Παραμονή Χριστουγέννων και φεύγει από τη ζωή η πιο σημαντική γκαλερίστα της Ελλάδας, η Επη (Παρθενόπη) Πρωτονοταρίου με καταγωγή από τη Νάξο και τη Σύρο …
Η Έπη Πρωτονοταρίου, που έφυγε από τη ζωή την παραμονή των Χριστουγέννων, υπήρξε μία από τις πιο σημαντικές Ελληνίδες γκαλερίστες, αν όχι η σημαντικότερη. Η πορεία της ταυτίστηκε σε μεγάλο βαθμό με τις πρωτοποριακές τάσεις της ελληνικής τέχνης κατά τις δεκαετίες του ’70 και του ’80. Η Αίθουσα Τέχνης Δεσμός, την οποία διηύθυνε με ακαταπόνητη αφοσίωση μαζί με τον σύζυγό της Μάνο Παυλίδη, προώθησε συστηματικά την ελληνική τέχνη φιλοξενώντας ιστορικές εκθέσεις και αναδεικνύοντας ταλαντούχους καλλιτέχνες.
Σπούδασε ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (1951-1959), στο εργαστήριο του Γιάννη Μόραλη. Στην ΑΣΚΤ θα κάνει στενή παρέα με την Νίκη Καναγκίνη και τη Γιούλια Γαζετοπούλου-Σταυρίδου, ενώ θα γνωρίσει και θα συνδεθεί φιλικά με τον συμφοιτητή της Δημήτρη Μυταρά, τον Θόδωρο Παπαδημητρίου, τον Βλάση Κανιάρη, τον Χρίστο Καρά, τον Κώστα Τσόκλη και τον Μίμη Κοντό. Μετά την αποφοίτησή της θα διδάξει στη σχολή Αηδονοπούλου αφήνοντας πίσω της σπουδαίο παιδαγωγικό έργο.
Το 1967 γνωρίζει τον Μάνο Παυλίδη και τον Μάρτιο του 1971 θα διοργανώσουν μια έκθεση με κολάζ της Θεοχάρη-Περάκη στην Αίθουσα Επικοινωνίας Δεσμός, που πολύ σύντομα θα μετονομαστεί σε Αίθουσα Τέχνης Δεσμός. Κάτι παραπάνω από εμπορική γκαλερί, ο Δεσμός θα εξελιχθεί σε αυτό ακριβώς που οραματίζονταν οι δύο ιδρυτές του: ένα πολύπλευρο κέντρο έρευνας, προβολής και επικοινωνίας της σύγχρονης τέχνης.
Στην αυτοβιογραφία του, που κυκλοφόρησε το 2005 από τις εκδόσεις GEMA, ο Άγγλος κριτικός τέχνης Τσαρλς Σπένσερ, ο οποίος είχε συνεργαστεί με το ζεύγος Παυλίδη, εξαίρει την προσωπικότητα και τις ικανότητες της Πρωτονοταρίου: «Ένας θαυμάσιος άνθρωπος, που συνδυάζει ζεστασιά και χιούμορ με απεριόριστο ενθουσιασμό και οξύτατη ευθυκρισία. Όπως ανακάλυψα, είναι καταπληκτική συντονίστρια και κυνηγάει τη λεπτομέρεια με αποτελεσματικό ζήλο. Όλοι οι καλλιτέχνες του Δεσμού επωφελήθηκαν από το μητρικό ενδιαφέρον της, καθώς και από ένα επαρκώς πληροφορημένο κριτικό μάτι».
Όσοι είχαν την τύχη να γνωρίσουν την Έπη δεν μπορούν παρά να συμφωνήσουν με τον Σπένσερ. Αξίζει μάλιστα να σταθεί κανείς στον χαρακτηρισμό «συντονίστρια», που παραπέμπει στον όρο «επιμελήτρια». Πράγματι, η Έπη δεν ήταν μια τυπική γκαλερίστα: η ίδια παραδεχόταν συχνά ότι οι πωλήσεις δεν ήταν το φόρτε της και δεν είχε ποτέ ασχοληθεί με τα οικονομικά της γκαλερί. Εκείνο που πραγματικά την ενδιέφερε ήταν η συνεργασία και η συνομιλία με τους καλλιτέχνες και, φυσικά, το στήσιμο των εκθέσεων. Η Έπη καταλάβαινε τους καλλιτέχνες και μπορούσε να ασπαστεί μια τολμηρή ιδέα ή μια καθαρά αντιεμπορική πρόταση, διότι απλούστατα ήταν και η ίδια καλλιτέχνις. Η παρακαταθήκη της είναι τεράστια. Κι αυτό το γνωρίζουν καλά οι γνώστες και οι μελετητές της ιστορίας της σύγχρονης ελληνικής τέχνης.
* Ο Χριστόφορος Μαρίνος είναι ιστορικός τέχνης και επιμελητής εκθέσεων. Συνεργάστηκε με την Έπη Πρωτονοταρίου για την έκθεση «Λεπτομέρειες μιας περιπέτειας: ΔΕΣΜΟΣ στα χρόνια του ’70 και του ’80» (Art Seen, Λευκωσία, 2019).
Με πληροφορίες από την ιστοσελίδα kathimerini.gr
