Το Κάστρο τα’ Απαλίρου συνεχίζει να εντυπωσιάζει κρατώντας όμως ακόμη πολλά μυστικά. Ο Δημήτρης Αθανασούλης εκ μέρους της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων αναφέρθηκε στη Νησίδα Πολιτισμού, οι Άγγλοι έχουν αναλάβει τον περιβάλλοντα χώρο του Κάστρου (βρήκαν την Εκκλησία των Ελιών) και οι Νορβηγοί ολοκλήρωσαν την αποτύπωση έχοντας εικόνα για 75 ακίνητα στην Καστρόπολη
Κοιτώντας το Κάστρο του Απαλίρου που στέκεται εκεί κοντά δεκαπέντε αιώνες έχοντας μάλιστα σημαντική θέση στη ζωή της Νάξου είναι αυτονόητο ότι τα ερωτήματα είναι δεκάδες… Οι παλαιότεροι Ναξιώτες και δη οι κάτοικοι στα χωριά γύρω από το Σαγκρί γνωρίζουν την ιστορία του που έχει μεταφερθεί μέσα από θρύλους, μύθους ή και διηγήματα που έλεγαν οι παππούδες στα εγγόνια τους. Όμως, κάποια στιγμή θα πρέπει η Επιστήμη να μιλήσει. Να γνωρίσουμε την πραγματική εικόνα της Καστρόπολης που υψώνεται πάνω από το Σαγκρί και σχεδόν όμοιά της δεν υπάρχει σε όλο το Αιγαίο και ενδεχομένως να είναι μία από τις δεκάδες που υπάρχουν στο σύνολο της Κεντρικής Ευρώπης. Την περασμένη Κυριακή, 10 Ιουλίου στο Πολιτιστικό Κέντρο του Φιλωτίου εκπρόσωποι καθηγητές τριών Πανεπιστημίων (Σαμ Τέρνερ -Νιούκαστλ, Τζιμ Κρόου – Εδιμβούργο, Κνουτ Οντενγκαρντ –Οσλο ) κατέθεσαν τις απόψεις τους σε μία εκδήλωση που είχε τη σφραγίδα τόσο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων (το παρών έδωσε ο Διευθυντής της κος Αθανασούλης) όσο και ο ΝΟΠΠΑΠΠΠΑ Νάξου και Μικρών Κυκλάδων αλλά και ο Μορφωτικός Πολιτιστικός Σύλλογος Φιλωτίου…
Σύνοψη
Τι ειπώθηκε; Να πω την αμαρτία μου, όχι κάτι ιδιαίτερα καινούργιο. Για όσους είχαν παρακολουθήσει την τελευταία παρουσίαση που είχαν κάνει οι Νορβηγοί αρχαιολόγοι με επικεφαλής τον Κνουτ Οντενγκάρντ στο Δημαρχιακό Μέγαρο της Χώρας Νάξου το 2013 η εικόνα που έχουν για το Κάστρο του Απαλίρου είναι σχεδόν η ίδια. Απλά πλέον έχοντας ολοκληρώσει την πρώτη αποτύπωση ξέρουν που πατούν και κυρίως τι αναζητούν. Το ενδιαφέρον της υπόθεσης ήταν οι Άγγλοι καθηγητές που για πρώτη φορά μίλησαν για τον περίβολο του … κάστρου, για τον οικισμό δηλαδή που βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου ενώ ο κος Αθανασούλης εκ μέρους της Εφορείας Αρχαιοτήτων άδραξε την ευκαιρία για να μιλήσει εκ νέου για τη «Νησίδα Πολιτισμού» που θέλει να δημιουργήσει η Εφορεία στο Κάστρο της Νάξου αλλά και τις δράσεις που γίνονται σε διάφορες περιοχές του νησιού κυρίως σε επίπεδο Βυζαντινών…
Νησίδα Πολιτισμού
Ξεκινώντας ανάποδα, ο κος Αθανασούλης – μπροστά σε ένα αρκετά μεγάλο κοινό – ξεδίπλωσε το όραμα της Εφορείας για τη «Νησίδα Πολιτισμού» που θα γίνει σε τρία κτήρια μετά την ολοκλήρωση των εργασιών αποκατάστασης: Αρχαιολογικό Μουσείο Νάξου (το κτίριο που φιλοξενεί σήμερα την αρχαιολογική συλλογή), Πύργος Γλέζου (ήτοι το βυζαντινό ουσιαστικά μουσείο) και το «κτήριο της Αεροπορίας» που βρίσκεται δίπλα στον Πύργο Γλέζου. Να σημειώσουμε εδώ ότι μόλις ολοκληρωθούν πλήρως οι ανακατασκευές στον Πύργο Γλέζου θα έχουμε το πρώτο βυζαντινό Μουσείο στις Κυκλάδες ενώ το δεύτερο στοίχημα είναι οι παρεμβάσεις στον φημολογούμενο «Πύργο Σανούδου» που θεωρείται ως το σπουδαιότερο κτήριο του κάστρου. Από εκεί και πέρα έκανε μία σύντομη αναφορά στις εργασίες που γίνονται αυτή τη περίοδο σε επίπεδο …βυζαντινών μιλώντας για την Παναγιά την Ορφανή (Σαγκρί), Ταξιαρχών (Μονίτσια) και Αγίας Κυριακής (Απείρανθος) ενώ για τη «Νησίδα Πολιτισμού» και τη χρηματοδότησή της, έχει ήδη προεπιλεγεί από το ΕΣΠΑ και μένει η έγκριση από τη Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Έργο που αναμένεται να κοστίσει γύρω στα 2.5 εκατομμύρια ευρώ και θα έχει ως χρόνο παράδοσης το 2020…
Χαρτογράφηση
Από εκεί και πέρα περνάμε στο Κάστρο τ’ Απαλίρου με τους Νορβηγούς να σημειώνουν ότι ολοκληρώθηκε η πρώτη φάση της αποτύπωσης, έχουμε καταγραφή των υφιστάμενων ακινήτων και έχουν τυπωθεί σε χαρτί όλα όσα υπάρχουν στην Καστρόπολη. Την χαρακτήρισαν ως «ενδιαφέρουσα πόλη, που σίγουρα δεν ήταν ένα απλό καταφύγιο και ήταν ιδιαίτερα σημαντική για την ζωή του Νησιού έχοντας ρόλο πρωτεύουσας» Έχουν χαρτογραφηθεί 75 από τα 200 περίπου ακίνητα, εκτός από την Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου υπάρχει σίγουρα μία ακόμη εντός της πόλης (δίκλητη, στην άλλη πλευρά του κάστρου) που προέρχεται από την Βυζαντινή εποχή. Τους εξιτάρει η πολεοδομική οργάνωση με τις δεξαμενές, το δίκτυο νερού και οι αγωγοί που υπήρχαν ενώ τα επόμενα χρόνια θα γίνουν οι σχετικές αναλύσεις για το κλιμακοστάσιο και τα λουτρά που έχουν βρεθεί με δεδομένο ότι τέλη Ιουλίου σταματούν για φέτος οι εργασίες. Δεν γίνεται απόπειρα ακόμη επίσημης χρονολόγησης του Κάστρου (σ.σ. αφήνουν να εννοηθεί πάντως ότι είναι παλαιότερο από το Κάστρο του Μυστρά στην Πελοπόννησο) ενώ όπως σημειώνουν ο τρόπος καταστροφής των δεξαμενών και των τειχών δείχνει την επιθυμία του κατακτητή να μην κατοικηθεί πλέον το κάστρο από επιγόνους των κατοίκων του… Να σημειώσουμε επίσης ότι ανάμεσα στα ευρήματα υπάρχει και έναν ελαιοτριβείο (!!!) αλλά και φούρνος δείγμα ότι δεν ήταν απλά ένα καταφύγιο αλλά μία ζωντανή πόλη.
Εκκλησία των Ελιών
Όσο για τους Άγγλους; Όπως αναφέραμε έχουν αναλάβει τη λύση των … μυστηρίων πέριξ της Καστρόπολης και δη στους πρόποδες. Προσπαθούν να χρονολογήσουν τα ευρήματα με βάση τις ξερολιθιές και τα κομμάτια κεραμικής (έχουν βρει αρκετά που περιέχουν γράμματα) ενώ ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι μέσω των ευρημάτων (από Οψιανό έως Κεραμική) που είναι πάντα προϊόν επιφανειακής έρευνας, υπάρχει μία μεγάλη διάρκεια στο χρόνο της παρουσίας ζωής στο συγκεκριμένο κάστρο και στη γύρω περιοχή. Επίσης εκτός από την Θεοσκέπαστη, υπάρχει μία ακόμη εκκλησία, φημολογείται ότι είναι η Εκκλησία των Ελιών πάντα στους πρόποδες ενώ θεωρούν ότι οι λαθρανασκαφές είναι σχετικά ελάχιστες στο σύνολο της περιοχής. Σίγουρα πάντως πριν από το τέλος της συγκεκριμένης δεκαετίας δύσκολα θα έχουμε οριστικά συμπεράσματα…
