Σάββατο, 2 Αυγούστου, 2025
ΑρχικήΠολιτισμόςΚουφονήσια: Οι Κυκλάδες πριν τους Θεούς

Κουφονήσια: Οι Κυκλάδες πριν τους Θεούς

|

“Οι νέες ανακαλύψεις από την Κέρο και από το Κάτω Κουφονήσι” μιά ενδιαφέρουσα παρουσίαση από τους Colin Renfrew, Επίτιμος Καθηγητής Αρχαιολογίας και Michael Boyd, Ανώτερος Επιστημονικός Συνεργάτης, Πανεπιστημίου του Cambridge, Τρίτη 9 Οκτωβρίου, 19:00 στην Αίθουσα Πολιτισμπού και Αθλητισμού (γήπεδο 5 x 5)

Την πρώτη φορά που άκουσα τη λέξη «Κέρος», είχε βγει από τα σφιγμένα χείλη του Μανώλη Κουτουλάκη. Ο γιος του διαβόητου Νικολά Κουτουλάκη, του ανθρώπου που έπαιξε καίριο ρόλο στα διεθνή αρχαιοκαπηλικά κυκλώματα από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά, δέχθηκε το 2008 να μου δώσει μια συνέντευξη για την «Κ». Σήμερα θεωρείται βέβαιον ότι οι περισσότερες αρχαιότητες που βγήκαν από εκεί, στις παράνομες ανασκαφές τη δεκαετία του ’50, πέρασαν από τα χέρια του πατέρα του σε συλλέκτες και μουσεία του εξωτερικού. Εκτοτε «καταβρόχθιζα» οτιδήποτε ήταν σχετικό με αυτό το θέμα.

Ποιος όμως ήταν ο περίφημος «θησαυρός της Κέρου»; Και γιατί το μικρό και άγνωστο μέρος δίπλα στα Κουφονήσια κρύβει ακόμα το μεγαλύτερο αρχαιολογικό μυστήριο του κυκλαδικού πολιτισμού της πρώιμης εποχής του Χαλκού; Λαθροανασκαφείς αλλά και αρχαιοκάπηλοι βρήκαν στα χώματά της εκατοντάδες θραύσματα από μαρμάρινα ειδώλια και βάζα.

Ο καθηγητής λόρδος Ρένφριου την πρωτοεπισκέφθηκε το 1963 για να δει, ήδη από το καΐκι, σκαμμένη τη μια πλευρά της από αγνώστους. Ο καθηγητής Χρίστος Ντούμας ακολούθησε για επίσημη ανασκαφή. Αρχικά θεώρησε ότι τα θρυμμάτισαν οι αρχαιοκάπηλοι στη μανία τους να τα βγάλουν από τη γη και πως πιθανώς επρόκειτο για προϊστορικό νεκροταφείο. 

Πρόσθετα ερωτήματα 

Επειτα από χρόνια έρευνας βγήκαν πολλά και ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Τα ερωτήματα αντί να απαντηθούν, πολλαπλασιάστηκαν. Οι αρχαιολόγοι βρήκαν ότι επρόκειτο για θραύσματα από αγαλματίδια και βάζα που μεταφέρθηκαν σπασμένα πια από τα γειτονικά νησιά αλλά και μακρύτερα. Γιατί οι Κυκλαδίτες θεωρούσαν την Κέρο προσκυνηματικο τόπο;

Τι είδους τελετουργία έκαναν; Είχε σχέση με το θείο ή με τον θάνατο; Ποια γλώσσα μιλούσαν οι άνθρωποι αυτοί; Δεν μπορούμε να πούμε τίποτε με σιγουριά, καθώς δεν είχαν γραφή.

Τα σκεφτόμουν όλα αυτά, τη συναρπαστική και περίπλοκη ιστορία αυτού του άγονου, ακατοίκητου νησιού καθώς πλησιάζαμε με ένα καΐκι στις ακτές του. Η αδημονία μου δεν περιγραφόταν για τη μοναδική ευκαιρία ξενάγησης, σε αυτό το μέρος που απαγορεύεται να πατήσει το πόδι του μη αρχαιολόγος. Η τύχη μού χαμογέλασε όταν θα επισκεπτόταν την ανασκαφή ένα κλιμάκιο της Cosmote που έχει εξοπλίσει την ανασκαφική ομάδα με τάμπλετ και φορητό Ιντερνετ για το πρωτοποριακό πρόγραμμα idig.

Πρόκειται για ένα καταπληκτικό ψηφιακό, διαδραστικό ημερολόγιο ανασκαφής, που φέρνει την επανάσταση στην επεξεργασία αρχαιολογικών δεδομένων. Της –δημοσιογραφικής– προσκολλήσεως και εγώ, βρέθηκα στην κορυφή ενός μικρού νησιού, του Δασκαλιού που στην αρχαιότητα αποτελούσε χερσόνησο της Κέρου, προτού ανεβεί η θάλασσα και σκεπάσει το πέρασμα. Βρίσκεται σε απόσταση κοντινή με το μέρος όπου βρέθηκε ο «νότιος ειδικός αποθέτης» στη τοποθεσία Κάβος, μια ασύλληπτη τοποθεσία με θαμμένα θραύσματα, που ανακάλυψε ο Ρένφριου. 

Στην κορυφή του Δασκαλιού μας περίμενε ο Μάικλ Μπόιντ από το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ. Διευθύνει την πρόσφατη ανασκαφή με τον λόρδο Ρένφριου, υπό τον προϊστάμενο της Εφορείας Κυκλάδων Δημήτρη Αθανασούλη. Θα μας μιλούσε για ένα ακόμα άλυτο μυστήριο: Από το 2006 οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ότι η νησίδα αυτή με μορφολογία πυραμίδας είχε ένα περίπλοκο πυκνότατο οικιστικό συγκρότημα, άγνωστου χαρακτήρα, που φαίνεται να αναπτύχθηκε στην περίοδο 2750 – 2300 π.Χ., πλάι στο προσκύνημα της Κέρου.

«Είναι σαφές ότι υπήρξε λεπτομερής σχεδιασμός στην ανέγερσή του με μελετημένα συστήματα για τα όμβρια ύδατα και όχι μόνον, εκατοντάδες χρόνια πριν την Κνωσό και το Ακρωτήρι. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι είχαν φτιαχθεί αναβαθμίδες, πάνω στις οποίες στέκονταν τα κτίσματα αυτά από μάρμαρο Νάξου. Μιλάμε για ολόκληρους τόνους μαρμάρου που ταξίδεψαν με πλεούμενα εκείνη την εποχή. Φανταστείτε τείχη και κλίμακες να κατεβαίνουν έως τη θάλασσα. Φανταστείτε επίσης πόσο θα εντυπωσιαζόταν όποιος το προσέγγιζε από το νερό», μας έλεγε. Εγώ σκέφτηκα  ότι θα έμοιαζε με γυαλιστερό Ζιγκουράτ κάτω από τον μεσογειακό ήλιο!

Προηγμένη δραστηριότητα

Θαμπωμένοι από τις περιγραφές του κοιτούσαμε τους 80 αρχαιολόγους και φοιτητές να δουλεύουν σε ανυπόφορες συνθήκες, με αέρα που έπιανε τα 7 μποφόρ, να κοσκινίζουν το χώμα. Εχουν καταφέρει να εντοπίσουν ακόμα και βοτανικά κατάλοιπα που αποδεικνύουν ότι η τροφή, αλλά και τα πήλινα σκεύη που τη φύλασσαν έρχονταν από διάφορα μέρη, όπως διαπίστωσε η Εύη Μαργαρίτη, επίκουρη καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Κύπρου. Παράλληλα, έκαναν σημαντικές ανακαλύψεις που μαρτυρούν προηγμένη μεταλλουργική δραστηριότητα. «Οποιες απαντήσεις και αν ψάχνουμε στην Κέρο θα τις βρούμε στο Δασκαλιό», λέει η υπεύθυνη του ανασκαφικού πεδίου Ιωάννα Μουτάφη. «Κοιτάξτε γύρω σας. Οπως και η Δήλος που ήκμασε αργότερα, έχει οπτική επαφή με πολλά άλλα νησιά, είναι σε περίβλεπτη θέση». Τι είναι, τελικά, αυτός ο οικισμός; «Η Κέρος απέναντι ήταν προσκύνημα, όπως το διαπίστωσε ο λόρδος Ρένφριου», λέει ο Μπόιντ για τον αξιοθαύμαστο Βρετανό αρχαιολόγο που εξακολουθεί να ανεβοκατεβαίνει στον λόφο της ανασκαφής σαν έφηβος.

«Οπως λέει και ο ίδιος δεν υπήρχε όμως η αίσθηση της θεότητας όπως την εννοούμε σήμερα, όπως δηλαδή αυτή αναπτύχθηκε αργότερα όταν η ζωή των ανθρώπων οργανώθηκε σε πόλεις και οικισμούς στη δεύτερη χιλιετία π.Χ. Πιθανώς να πίστευαν στις δυνάμεις της φύσης. Μιλάμε για τις Κυκλάδες πριν τους Θεούς», υπογραμμίζει ο Μπόιντ. Γυρίζοντας στην Αθήνα, τηλεφώνησα στον Χρίστο Ντούμα: «Αν με βάζατε να μαντέψω, θα σας έλεγα ότι αυτοί οι αρχαίοι Κυκλαδίτες έθαβαν τα θραύσματα για να γλιτώσουν από το μίασμα του θανάτου…», μου είπε.

Ολιγωρία

Κάποια από τα λαθραία της Κέρου είδαν το φως της δημοσιότητας το 1976, σε έκθεση στην Καρλσρούη με τίτλο «Η τέχνη των Κυκλάδων» ως τμήμα της ελβετικής συλλογής Ερλενμάγερ. Η Ελλάδα δεν κινήθηκε τότε νομικά για τον επαναπατρισμό. Η ολιγωρία είχε αποτέλεσμα να δημοπρατηθούν από τους Σόθμπις το 1990. Η αείμνηστη Ντόλλη Γουλανδρή έκανε ένα μικρό θαύμα, αγοράζοντας πολλά από αυτά για να τα επιστρέψει στην πατρίδα, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Πριν από λίγο καιρό, οι Γερμανοί του μουσείου της Καρλσρούης μας επέστρεψαν εν τέλει δύο ακόμα κυκλαδικά αντικείμενα, ένα ειδώλιο και ένα σκεύος. Ενα μικρό κομμάτι του αρχαίου «παζλ» είχε μπει στη θέση του αλλά η γενική εικόνα παρέμενε ασαφής, μιας και στην περίπτωση των λαθραίων ανασκαφών μένουν τα ευρήματα αλλά χάνονται όλα τα επιστημονικά στοιχεία. Ευτυχώς, οι επίσημες αρχαιολογικές ανασκαφές που έγιναν αργότερα ήρθαν να προσφέρουν πολλά και διαφωτιστικά νέα δεδομένα για να μπορέσει μια ημέρα να λυθεί το αίνιγμα.

Από την έντυπη έκδοση της “Καθημερινής” – Φωτογραφίες από την εκδήλωση που είχε γίνει στα Κουφονήσια το 2016 


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

Παγκόσμια ημέρα φάρων 2025: Περιήγηση στη ναυτική κληρονομιά της Ελλάδας

Στις 17 Αυγούστου, πολίτες και επισκέπτες καλούνται να γνωρίσουν από κοντά τη σημασία των φάρων και τη συμβολή των φαροφυλάκων.

Αεροδιακομιδή Φολεγάνδρου: Επίσημες διευκρινίσεις από το ΕΚΑΒ για το χρονικό και τις καθυστερήσεις

Το ΕΚΑΒ απαντά στις καταγγελίες για πολύωρη καθυστέρηση στη μεταφορά ασθενούς – Τι αναφέρει για τα επιχειρησιακά πρωτόκολλα, τον ρόλο της Πολεμικής Αεροπορίας και τις καιρικές συνθήκες

16ο Συνέδριο Συλλόγων Γυναικών Κυκλάδων: Στη Μύκονο ο διάλογος για τη βιωσιμότητα

Πάνω από 100 γυναίκες από όλο το νησιωτικό σύμπλεγμα συζήτησαν για την αειφορία, την τοπική ταυτότητα και τη συμβολή τους στην τουριστική ανάπτυξη.

Νάξος – Δημοτική Επιτροπή: Συνεδριάζει (05/08), στην ατζέντα, καθαρισμοί ακτών, ναοί και αφαλάτωση στη Σχοινούσα

Τα μέλη της Δημοτικής Επιτροπής Δήμου Νάξου & Μικρών Κυκλάδων θα εξετάσουν σειρά σημαντικών θεμάτων που αφορούν το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά και τις υποδομές στα νησιά του Δήμου.

6 νέα πυροσβεστικά οχήματα για τις Κυκλάδες – Παρέμβαση Μονογυιού

Τέσσερα ISUZU 4x4 και δύο υδροφόρα οχήματα ενισχύουν την επιχειρησιακή ικανότητα των Πυροσβεστικών Υπηρεσιών στις Κυκλάδες.

37 χρόνια “Απεραθίτικα”: Μια έκδοση–σύμβολο για την πολιτιστική ψυχή της Νάξου

Μιχάλης Φραγκίσκος: Αναδρομή στην πρώτη έκδοση του περιοδικού “Απεραθίτικα” (1η Αυγούστου 1988) και φόρος τιμής στους Μανώλη Γλέζο και Κώστα Κατσουρό

Αναφορά Φόρτωμα για τις ελλείψεις προσωπικού στους Δήμους των Κυκλάδων

Ο Βουλευτής Κυκλάδων ζητά από τον Υπ. Εσωτερικών ουσιαστικά μέτρα για την ενίσχυση των δημοτικών υπηρεσιών στα νησιά.

Στη Σύρο ο Πρέσβης της Κίνας – Συνάντηση με τον Αντιπεριφερειάρχη Κυκλάδων

Ο Πρέσβης της Κίνας Fang Qiu συναντήθηκε με τον Αντιπεριφερειάρχη Γ. Λεονταρίτη και συζήτησαν για τουρισμό, επενδύσεις και πολιτισμό.

Οι Αμερικανοί ανακαλύπτουν τη Νάξο – η «αυθεντική» Ευρώπη γίνεται τάση

Η Νάξος και η Λευκάδα στη νέα λίστα προορισμών που επιλέγουν οι Αμερικανοί τουρίστες – στροφή από τα τουριστικά «κλισέ» στην αυθεντική εμπειρία

Φολέγανδρος: Καταγγελία για πολύωρη καθυστέρηση σε αεροδιακομιδή επείγοντος περιστατικού

Ο Δήμαρχος Φολεγάνδρου με επιστολή προς τους βουλευτές καταγγέλλει ολιγωρία που έθεσε σε κίνδυνο ανθρώπινη ζωή και ζητά άμεση ενίσχυση του συστήματος αεροδιακομιδών στις Κυκλάδες

«Γκαζιά στο χωριό, προσγείωση στον στύλο – Ένα ακόμα crash test στους δρόμους της Νάξου»

Όταν η τουριστική ταχύτητα συναντά την επαρχιακή… στενότητα: Τροχαίο έξω από το Γαλανάδο υπενθυμίζει τι σημαίνει "δρόμοι made in 1965".

Ο Tom Hanks στη Νάξο: Στιγμές απλότητας, χαμόγελα και μια σέλφι στην Απείρανθο

Ο χολιγουντιανός σταρ επισκέφθηκε τη Νάξο την Τετάρτη 30 Ιουλίου, ανακαλύπτοντας τη μαγεία του Σαγκρίου και της Απειράνθου – Ένα γεύμα, μια σέλφι και πολλές όμορφες αναμνήσεις

Νάξος: Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων βάζει “όρια” στην Πορτάρα, τέλος στην ανεξέλεγκτη πρόσβαση

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων βάζει “όρια” στην Πορτάρα – Τέλος στην ανεξέλεγκτη πρόσβαση - Όταν ο σεβασμός δεν είναι αυτονόητος, η προστασία γίνεται μονόδρομος

Κυκλάδες: Γυρίζουν την πλάτη στα «χρυσά» νησιά, “χαμένη” και η Αμοργός, σταθερή η Νάξος

Υψηλές τιμές και οικονομική πίεση στρέφουν Έλληνες και ξένους σε εναλλακτικούς, οικονομικότερους προορισμούς

Νάξος – Τραγαία: Όταν η προσπάθεια γράφει ιστορία, Επιτυχίες για τους μαθητές του Γενικού Λυκείου (πίνακας)

Με δάκρυα συγκίνησης, χαμόγελα και βαθιά υπερηφάνεια, οι μαθητές του ΓΕΛ Τραγαίας πέτυχαν σπουδαίες εισαγωγές στις Πανελλαδικές 2025 — αποδεικνύοντας πως τα μεγάλα όνειρα ανθίζουν και στα μικρά σχολεία

Αμοργός: Ένταση και επεισόδια στο πανηγύρι της ψημένης ρακής μετά από πολιτικό σύνθημα

Απρόσμενη τροπή πήρε το παραδοσιακό γλέντι στα Κατάπολα, όταν συνθήματα υπέρ της Παλαιστίνης προκάλεσαν αντιδράσεις, λογομαχίες και τελικά, διακοπή της γιορτής.

Hellenic Seaways: Το “HIGHSPEED 4” αντικαθιστά το “HELLENIC HIGHSPEED”, ποιος ο λόγος;

Αλλαγή πλοίου στη γραμμή Πειραιάς – Κυκλάδες – Κατάπολα – Επιστροφή, σύμφωνα με ανακοίνωση της Hellenic Seaways

Πανελλαδικές 2025: «Πνοή» επιτυχίας για τους μαθητές της Νάξου

Μαθητές και μαθήτριες του φροντιστηρίου «ΠΝΟΗ» στη Νάξο διακρίνονται στις Πανελλαδικές εξετάσεις – Πού πέρασαν και τι βαθμούς συγκέντρωσαν

Η Κέα λέει «όχι» στην τουριστική υπερβολή, το νησί αντέχει μέχρι 1.000 ακόμη κλίνες

Ο Δήμος Κέας ζητά επίσημη απαγόρευση για τα Σύνθετα Τουριστικά Καταλύματα – Στο τραπέζι το ζήτημα της φέρουσας ικανότητας και της ταυτότητας του νησιού

Έλενα Ξενάκη: Από το Σαγκρί Νάξου στην κορυφή του κόσμου με την Εθνική Πόλο (video)

Η MVP του παγκόσμιου τελικού μιλά με συγκίνηση για το χρυσό μετάλλιο, τις θυσίες, την ομάδα της καρδιάς της και το αίτημα για ένα κολυμβητήριο αποκλειστικά για την Εθνική – Μια Νάξια ψυχή που εμπνέει. (video)