίζουν και στα μικρά σχολεία

Νάξος -“Ξόβορα 2025”: Μουσικά σεμινάρια, χορός και παράδοση στην καρδιά της Απειράνθου

Από 26 έως 31 Ιουλίου, η Απείρανθος φιλοξενεί για τέταρτη χρονιά τα Ξόβορα — με δασκάλους τον Γ. Ζευγόλη, Ν. Αγγελόπουλο, Δ. Παππούλη και Στ. Γανωτή — σε ένα πενθήμερο γεμάτο μουσική, χορό, παραμύθι και εξορμήσεις

Αμοργός: Ένταση και επεισόδια στο πανηγύρι της ψημένης ρακής μετά από πολιτικό σύνθημα

Απρόσμενη τροπή πήρε το παραδοσιακό γλέντι στα Κατάπολα, όταν συνθήματα υπέρ της Παλαιστίνης προκάλεσαν αντιδράσεις, λογομαχίες και τελικά, διακοπή της γιορτής.

Ανυπόφορη η “ανάσα” στις Κυκλάδες, ο καύσωνας “έγραψε” 40 βαθμούς στη Μέση της Νάξου (!!!)

Ακραίες θερμοκρασίες σάρωσαν το Αιγαίο: 40άρια σε Μέση Νάξου, Δαμαριώνα, Κουφονήσια – Πνιγηρές συνθήκες ακόμα και στις πιο δροσερές νησιωτικές ανάσες

Πολεοδομική επανεκκίνηση σε Αντίπαρο και Μικρές Κυκλάδες: Νέα Ειδικά Σχέδια για Ηρακλειά, Σχοινούσα, Κουφονήσια και Δονούσα

Με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης, ξεκινά ένα ολιστικό πολεοδομικό σχέδιο που αλλάζει το αναπτυξιακό τοπίο σε πέντε νησιά των Κυκλάδων