Πέμπτη, 5 Ιουνίου, 2025
ΑρχικήΠολιτισμόςΚουφονήσια - Δασκαλιό: "Ανακαλύπτοντας την αστικοποίηση της Ευρώπης"

Κουφονήσια – Δασκαλιό: “Ανακαλύπτοντας την αστικοποίηση της Ευρώπης”

|

Η συμβολική σημασία που έχουν Δασκαλιό και Κέρος στην Προϊστορική Εποχή – Οι πρώτες ενδείξεις αστικοποίησης μέσα από την ματιά του Sir Colin Renfrew του αρχαιολόγου που έχει αφήσει το στίγμα του στην ανασκαφή των δύο πανέμορφων μικρών νησιών δίπλα στα Κουφονήσια – Τα μυστήρια που κρύβουν ακόμη και σήμερα στα έγκατά τους 

Σε έναν κόσμο που προσπαθεί να μηδενίσει τον χρόνο και να εξασφαλίσει τους φυσικούς πόρους, είναι πολύ δύσκολο να καταλάβουμε την αρχαία γοητεία του Δασκαλιού. Σε μία απομακρυσμένη άκρη ενός αραιοκατοικημένου νησιού, που φαινομενικά δύσκολα προσελκύει κόσμο, αυτοί οι άνθρωποι δημιούργησαν έναν τύπο οικισμού που δεν έχει παρατηρηθεί ξανά στη Ευρώπη. Ο Sir Colin Renfrew, ο Michael Boyd και η Εύη Μαργαρίτη εξήγησαν το γιατί στον Matthew Symonds, αρθρογράφο του περιοδικού World Archaeology (τεύχος 91) .

Tο μικροσκοπικό νησάκι του Δασκαλιού βρίσκεται κάτι περισσότερο από 90 μέτρα από την νήσο Κέρο στις Μικρές Κυκλάδες. Παρά το γεγονός ότι βρίσκεται στην καρδιά του Αιγαίου και απολαμβάνει την εκπληκτική θέα της γύρω νησιώτικης αλυσίδας, ούτε το Δασκαλιό, ούτε η Κέρος, κατοικούνται σήμερα από ανθρώπους. Το Δασκαλιό είναι κάτι περισσότερο από μια βραχώδη μάζα, που καλύπτεται από θαμνώδη βλάστηση, η οποία ανεβαίνει απότομα από τη θάλασσα. Είναι μήκους μόλις 200 μέτρων. Η Κέρος παρόλο που είναι μεγαλύτερη, φτάνοντας στα 7 χιλιόμετρα στο μακρύτερο σημείο της, θεωρείται ελάχιστα καλύτερη ως προς γεωργική εκμετάλλευση.  Το μεγαλύτερο μέρος του εδάφους δεν προσφέρεται για καλλιέργεια, ενώ η απουσία μαρμάρινων ή μεταλλικών αποθεμάτων, κατέστησαν το νησί, θεωρητικά, χωρίς οικιστικό ενδιαφέρον. Παρόλο λοιπόν που θεωρητικά τόσο η Κέρος όσο και το Δασκαλιό είναι καταδικασμένα στην αφάνεια, κατά την πρώιμη εποχή του Χαλκού γνώρισαν μεγάλη άνθηση η οποία δεν ανταποκρίνεται στους ελάχιστους πόρους τους.

Οι πρώτες ενδείξεις ότι η Κέρος θεωρήθηκε με κάποιο τρόπο ξεχωριστή χρονολογούνται από το 2700 π.Χ., όταν άρχισαν να επισκέπτονται το νησί διάφορες ομάδες ανθρώπων. Πώς ακριβώς ταξίδευαν στο νησί – είτε με σχεδία είτε με βάρκα – είναι ασαφές, όπως ασαφές είναι και το μέρος (ή, κατά πάσα πιθανότητα, τα μέρη) όπου επιβιβάζονταν. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι στοίβαζαν στις βάρκες τους θραύσματα σπασμένων αντικειμένων όπως γλάστρες, μαρμάρινα κύπελλα και μαρμάρινα ειδώλια. Στα σύγχρονα μάτια ένα τέτοιο φορτίο φαίνεται περίεργο, αλλά αυτά τα προϊόντα διαδραμάτισαν βασικό ρόλο σε αυτό που μπορεί να χαρακτηριστεί ως το παλαιότερο ναυτικό θρησκευτικό ιερό στον κόσμο. Η κατάσταση αυτή δεν φαίνεται να ισχύει για το σύνολο της Κέρου. Αντίθετα, η τελετουργική εναπόθεση των θρυμματισμένων γλυπτών πραγματοποιήθηκε σε δύο μέρη μέσα σε όρμους που πλαισιώνουν το δυτικότερο σημείο της Κέρου. Αυτό αποτελούσε πιθανότατα ένα επιβλητικό ακρωτήριο που τώρα η αύξηση της στάθμης της θάλασσας το μετέτρεψαν στην σύγχρονη βραχονησίδα που σήμερα ονομάζεται Δασκαλιό.

Οι πρώιμοι επισκέπτες του νησιού εναπόθεσαν τα σπασμένα μαρμάρινα ειδώλια σε ειδικούς χώρους, μάλλον  ως κάποια εκδήλωση λατρείας. Κάποια στιγμή όμως ένα πιο αξιόλογο φορτίο άρχισε να μεταφέρεται στην Κέρο. Βόρεια από τον βόρειο κόλπο όπου υπήρχε μέρος από το Ιερό, το έδαφος υποχώρησε μέσα στην θάλασσα άλλη μία φορά. Η περιοχή αυτή γνωστή ως Καβος Promontory, προσέφερε ένα οριζόντιο επίπεδο όπου οι άνεμοι από το Αιγαίο είχαν την μέγιστη ορμή τους. Αυτές οι συνθήκες ήταν κατάλληλες για να πετύχουν τις υψηλές θερμοκρασίες που χρειάζονταν για να λιώνουν τα μέταλλα και έτσι ο χαλκός μεταφερόταν και κατεργάζονταν εκεί. Δεν είναι γνωστό το πότε ακριβώς έγινε αυτό αλλά είναι βέβαιο ότι με την πάροδο του χρόνου οι επισκέπτες πήγαιναν στον Δασκαλιο, που ήταν συνδεδεμένο με την Κέρο με τμήμα γης.  Γύρω στο 2500 π.Χ.,το Δασκαλιό ήταν χωρισμένο σε τμήματα από εισαγόμενο μάρμαρο και ένας ιδιαίτερος οικισμός είχε ιδρυθεί. Ήταν χρονικά πριν από την ανάπτυξη της εποχής του Χαλκού και οι ανασκαφές δείχνουν το πως ήταν η εφοδιαστική αλυσίδα στην αρχή της Ευρώπης.

Γύρω στο 1960 ο καθηγητής κ.  Χρήστος Ντούμας έτυχε να δει κάποια θραύσματα μαρμάρου. Τότε το ανέφερε σε έναν φοιτητή του Cambridge που ασχολιόταν με τα Κυκλαδονήσια. « Η ενασχόληση μου με το Δασκαλιό ξεκινάει το 1963» θυμάται ο Colin Renfrew, συνδιευθυντής του project και Senior Fellow του McDobald Institute for Archaelogical Research. « ο Καθηγητής Ντούμας, πρότεινε να επισκεφτώ το νησί, μιας και εκεί υπήρχαν σπασμένα μαρμάρινα και κεραμικά αντικείμενα διασκορπισμένα στον χώρο. Έκανα μία επιφανειακή επισκόπηση και λίγο αργότερο ο καθηγητής κ. Ντούμας έκανε μια μικρή ανασκαφή και βρήκε ίχνη από κτήρια. Αργότερα η συνάδελφος του κ. Ζαφειροπούλου, έκανε μια μεγαλύτερη ανασκαφή και θεώρησε ότι τα αντικείμενα είχαν σπάσει από αρχαιοκάπηλους.

Το 1987 ο Χρήστος Ντούμας, η Λίλα Μαραγκού και εγώ, λάβαμε άδεια για επιφανειακή εξερεύνηση.  Τότε εκτός από το νότιο τμήμα όπου υπήρχαν αρκετά κομμάτια είδαμε ότι υπήρχαν και σε περισσότερα σημεία. Το 2006 θεώρησα ότι η περιοχή αξίζει μίας κανονικής ανασκαφής και το Project επικεντρώθηκε και προς το νότιο τμήμα. Εκεί αποδείχθηκε να είναι ένα ακόμα τμήμα με αποθέσεις και επιβεβαιώθηκε ότι όλα τα υλικά είχαν ακούσια σπάσει κάπου αλλού και μεταφερθεί εκεί από άλλα νησιά, μάλλον για λόγους θρησκευτικούς. Το 2007 και το 2008 ανακαλύψαμε το Δασκαλιο και από το 2016 που συνεχίστηκαν οι ανασκαφές επικεντρωθήκαμε εκεί.

Οι ανασκαφές αποκάλυψαν ότι το ιερό ήταν το επίκεντρο της δραστηριότητας από το 7.250 – 2.550 π.Χ., και μετά μεταφέρθηκαν στο Δασκαλιό. Από περίπου το 2.550 – 2.400 π.Χ., άρχισαν οι εργασίες αναδιαμόρφωσης της βραχώδους περιοχής σε οικισμό με κτίρια που στηρίζονται σε μαρμάρινους όγκους, που δημιουργήθηκαν με τη χρήση τόνων πέτρας που εισάγονται από την θάλασσα. Το υλικό αυτό πιθανότατα προέρχεται από τη νοτιοανατολική άκρη της Νάξου, η οποία απέχει 10 χιλιόμετρα. Εν τω μεταξύ, η συχνότητα των αντικειμένων που προστίθενται στις ειδικές αποθέσεις στους κόλπους σταδιακά μειώθηκε. Τέλος, ανάμεσα στα 2,400 – 2.300 π.Χ. χτίστηκε ένα σύνολο από μνημειώδη κτήρια στην κορυφή του Δασκαλίου, οπότε το ακρωτήριο είχε αντικαταστήσει εντελώς το ιερό από την άποψη της σπουδαιότητας. Δεν επρόκειτο να διαρκέσει, όμως, και η κατοχή στην περιοχή εξαντλήθηκε τα χρόνια μετά το 2.300 π.Χ. Η ανασκαφή μας έδειξε τη σύνδεση μεταξύ του ιερού και του οικισμού του Δασκαλιού.

«Είναι προφανές ότι το Δασκαλιό και το ιερό είναι αλληλένδετα και στενά συνδεδεμένα» εξηγεί ο Colin « αλλά βρίσκεις τα σπασμένα αγγεία μόνο σε συγκεκριμένες αποθέσεις. Δεν υπάρχουν καθόλου τέτοιες αποθέσεις στον οικισμό και η απουσία τους είναι πραγματικά εντυπωσιακή. Από την άλλη μεριά, αυτό δεν σημαίνει ότι ο οικισμός ήταν συνηθισμένος. Πρέπει να είχε κάποιο συμβολικό καθεστώς και λειτουργία. Υποθέτουμε ότι ο αριθμός των κατοίκων του οικισμού αυξανόταν σε συγκεκριμένες στιγμές, όπως κάποιου είδους γιορτή ή όταν οι άνθρωποι ερχόντουσαν για να προσφέρουν τα ειδικά αποθέματα τους.

 «Έτσι, η δραστηριότητα στο Δασκαλιό σχετίζεται με το τι συνέβαινε στο ιερό. Πράγματι, κατά κάποιον τρόπο ήταν το αντίστοιχο του ιερού και είναι πολύ πιθανό να φανταστεί κανείς ότι αυτός ήταν ο τόπος όπου ζούσαν οι άνθρωποι που συμμετείχαν στις τελετές που γινόντουσαν στο ιερό. Προφανώς, εάν ταξίδευε κανείς με βάρκα και χωρίς μηχανή τότε, δεν θα έφτανε και στη συνέχεια θα έφευγε αμέσως – το πιθανό ήταν να έμεναν για αρκετές ημέρες. Το γεγονός ότι οι επισκέπτες είχαν χρόνο να ασχοληθούν με τη μεταλλουργία υποστηρίζει σίγουρα αυτή την άποψη. Οι επισκέψεις στο νησί θεωρήθηκαν ως μια ιδιαίτερη δραστηριότητα και ο τρόπος με τον οποίο κατασκευάστηκαν οι ταράτσες στο Δασκαλιό για να δημιουργήσουν αυτούς τους ανυψωτικούς τοίχους, θα πρέπει να έκανε την τοποθεσία πολύ εντυπωσιακή για όσους πλησιάζουν από την  θάλασσα από το βορρά. Ενώ ο οικισμός και το ιερό έχουν διαφορετικούς χαρακτήρες, και οι δύο φαίνεται να έχουν συμβολική σημασία ».


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

NaxosPress: Συμμετέχει στην στην 24ωρη (05/06) απεργία της ΠΟΕΣΥ, ποιοι οι λόγοι

Το NaxosPress συμμετέχει στην απεργία της ΠΟΕΣΥ – 24ωρη σιγή για τη διεκδίκηση συλλογικών συμβάσεων και αξιοπρεπών μισθών

Κυκλάδες – Λειψυδρία: Ανησυχητικά σημάδια, στο κόκκινο Νάξος, Μύκονος, Σχοινούσα και Μήλος

Αφαλατώσεις, περιορισμοί και έκτακτα μέτρα ενόψει τουριστικής σεζόν – Οριακή η κατάσταση σε πολυσύχναστους προορισμούς των Κυκλάδων

Πώς τα καζίνο προσελκύουν τουρίστες στην Ελλάδα και επηρεάζουν την τοπική οικονομική ανάπτυξη

Τα καζίνο στην Ελλάδα έχουν τη δυνατότητα να λειτουργήσουν ως αναπτυξιακοί μοχλοί τόσο για τον τουρισμό όσο και για την ευρύτερη οικονομία

Ξεκίνησε τα δρομολόγιά του για το 2025 το HELLENIC HIGHSPEED στη γραμμή Πειραιάς–Πάρος–Νάξος–Κουφονήσια–Αμοργός

Το ταχύπλοο της Hellenic Seaways ξεκινά σήμερα Πέμπτη 5 Ιουνίου τη θερινή του πορεία, προσφέροντας καθημερινές και άνετες μετακινήσεις στις Κυκλάδες

Με ευλογία Θεού και… ψαλμωδίες ο 3ος τελικός στο ΟΑΚΑ

Γιαννακόπουλος και Αγγελόπουλοι οδηγούνται σε πνευματική μετάνοια πριν τους τελικούς – Χειροκροτήματα αντί για ύβρεις στο γήπεδο με ψαλμωδίες και… παιδικά τραγούδια.

Οι Χριστιανικές Εκκλησίες στην πρωτοπορία για το περιβάλλον: Από τον Πατριάρχη Δημήτριο έως τον Πάπα Φραγκίσκο

Με αφορμή τα 10 χρόνια της «Laudato Si», αναδεικνύεται η διαχρονική συμβολή Ορθοδοξίας και Καθολικισμού στην περιβαλλοντική αφύπνιση του κόσμου

Reddit – Νάξος: Στη δεύτερη θέση των πιο υποτιμημένων νησιών στον κόσμο

Το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων εντυπωσιάζει τη διεθνή κοινότητα του Reddit με την αυθεντικότητα, την ηρεμία και την φυσική του ομορφιά

Αεροπορική σύνδεση Θεσσαλονίκης – Σύρου: Μια νέα εποχή για τον τουρισμό και τη συνδεσιμότητα

Η απευθείας γραμμή με πτήσεις της Aegean Airlines από Θεσσαλονίκη προς Σύρο φέρνει πιο κοντά το βορρά στο Αιγαίο και αναβαθμίζει τη θέση της Σύρου στον τουριστικό χάρτη

Attica Group: Ενισχύει τις θαλάσσιες συνδέσεις με ταχύπλοα και εκπτώσεις έως 30% για τις Κυκλάδες

Με νέα δρομολόγια από Πειραιά και Ηράκλειο, ο Όμιλος Attica (Hellenic Seaways, Blue Star Ferries κ.ά.) προσφέρει εκπτώσεις σε οικογένειες και παρέες, διευρύνοντας την τουριστική και συγκοινωνιακή κάλυψη στα νησιά του Αιγαίου.

Ν. Λεβογιάννης: «Όχι» στη μεταφορά των Κούρων, έκκληση για σεβασμό στην πολιτιστική ταυτότητα της ενδοχώρας

Ο Νίκος Λεβογιάννης καταγγέλλει ως απαράδεκτη την απόφαση του ΚΑΣ για τη μεταφορά των Κούρων στο Κάστρο της Χώρας, κάνοντας λόγο για σκοταδιστική πολιτική που απειλεί την πολιτιστική κληρονομιά των χωριών της Νάξου.

Νάξος – Μέλανες: Δύο (από τους τρείς) Κούρους αναμένεται να πάρουν το δρόμο για την υπό κατασκευή Νησίδα Μουσείων

Η απόφαση για τη μεταφορά δύο εκ των τριών ημίεργων Κούρων της Νάξου σε μουσειακό χώρο ανοίγει τον δρόμο για την προστασία και ανάδειξη μοναδικών μνημείων του αρχαίου ελληνικού κόσμου.

Νάξος: Έτοιμος ο νέος δρόμος που ενώνει Αγιο Προκόπιο με Κάπαρες (Πλάκα – Αγία Αννα)

Παραδόθηκε στην κυκλοφορία ο νέος οδικός άξονας που συνδέει τον Άγιο Προκόπιο με τις Κάπαρες, μειώνοντας τον χρόνο διαδρομής και αυξάνοντας την οδική ασφάλεια – Ευχαριστίες από τον πρόεδρο της κοινότητας Αγίου Αρσενίου

Πάρος: «Κλείνουμε πριν μας κλείσουν», η εστίαση σε απεργία στις 5 Ιουνίου

Σε συμβολικό λουκέτο προχωρούν οι παραλιακές επιχειρήσεις του νησιού – Αντίδραση απέναντι σε τιμωρητικές πολιτικές και κρατική απουσία - Το σχόλιο του Γιάννη Παπαδόπουλου

Κυκλάδες – Blue Star Ferries: Ξεκινούν τα θερινά δρομολόγια του “Blue Star 1”, πρωινό το “Blue Star Naxos”

Από την Κυριακή 1 Ιουνίου, το "Blue Star 1" αναλαμβάνει τη βραδινή αναχώρηση από Πειραιά, ενώ από Δευτέρα 2 Ιουνίου, το "Blue Star Naxos" ξεκινάει τα καθημερινά πρωινά του δρομολόγια προς Πάρο, Νάξο, Μικρές Κυκλάδες, Αμοργό και Αστυπάλαια.

“Να βουίξει το Αιγαίο”: Το νέο τραγούδι του Γιάννη Βιτζηλαίου γεμίζει νησιώτικο ρυθμό το καλοκαίρι μας (video)

Θάλασσα, μελωδία και χορός ενώνονται στο νέο τραγούδι του Γιάννη Βιτζηλαίου που υπόσχεται να μας ταξιδέψει στα γαλανά νερά του Αιγαίου.

Νάξος: Πυρκαγιά σε ενοικιαζόμενο αυτοκίνητο καθοδόν προς τη Χώρα

Με ψυχραιμία και συνεργασία πολιτών και Πυροσβεστικής αποφεύχθηκε σοβαρό περιστατικό στο δρόμο Γλυνάδου – Χώρας

«Αχ πανάθεμά σε Αθήνα»: Ο Βαγγέλης Κονιτόπουλος τραγουδά για τα νησιά και τη νοσταλγία (video)

Μια νέα νησιώτικη μελωδία-ύμνος από τον μετρ του Αιγαίου, με τη συμμετοχή της οικογένειας Κονιτοπούλου (video)

Mission (Not) Possible: Νορβηγοί, με ενοικιαζόμενο αυτοκίνητο από Νάξο “πιάστηκαν” στα σύνορα

ζευγάρι τουριστών αποφάσισε να... κάνει εξαγωγή ενοικιαζόμενου αυτοκινήτου, αλλά το ταξίδι τους σταμάτησε λίγο πριν τη "μεγάλη έξοδο".

Κυκλάδες – “Μαριέττα Γιαννάκου”: Ξεκινά η ανακαίνιση 17 σχολείων μέσω του προγράμματος (πίνακας)

Υπογράφηκε η σύμβαση για την υλοποίηση σημαντικών παρεμβάσεων σε 426 σχολικές μονάδες πανελλαδικά – Εργασίες και σε σχολεία Πάρου, Νάξου, Μυκόνου, Σύρου, Τήνου, Θήρας και Ίου

«Wellness Talk» με την Ελένη Πετρουλάκη στη Νάξο

Το Σάββατο 31 Μαΐου στις 19:00, στον πολυχώρο του ξενοδοχείου Green Village Naxos, η κορυφαία Ελληνίδα wellness coach Ελένη Πετρουλάκη παρουσιάζει τους στόχους του Central Studio Pilates & Fitlab