Στην καρδιά του Λιβυκού Πελάγους, ανάμεσα στην Ιεράπετρα και στη Χρυσή, βρίσκεται ένα νησί με προϊστορική μνήμη και σπάνια πολιτιστική κληρονομιά: το Κουφονήσι ή Λεύκη, όπως ονομαζόταν στην αρχαιότητα.
Αν και σήμερα είναι ακατοίκητο, το Κουφονήσι αποτέλεσε για αιώνες κέντρο εμπορίου, θρησκείας και κοινωνικής ζωής. Από τις ανασκαφές που ξεκίνησαν το 1976, και συνεχίζονται με ευθύνη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λασιθίου, αποκαλύφθηκε ένας σχεδόν άθικτος αρχαίος κόσμος.
🔹 Το εντυπωσιακό αρχαίο θέατρο, με χωρητικότητα περίπου 1.000 θεατών και ημικυκλική ορχήστρα επενδυμένη με πήλινες πλάκες, αποτελεί σημείο αναφοράς. Αν και εν μέρει λεηλατημένο κατά την ύστερη αρχαιότητα, μαρτυρά την άνθηση της πολιτιστικής ζωής στο νησί.
🔹 Τα ρωμαϊκά δημόσια λουτρά, με πλήρες σύστημα λεβητοστασίων, υπόκαυστων και αποδυτηρίων γύρω από έναν εσωτερικό κήπο, αναδεικνύουν το επίπεδο τεχνογνωσίας της εποχής.
🔹 Κατοικίες με ψηφιδωτά, εργαστήρια πορφύρας, μαγειρεία και έπαυλες μαρτυρούν τη διαρκή κατοίκηση και το υψηλό επίπεδο διαβίωσης.
🔹 Ο ναός στο νότιο τμήμα του νησιού, αν και εν μέρει καταστραμμένος για να χρησιμοποιηθεί το υλικό του στο γειτονικό φάρο, έκρυβε ένα λατρευτικό άγαλμα άνω των 2,5 μέτρων, δείγμα του θρησκευτικού συναισθήματος της εποχής.
🔹 Την πολιτιστική εικόνα συμπληρώνει το δίκτυο θολωτών δεξαμενών και αγωγών, ένα αριστούργημα της υδραυλικής τέχνης της αρχαιότητας.
Σήμερα, με το μεγαλύτερο μέρος του νησιού καλυμμένο από άμμο, η φυσική του απομόνωση συνέβαλε στο να παραμείνουν σχεδόν άθικτα τα ευρήματα. Όπως αναφέρει και η επιγραφή της “Διαιτησίας των Μαγνήτων”, το νησί υπήρξε μήλον της έριδος μεταξύ Ιτάνου και Ιεράπυτνας — ακριβώς λόγω της στρατηγικής του θέσης και του πλούτου της θάλασσας γύρω του.
Αν και οι περισσότεροι επισκέπτες γνωρίζουν το Κουφονήσι για τα γαλαζοπράσινα νερά και τις αμμουδιές, λίγοι συνειδητοποιούν πως κάτω από κάθε βήμα κρύβεται ένα κομμάτι της Μινωικής, Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής ιστορίας.
👉 Μια βόλτα στο Κουφονήσι, δεν είναι απλώς μια εκδρομή – είναι ένα ταξίδι στον χρόνο, σε έναν τόπο που παραμένει σιωπηλός θεματοφύλακας της Κρητικής ιστορίας.
