Γιάννης Κουράγιος: «Το ιερό (σ.σ. Δεσποτικό) επιβεβαιώνει ότι η Πάρος είχε τη δύναμη και το χρήμα ώστε να εξασφαλίσει την κυριαρχία της στο Αιγαίο »
Νέα ευρήματα, που συμπληρώνουν τη γνώση μας για το μεγάλο αρχαϊκό λατρευτικό κέντρο του Αιγαίου στο Δεσποτικό και τα οποία σχετίζονται με το σύστημα δεξαμενών του αλλά και με την περιοχή εκτός του περιβόλου του ιερού του Απόλλωνα έφεραν στο φως οι –σταθερά παραγωγικές– φετινές ανασκαφές στο ακατοίκητο νησάκι απέναντι από την Αντίπαρο.
Ειδικότερα, στη θέση Μάντρα εντοπίστηκε μια νέα δεξαμενή νοτίως του ιερού (η οποία πιθανόν διοχέτευε το νερό κάποιας κοντινής πηγής σε ένα σύστημα συλλογής και επεξεργασίας υδάτων), ενώ συνεχίστηκαν και οι έρευνες στη μεγάλη, κεντρική δεξαμενή του συστήματος, αποκαλύπτοντας τον πυθμένα της, την επένδυσή της με κονίαμα, καθώς και τον βόρειο και τον δυτικό τοίχο της αρχικής φάσης της. Εκτός του περιβόλου του ιερού βρέθηκε ένα μικρό ναόσχημο οικοδόμημα, πιθανότατα λατρευτικού χαρακτήρα, όπου εντοπίστηκαν αφιερώματα στον Απόλλωνα, περιρραντήρια, αρχαϊκά κεραμικά και μεταλλικά αντικείμενα, καθώς και μια κυκλική βάση αναθήματος με ένα καθιστό αρχαϊκό άγαλμα, πιθανότατα της Κυβέλης.
Εξηγώντας τη σημασία των ευρημάτων, ο ανασκαφέας της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων Γιάννος Κουράγιος (που στο Δεσποτικό συνεργάζεται με τις Ιλια Νταϊφά και Αλεξάνδρα Αλεξανδρίδου) λέει στην εφημερίδα “Καθημερινή”: «Φαίνεται ότι το ιερό είναι μεγάλο, πολύ μεγαλύτερο από εκείνο της αρχαϊκής Δήλου, γιατί είναι πολύ καλά οργανωμένο και διαθέτει πλήθος λατρευτικών χώρων. Ενα τόσο καλά οργανωμένο ιερό των αρχαϊκών χρόνων μάς επιβεβαιώνει ότι την εποχή εκείνη η Πάρος είχε τη δύναμη και το χρήμα για να κάνει κάτι τέτοιο, ώστε να εξασφαλίσει την κυριαρχία της στο Αιγαίο τον 6ο αιώνα π.Χ.».
Συμμαχία Δήλου
Οπως σημειώνει ο κ. Κουράγιος, οι Παριανοί απώλεσαν την ισχύ τους όταν «μήδισαν» και έδωσαν στους Αθηναίους την αφορμή να τους τιμωρήσουν και να δημιουργήσουν τη μετέπειτα κυρίαρχη Δηλιακή Συμμαχία. Το ίδιο το Δεσποτικό είχε επιλεχθεί από τους Παριανούς ως λατρευτικό κέντρο και ναύσταθμος επειδή διαθέτει ένα υπήνεμο, καλά προστατευμένο λιμάνι, ενώ ειδικά το ιερό δημιουργήθηκε στο μοναδικό μεγάλο πλάτωμα του νησιού.
«Δεν έχουμε πάντως νέα στοιχεία για το αν στο Δεσποτικό υπήρχε και οικισμός», λέει ο αρχαιολόγος. «Πιστεύω ότι δεν υπήρχε. Εχουμε πολλά μεγάλα κτίρια, αποθήκες, χώρους για το ιερατείο, τους επισκέπτες, τη φρουρά, αλλά όχι οικισμό. Θα μπορούσε να ανακαλυφθεί αργότερα – το Δεσποτικό δεν έχει ανασκαφεί όλο. Και κάθε χρόνο μας εντυπωσιάζει το γεγονός ότι έχουμε νέα ευρήματα».
Παράλληλα προχώρησαν και οι αναστηλωτικές εργασίες: εκτός από τον αρχαϊκό ναό και το εστιατόριο, αυτές περιλαμβάνουν πλέον και ένα μεγάλο μέρος ενός λατρευτικού κτιρίου, του οποίου αναστηλώθηκε μεγάλο τμήμα της πρόσοψης και του προστώου. Την Τετάρτη θα ξεκινήσει και η κατασκευή ενός φυλακίου στο Δεσποτικό, ωστόσο η οργάνωσή του σε επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο (ο οποίος μάλιστα το καλοκαίρι δέχθηκε πλήθος επισκεπτών από την Αντίπαρο) καθυστερεί ακόμα: όπως εξηγεί ο Γιάννης Κουράγιος, η απουσία τρεχούμενου νερού και ρεύματος καθιστούν το μικρό νησί μια «ιδιάζουσα περίπτωση».
Σημειώνεται, τέλος, ότι οι ανασκαφικές και αναστηλωτικές εργασίες πραγματοποιήθηκαν με τη στήριξη των ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ (Θανάση & Μαρίνας Μαρτίνου), Ιδρύματος Π. & Α. Κανελλοπούλου, Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη, ΔΙΚΕΜΕΣ (CYA), Ιδρύματος Ι. Λάτση, Μάριον και Ηλία Στασινόπουλου, Ντομινίκ Σενεκιέ, Συλλόγου «Οι Φίλοι της Πάρου» κ.ά.
