Με βάση το χριστιανικό εορτολόγιο καθιερώθηκε να ονομάζεται Μεγάλη Δευτέρα η επόμενη ημέρα του εορτασμού της Κυριακής των Βαΐων, όταν και αρχίζει δηλαδή η εβδομάδα των Παθών του Χριστού.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία αυτή τη μέρα, τιμά την μνήμη του Ιωσήφ, που αναφέρεται στη Παλαιά Διαθήκη και θυμάται την άκαρπη συκιά, που την καταράστηκε ο Χριστός και ξεράθηκε μ’ ένα του λόγο.
Ο Ιωσήφ
Ο Ιωσήφ ήταν ο μικρότερος γιος του Ιακώβ, ο οποίος όμως διώχθηκε από τα αδέλφια του λόγω της ενάρετης ζωής του και αρχικά τον έριξαν σ’ ένα λάκκο και προσπάθησαν να εξαπατήσουν το πατέρα τους χρησιμοποιώντας ένα ματωμένο ρούχο ότι δήθεν τον κατασπάραξε κάποιο θηρίο.
Αφού δεν μπόρεσαν να εξαπατήσουν τον πατέρα τους, τον πούλησαν σε εμπόρους, οι οποίοι με την σειρά τους τον πούλησαν στον αρχιμάγειρα του βασιλιά της Αιγύπτου, τον Φαραώ Πετεφρή. Εκεί ο Ιωσήφ αφού δεν ενέδωσε στις ερωτικές επιθυμίες της συζύγου του Πετεφρή, συκοφαντήθηκε από την ίδια και ο Φαραώ τον φυλάκισε.
Κάποτε όμως ο Φαραώ είδε ένα παράξενο όνειρο και ζήτησε έναν ερμηνευτή. Ο Ιωσήφ ερμήνευσε ότι θα έλθουν στη χώρα επτά χρόνια ευφορίας και επτά ακαρπίας και λιμού. Ο Φαραώ ευχαριστημένος και ενθουσιασμένος από τη σοφία του, έδωσε στον Ιωσήφ αξιώματα. Ο Ιωσήφ διαχειρίστηκε άριστα την εξουσία και φρόντισε στα δύσκολα χρόνια του λιμού τον λαό.
Στα πρόθυρα του λιμού τα αδέρφια του που τον είχαν φθονήσει φανερώθηκαν μπροστά του ζητώντας βοήθεια. Εκείνος όχι μόνο δεν τους κρατούσε κακία, αλλά αντιθέτως τα συγχώρεσε και τα προσκάλεσε μόνιμα στην Αίγυπτο μαζί με τους γονείς του.
Υμνολογία
Το πρωί τελείται ο Εσπερινός με Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων και το απόγευμα ο Όρθρος της Μεγάλης Τρίτης, με τον οποίο υπενθυμίζεται η παραβολή των δέκα γυναικών παρθένων, οι οποίες ετοίμασαν τις λαμπάδες και περίμεναν τον Νυμφίο. Οι μεν πέντε ήσαν φρόνιμες και ανέμεναν με εγρήγορση, οι δε άλλες πέντε ήσαν αμελείς και δεν είχαν την ανάλογη υπομονή. Όταν ήρθε ο Νυμφίος, δεν ήσαν έτοιμες για την υποδοχή. Γι’ αυτό, η αμέλεια τις κράτησε εκτός του νυμφώνος.
Οι πιστοί προτρέπονται να παραμένουν έτοιμοι και επιμελείς, για να μην μείνουν «έξω του Νυμφώνος Χριστού», διότι δεν ξέρουν την ώρα που ο Νυμφίος Χριστός θα έρθει.
Έτσι, εξηγείται γιατί τις πρώτες τρεις ημέρες η ακολουθία του όρθρου λέγεται και Νυμφίος: διότι ξεκινά με το τροπάριο «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται εν τω μέσω της νυκτός …».
Επίσης, απόψε, θα ακουστούν τα «ουαί» του ελέγχου από μέρους του Χριστού της τυπολατρίας των ανθρώπων του νόμου. Αλίμονο, σε όσους ευρίσκονται μακριά από το αληθινό θέλημα του Θεού. Ο Σωτήρας Χριστός δέχεται τους ταπεινούς και αυθεντικούς και όχι τους αλαζόνες ανθρώπους.
Λαογραφία
Σε πολλά μέρη, όπως αναφέρει το sansimera, είναι γνωστό για την εβδομάδα των Παθών ένα επιγραμματικό στιχούργημα, με διάφορες κατά τόπους παραλλαγές:
Μεγάλη Δευτέρα – μεγάλη μαχαίρα
Μεγάλη Τρίτη – μεγάλη λύπη
Μεγάλη Τετάρτη – ο Χριστός εχάθη
Μεγάλη Πέμπτη – ο Χριστός ευρέθη
Μεγάλη Παρασκευή – ο Χριστός στο καρφί
Μεγάλο Σάββατο – ο Χριστός στον τάφο
Μεγάλη Κυριακή – μπαμ απο δω, μπαμ απο κει, τρων’ αρχόντοι και φτωχοί.
