Σάββατο, 2 Αυγούστου, 2025
ΑρχικήΠολιτισμόςΝάξος: Ανασταίνοντας ναούς και ο Αγιος Ιωάννης Θεολόγος

Νάξος: Ανασταίνοντας ναούς και ο Αγιος Ιωάννης Θεολόγος

|

Οι δράσεις που γίνονται μέσω της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων με στόχο την ανάσταση των ναών και εικόνων στις εκκλησίες της Νάξου – Τι λέει ο Δημήτρης Αθανασούλης για τον Ιερό Ναό Αγίου Ιωάννη Θεολόγου και η ιδιωτική βοήθεια (δείτε βίντεο) 

Ενώ το πλοίο έδενε στο λιμάνι της Νάξου, αναζητούσα με το βλέμμα μου το μπλε τζιπ. Κατάφερα με μεγάλη δυσκολία να το εντοπίσω έτσι όπως ήταν μέσα στο χώμα και με δυσδιάκριτη την επιγραφή Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων στο πλάι. Ο επικεφαλής των συντηρητών της Εφορείας, Νίκος Βίττης, που περίμενε να μας παραλάβει, απολογήθηκε ευγενικά για την… εμφάνιση, λέγοντας «μερικές φορές νιώθουμε “ειδικές δυνάμεις”. Είναι οι συνθήκες της δουλειάς».

Της Γιούλης Επτακοίλη (Καθημερινή)

Μια ώρα μετά και αφού είχαμε περάσει από τα χωριά Σαγκρί, Χαλκί, Φιλώτι και Απείρανθος, κατάλαβα τι εννοούσε με το «ειδικές δυνάμεις», έτσι όπως το αυτοκίνητο χοροπηδούσε στον κακοτράχαλο χωματόδρομο. «Αυτό δεν είναι τίποτα», είπε ο οδηγός μας λες και διάβασε τη σκέψη μου. «Εχουμε δουλέψει σε μνημεία που δεν υπήρχε δρόμος για να φτάσει το αυτοκίνητο. Σε μέρη όπου περπατούσαμε 45 λεπτά για να πάμε και κουβαλούσαμε υλικά και εργαλεία. Σε αυτή τη δουλειά δεν αρκεί μόνο να είσαι καλός στη συντήρηση, πρέπει να έχεις κουράγια, αντοχές».

Με τη συζήτηση, τα περίπου 4 χιλιόμετρα χοροπηδητού κύλησαν πιο γρήγορα, και με προίκα μια μικρή ναυτία, φτάσαμε στον προορισμό μας, στη μέση του πουθενά, στον Αγιο Ιωάννη Θεολόγο τ’ Αφικλή. Εκεί, όπου η ομάδα συντηρητών της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων εργάζεται πυρετωδώς αυτήν την περίοδο, για την αποκατάσταση του ναού που έχει τοιχογραφίες της πρώτης χιλιετίας, και όπως όλα δείχνουν, θα δώσει πολύ σημαντικά στοιχεία.

Η ξενάγηση

«Λίγα χιλιόμετρα από δω είναι η Αγία Κυριακή», εξήγησε ο Νίκος Βίττης δείχνοντας προς την άλλη πλευρά του βουνού. Το βυζαντινό εκκλησάκι που απέσπασε το βραβείο Εuropa Nostra για τις μοναδικές τοιχογραφίες του 8ου και 9ου αιώνα. Για την αποκατάσταση του ναού εργάστηκαν ο ίδιος και η ομάδα του. «Η Αγία Κυριακή ήταν ο τελευταίος σταθμός όπου οι εργάτες από την Απείρανθο έκαναν την προσευχή τους πριν μπουν για δουλειά στα ορυχεία σμύριδας. Οπως καταλαβαίνετε είχε πολύ θανατικό. Τα ορυχεία λειτουργούν ακόμη, αλλά μόνο για έναν μήνα τον χρόνο. Το κράτος δεν τα εκμεταλλεύεται».

Ξεκινήσαμε την ξενάγηση από το εξωτερικό του ναού του Αγίου Ιωάννη, με την παράκληση να σταματήσει για λίγο η γεννήτρια γιατί με τον θόρυβο που έκανε, η ηχογράφηση ήταν αδύνατη. Μαζί με τη γεννήτρια, σταμάτησαν και οι εργασίες, αλλά έτσι όπως ο ήλιος βρισκόταν ήδη κάθετα, η ομάδα μάλλον χάρηκε με το σύντομο διάλειμμα στο «καθιστικό». Ενα σκιερό σημείο όπου είχαν τοποθετηθεί μερικές μεγάλες λείες πέτρες, με μια μεγαλύτερη στη μέση σε ρόλο τραπεζιού.

 «Οπως είπαμε βρισκόμαστε σε μια ερημιά», τόνισε ο Ν. Βίττης, ο οποίος εργάζεται στο νησί τα τελευταία 21 χρόνια. «Σε μακρινά, δύσκολα προσβάσιμα μέρη, βρίσκονται πολλοί ναοί της Νάξου, μικρότεροι και μεγαλύτεροι. Αυτό που συμβαίνει στο νησί είναι μοναδικό. Εδώ υπάρχει δουλειά για 50 άτομα για 100 χρόνια.

Και πώς επιλέγουν σε ποιο θα επέμβουν; «Αυτό το αποφασίζει ο Δημήτρης Αθανασούλης, ο προϊστάμενος της Εφορείας μας, αφού εξετάσει όλα τα στοιχεία. Οταν επισκέφθηκε τον Αγιο Ιωάννη Θεολόγο έκρινε ότι έχει να δώσει πολύτιμα στοιχεία, κι έτσι τον Μάρτιο ξεκινήσαμε τις εργασίες. Το πρώτο που κάνουμε είναι να κουβαλήσουμε γεννήτρια, να φροντίσουμε για το νερό και αφού έχουν γίνει όλα αυτά, αρχίζει η δουλειά. Το εκκλησάκι αυτό είχε υποστεί ανακαίνιση από τον αρχαιολόγο Αναστάσιο Ορλάνδο, κάπου τη δεκαετία του ’60. Ο Ορλάνδος έκανε μεγάλη επέμβαση, κάποια σωστά για την εποχή πράγματα, απλώς για τα σημερινά δεδομένα χρησιμοποίησε μη συμβατά υλικά, κυρίως τσιμέντο. Και από πάνω έστρωσε κεραμίδι. Από τη μια θωράκισε το μνημείο, αλλά από την άλλη αλλοίωσε την εικόνα του. Επίσης, το τσιμέντο έχει πάρα πολλά άλατα τα οποία κατεβαίνουν μέσα στον ναό και ξεθυμαίνουν στις τοιχογραφίες. Τώρα λοιπόν εξωτερικά ξηλώσαμε τη στέγη, από κάτω είχε χώμα και τσιμέντο και έχουμε σχεδόν φτάσει σ’ αυτό που πιστεύουμε ότι ήταν η αρχική μορφή. Μετά, ο κ. Αθανασούλης θα αποφασίσει ποια θα είναι η επόμενη κίνηση. Πρέπει πάντως ο χειμώνας να βρει το μνημείο στεγανό, θωρακισμένο».

Οι κίνδυνοι

Και αν όχι τσιμέντο, τότε τι; «Σε ναούς που έχουν τοιχογραφίες είναι κανόνας να αποφεύγεται το τσιμέντο», εξήγησε ο Ν. Βίττης. «Οπότε αναγκαστικά πάμε σε ασβεστοκονιάματα, ποζολάνες όπως τα γνωρίζουν οι παλαιότεροι. Απλώς εκεί το πρόβλημα είναι πως αυτή την τεχνική τη γνωρίζουν λίγοι και είμαι υποχρεωμένος να μαθαίνω στους ντόπιους πώς να δουλέψουν. Θέλει πολύ σεβασμό σ’ αυτά τα υλικά, γιατί σε αντίθεση με το τσιμέντο, δεν τα βάζεις και φεύγεις. Τα δουλεύεις μέρες, τα έχεις σκεπασμένα και τα ποτίζεις μέρες. Εχουμε πολλά παραδείγματα αποτυχημένων εφαρμογών που δυστυχώς πάνε χαμένα και τα υλικά και τα μεροκάματα».

Κατεβήκαμε από τη στέγη ώστε οι ντόπιοι να συνεχίσουν τη δουλειά τους. Η γεννήτρια πήρε ξανά μπρος, κι εμείς μπήκαμε στο εσωτερικό του ναού μαζί με τους συντηρητές της Εφορείας που έπιασαν τα νυστέρια και τους μικρούς τροχούς κι άρχισαν την εργασία τους με μεγάλη προσοχή και επιμέλεια. Ο ξεναγός μας είδε αμέσως τον θαυμασμό στο πρόσωπό μου: «Ξέρετε, έχουμε τρέλα μ’ αυτή τη δουλειά. Πετριά που λένε… Η συντήρηση απαιτεί ηθική. Πρέπει να προσέχεις τι υλικά χρησιμοποιείς, να μην επεμβαίνεις πολύ, να σέβεσαι αυτό που πιάνεις. Αυτή τη στιγμή, εσωτερικά έχουμε ξεκινήσει με τα πρώτα σωστικά μέτρα. Οποια σημεία είναι επικίνδυνα για αποκολλήσεις τα πιάνουμε, τα στερεώνουμε και προχωράμε στον καθαρισμό των αλάτων που είναι και η πιο χρονοβόρα διαδικασία. Οπως βλέπετε, σε κάποια σημεία έχουν δημιουργηθεί σταλακτίτες. Συνολικά, ο ναός έχει περίπου 60-70 τετραγωνικά τοιχογραφίες που σώζονται. Τώρα φαίνεται το 3% της δουλειάς. Οταν θα τελειώσουμε, θα είναι άλλος ναός».

Φαντάζομαι και τη χαρά που θα έχετε με το που τελειώνει κάθε έργο, σχολίασα. «Χαίρομαι με τη δουλειά μου, αλλά ταυτόχρονα όσα βλέπω είναι και μια μαχαιριά, γιατί δεν μπορείς να κάνεις πολλά και υπάρχουν πάρα πολλά μνημεία που περιμένουν. Μη με ρωτήσετε σε πόσα έχω δουλέψει μέχρι σήμερα. Δεν τα έχω μετρήσει. Προτιμώ στο τέλος…».

«Η συντήρηση των εκκλησιών θα μας δώσει πολλά νέα δεδομένα»

Ο Δημήτρης Αθανασούλης, προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, όταν δεν κάνει island hopping στις Κυκλάδες για να οργανώνει και να επιβλέπει όλα αυτά που γίνονται –και είναι πολλά όχι μόνο στη Νάξο, αλλά σε όλα τα κυκλαδίτικα νησιά– βρίσκεται στο γραφείο του στα κεντρικά της Εφορείας, στην Πλάκα. Εκεί τον συναντήσαμε και μας είπε για τη σημασία του ναού του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου στη Νάξο.

 «Πρόκειται για πολύ σημαντικό μνημείο που θα δώσει πολύτιμες πληροφορίες για διαφορετικές περιόδους της βυζαντινής τέχνης. Είναι μεγάλος ναός, τρίκλιτη βασιλική με πρόκτισμα στη βόρεια πλευρά, και το σπουδαιότερο είναι πως διαθέτει επάλληλα τοιχογραφικά στρώματα, δυο ή τρία, κάποια της πρώτης χιλιετίας. Και αυτής της εποχής είναι γενικότερα πολύ σπάνια. Ο ναός βρισκόταν σε πολύ κακή κατάσταση, ήταν εγκαταλελειμμένος για χρόνια και χρειαζόταν επείγουσες ενέργειες στερέωσης και συντήρησης. Αυτό το μνημείο είναι ένα από τα δέκα τουλάχιστον μνημεία που αποκαθιστά ταυτόχρονα η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων στη Νάξο και τα οποία γίνονται με τη διαδικασία του κατεπείγοντος γιατί κινδυνεύουν. Επομένως, επεμβαίνουμε προκειμένου να σώσουμε τα κελύφη αλλά και τον ζωγραφικό διάκοσμο».

«Πολύτιμα τεκμήρια»

Οι εργασίες στο μνημείο ξεκίνησαν με πιστώσεις του υπουργείου Πολιτισμού, γίνονται με προσωπικό του υπουργείου και θα έχουν και τη στήριξη του Θανάση και της Μαρίνας Μαρτίνου. Η Νάξος φαίνεται ανεξάντλητη… «Και είναι», απαντάει ο κ. Αθανασούλης. «Στην Αγία Κυριακή λ.χ. έχουμε έναν εκτεταμένο και σε καλή κατάσταση, σχεδόν πλήρη τοιχογραφικό διάκοσμο από μια περίοδο όπως είναι η εικονομαχία, της οποίας δεν υπάρχουν παρά ελάχιστα μνημεία που σώζονται στον χώρο της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Επομένως, εκεί υπάρχει πληρότητα στο εικονογραφικό σύνολο και έχουμε στη διάθεσή μας πολύτιμα τεκμήρια για τον 8ο αιώνα. Η συντήρηση των εκκλησιών στο νησί θα μας δώσει πολλά νέα δεδομένα».


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

«Χορεύουμε συρτό στην παραλία»: Μια ανθρώπινη αλυσίδα χορού στη Χώρα της Νάξου

Ο Δήμος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων προσκαλεί μικρούς και μεγάλους σε ένα μεγάλο καλοκαιρινό αντάμωμα χορού, τη Δευτέρα 4 Αυγούστου.

Σόνια Θεοδωρίδου στη Δήλο: Μια μαγική συναυλία υπό το φως της Αυγουστιάτικης Πανσελήνου

Η διεθνούς φήμης σοπράνο παρουσιάζει τις «Μεσογειακές Μελωδίες» στο ιερό νησί του Απόλλωνα, το Σάββατο 9 Αυγούστου 2025.

Αφιέρωμα στην Αρχόντισσα του Αιγαίου: Η Κεραμωτή τιμά την Ειρήνη Κονιτοπούλου – Λεγάκη

Τιμητική εκδήλωση για τη σπουδαία ερμηνεύτρια της νησιώτικης μουσικής στις 11 Αυγούστου στην Κεραμωτή Νάξου — με τη συμμετοχή της κόρης της, Ελένης Λεγάκη.

Στην Παναγία της Τήνου ο Νόβακ Τζόκοβιτς με τον Κυριάκο Μητσοτάκη

Ο διάσημος Σέρβος τενίστας και ο πρωθυπουργός επισκέφθηκαν τον Ιερό Ναό της Ευαγγελίστριας, προσκύνησαν την εικόνα και έγιναν δεκτοί με συγκίνηση από τους πιστούς.

Πλίμουθ – Μπάρνσλεϊ: Στήριγμα η έδρα στο 2.22 στην πρεμιέρα της League One

Η Πλίμουθ υποδέχεται την Μπάρνσλεϊ στο ξεκίνημα της σεζόν, με το «Χόουμ Παρκ» να αποτελεί σύμμαχο σε τιμή που αγγίζει τον διπλασιασμό.

Πολυχρονάκος: «Ο κ. Μητσοτάκης έχει πλέον απέναντί του την κοινωνία»

Σφοδρή επίθεση από τον Τομεάρχη Νησιωτικής Πολιτικής του ΠΑΣΟΚ για την υπόθεση επιδοτήσεων Βορίδη - Αυγενάκη

Τρεις Καπετάνιοι, μία θάλασσα, μία φωτογραφία από τα Κουφονήσια που λέει όσα δεν ειπώθηκαν ποτέ

Μια ξεχωριστή στιγμή στα Κουφονήσια με φόντο το Αιγαίο και την αθόρυβη καθημερινή ηρωικότητα τριών αυθεντικών ναυτικών, που έγιναν συνώνυμα με την ασφάλεια, τη συνέχεια και το φιλότιμο στα νησιά μας.

Ο Φοίβος Δεληβοριάς στον Πύργο Μπαζαίου (03/08), καλοκαιρινό μουσικό ταξίδι στη Νάξο

Η νέα μουσική παράσταση του Φοίβου Δεληβοριά «προσγειώνεται» στο Φεστιβάλ Νάξου, την Κυριακή 3 Αυγούστου, στο μαγευτικό περιβάλλον του ιστορικού Πύργου Μπαζαίου

Κωμιακή, 2 Αυγούστου: Από τον καύσωνα στην ομίχλη – Το καλοκαίρι… θυμήθηκε το φθινόπωρο

Ο καιρός «αναποδογύρισε» απότομα στην ορεινή Νάξο – Σκηνικό ομίχλης, 19 βαθμοί και μια ανάρτηση από την Κωμιακή που έγινε viral

Πρόταση Ημέρας: Πατάτες κοκκινιστές με ατσίνορα: Zero waste γεύση από τη Νάξο

Μια αυθεντική συνταγή από την Απεράθου, με πρωταγωνίστρια την πατάτα Νάξου και το παραδοσιακό παστό ζαμπόνι

«Γκαζιά στο χωριό, προσγείωση στον στύλο – Ένα ακόμα crash test στους δρόμους της Νάξου»

Όταν η τουριστική ταχύτητα συναντά την επαρχιακή… στενότητα: Τροχαίο έξω από το Γαλανάδο υπενθυμίζει τι σημαίνει "δρόμοι made in 1965".

Ο Tom Hanks στη Νάξο: Στιγμές απλότητας, χαμόγελα και μια σέλφι στην Απείρανθο

Ο χολιγουντιανός σταρ επισκέφθηκε τη Νάξο την Τετάρτη 30 Ιουλίου, ανακαλύπτοντας τη μαγεία του Σαγκρίου και της Απειράνθου – Ένα γεύμα, μια σέλφι και πολλές όμορφες αναμνήσεις

Νάξος: Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων βάζει “όρια” στην Πορτάρα, τέλος στην ανεξέλεγκτη πρόσβαση

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων βάζει “όρια” στην Πορτάρα – Τέλος στην ανεξέλεγκτη πρόσβαση - Όταν ο σεβασμός δεν είναι αυτονόητος, η προστασία γίνεται μονόδρομος

Κυκλάδες: Γυρίζουν την πλάτη στα «χρυσά» νησιά, “χαμένη” και η Αμοργός, σταθερή η Νάξος

Υψηλές τιμές και οικονομική πίεση στρέφουν Έλληνες και ξένους σε εναλλακτικούς, οικονομικότερους προορισμούς

Αμοργός: Ένταση και επεισόδια στο πανηγύρι της ψημένης ρακής μετά από πολιτικό σύνθημα

Απρόσμενη τροπή πήρε το παραδοσιακό γλέντι στα Κατάπολα, όταν συνθήματα υπέρ της Παλαιστίνης προκάλεσαν αντιδράσεις, λογομαχίες και τελικά, διακοπή της γιορτής.

Hellenic Seaways: Το “HIGHSPEED 4” αντικαθιστά το “HELLENIC HIGHSPEED”, ποιος ο λόγος;

Αλλαγή πλοίου στη γραμμή Πειραιάς – Κυκλάδες – Κατάπολα – Επιστροφή, σύμφωνα με ανακοίνωση της Hellenic Seaways

Η Κέα λέει «όχι» στην τουριστική υπερβολή, το νησί αντέχει μέχρι 1.000 ακόμη κλίνες

Ο Δήμος Κέας ζητά επίσημη απαγόρευση για τα Σύνθετα Τουριστικά Καταλύματα – Στο τραπέζι το ζήτημα της φέρουσας ικανότητας και της ταυτότητας του νησιού

Πανελλαδικές 2025: «Πνοή» επιτυχίας για τους μαθητές της Νάξου

Μαθητές και μαθήτριες του φροντιστηρίου «ΠΝΟΗ» στη Νάξο διακρίνονται στις Πανελλαδικές εξετάσεις – Πού πέρασαν και τι βαθμούς συγκέντρωσαν

Έλενα Ξενάκη: Από το Σαγκρί Νάξου στην κορυφή του κόσμου με την Εθνική Πόλο (video)

Η MVP του παγκόσμιου τελικού μιλά με συγκίνηση για το χρυσό μετάλλιο, τις θυσίες, την ομάδα της καρδιάς της και το αίτημα για ένα κολυμβητήριο αποκλειστικά για την Εθνική – Μια Νάξια ψυχή που εμπνέει. (video)

Αυτοδιοικητικές εκλογές: Καταργείται ο δεύτερος γύρος, εκλογές τον Νοέμβριο, Νέο όριο το 42% για εκλογή Δημάρχου

Η κυβέρνηση φέρνει ριζικές αλλαγές στον εκλογικό νόμο για δήμους και περιφέρειες – Τέλος ο δεύτερος γύρος, λιγότεροι υποψήφιοι και αλλαγές στη σταυροδοσία.