Δευτέρα, 25 Αυγούστου, 2025
ΑρχικήΠολιτισμόςΗ αποκρυπτογράφηση των Κυκλάδων και της Νάξου

Η αποκρυπτογράφηση των Κυκλάδων και της Νάξου

|

Για πρώτη φορά είδαν το φως της δημοσιότητας 16 χειρόγραφοι χάρτες του Αρχιπελάγους του Αιγαίου εποχής Λουδοβίκου του 14ου – Ο Δήμαρχος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων κος Μαργαρίτης έδωσε το παρών ως εκπρόσωπος των Κυκλαδιτών – Πρόσκληση στους καθηγητές του ΑΠΘ για επίσκεψη στη Νάξο 

Ποιοι ήταν οι πραγματικοί σκοποί του Λουδοβίκου του 14ου; Μην ξεχνάμε ότι ο «Βασιλιάς Ηλιος» ήθελε την κατάκτηση του κόσμου. Και όταν έχεις έναν τέτοιο στόχο, λογικό δεν είναι να βλέπεις καλόγηρους να «ζωγραφίζουν» -στο μακρινό 1685- τα ξωκλήσια, τα σπίτια και τους ανεμόμυλους στα νησιά των Κυκλάδων; Αυτή η συναρπαστική ιστορία με φόντο το Αιγαίο Πέλαγος, γεμάτη συνωμοσίες, κατασκοπεία και μαθήματα πολιτικής προνοητικότητας, έφερε στο φως μία σημαντική ανακάλυψη, που έγινε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ).

Βράδυ Τετάρτης, 25 Ιανουαρίου και παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά δημόσια 16 παγκοσμίως μοναδικοί χειρόγραφοι χάρτες του Αρχιπελάγους του Αιγαίου, οι οποίοι δημιουργήθηκαν από το 1685 έως το 1687, σύμφωνα με τις διαταγές του Λουδοβίκου 14ου. Ο «θησαυρός» ήταν κρυμμένος στη βιβλιοθήκη του ΑΠΘ, ανάμεσα σε άλλα σπάνια αρχεία της δωρεάς του Έλληνα της Διασποράς Ιωάννη Τρικόγλου – η πρώτη χειρόγραφη καταγραφή της δωρεάς έγινε πριν από 40 χρόνια. Και το πιο εντυπωσιακό;

 «Στις 15 Ιανουαρίου 2016, σε μία επίσκεψη στην Τρικόγλειο Βιβλιοθήκη, στη βιβλιοθήκη ΑΠΘ, είδαμε αυτόν τον τόμο, εντοπίσαμε αυτούς τους χάρτες, δεμένους σε τόμο. Αξιολογήσαμε ότι πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό εύρημα, χρονολογούμενο στο τέλος του 17ου αιώνα», ανέφερε ο ομότιμος Καθηγητής Χαρτογραφίας του ΑΠΘ, Ευάγγελος Λιβιεράτος, πριν ξεκινήσει να ξετυλίγει τον μίτο …του Reseau, του μηχανικού πίσω από τους χάρτες το 1685.

Ο τόμος, που φέρει τον τίτλο «Συλλογή χαρτών ενός μέρους του Αρχιπελάγους», έχει διαστάσεις 1 μέτρο επί 60 εκατοστά και είναι δεμένος σε μαροκινό δέρμα. Στους 16 χειρόγραφους χάρτες απεικονίζονται τα νησιά των Κυκλάδων, Νάξος, Πάρος, Σίφνος, Μήλος, Ίος, Αντίπαρος, Κίμωλος, Πολύαιγος, Φολέγανδρος, Σίκινος, Ηρακλειά, Σχοινούσα, Κέρος, Κουφονήσια, καθώς και τα Κύθηρα με την Ελαφόνησο.

Οι χάρτες συμπληρώνονται από 6 φύλλα με 25 οριζόντιες όψεις -από τη θάλασσα, υπό κλίμακα- ακτογραμμών στρατηγικού ενδιαφέροντος των νότιων ακτών της Πελοποννήσου, της Ζακύνθου, των Κυκλάδων, αλλά και του κόλπου της Τύνιδας και της Σαρδηνίας, από όπου περνούσαν τα γαλλικά καράβια για να μπουν στο Αιγαίο.

Ο Δήμος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων με τη δυτική της πλευρά

Κι όλα ατά παρουσία και του Δημάρχου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων Μανόλη Μαργαρίτη, ο οποίος ήταν επίσημος προσκλεκλειμένος ως εκπρόσωπος των Κυκλαδιτών δημάρχων… Και όπως ήταν λογικό ήταν ιδιαίτερα χαρούμενος από τη στιγμή που όλη η εκδήλωση (συν την υπογραφή συμφώνου συνεργασίας μεταξύ του Δήμου Θεσσαλονίκης και του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου για θέματα βιβλιοθηκών, αρχείων και συλλογών) έγινε παρουσία του και όπως ήταν λογικό προχώρησε σε χαιρετισμό.. Αναφέρθηκε στο γεγονός της παρουσίασης των σπουδαίων αυτών χαρτογραφικών ντοκουμέντων και στη μακραίωνη ιστορία της Νάξου και των Κυκλάδων, προσκάλεσε δε τους παρευρισκομένους, οι οποίοι ήταν καθηγητές του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου και εκπρόσωποι του Δήμου Θεσσαλονίκης, να επισκεφθούν τη Νάξο σε αντίστοιχη εκδήλωση. Αλλά και ο Μανώλης Μαργαρίτης και κατά συνέπεια ο Δήμος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων δεν έφυγαν με άδεια χέρια.: Οι πρυτανικές αρχές δώρισαν ένα αντίγραφο των χαρτών που απεικονίζει τη Νάξο. Και αποδεχόμενος την πρόσκληση, ο Πρύτανης του ΑΠΘ δεσμεύθηκε για την πραγματοποίηση της εκδήλωσης και στη Νάξο.

Μάλιστα, την επόμενη ημέρα, ο Μανόλης Μαργαρίτης μαζί με τους καθηγητές του ΑΠΘ είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά τους σπάνιους χάρτες της Συλλογής Τρικόγλου, στους οποίους αποτυπώνονται 16 νησιά των Κυκλάδων, εκ των οποίων τα 5 ανήκουν στο Δήμο Νάξου και Μικρών Κυκλάδων. Εκτός από τους μοναδικής αξίας χάρτες, η συλλογή περιλαμβάνει και μία ανέκδοτη φωτογραφία της δυτικής πλευρά της Νάξου, στην οποία εφαρμόστηκε η τεχνική της «ματιάς του πουλιού», που αποτελεί τον πρόδρομο των σύγχρονων drones . Η φωτογραφία της Νάξου αποτυπώνει μοναδικά σημεία του νησιού, όπως η Πορτάρα, το Κάστρο, η Αλυκή. Άκρως εντυπωσιακή είναι και η απεικόνιση  του αρχαίου λιμανιού της Νάξου!

«Επείγουσα και απόρρητη αποστολή»

Επιστροφή όμως στην ιστορία και την απόφαση του Λουδοβίκου του 14ου να προχωρήσουν με άκρα μυστικότητα στη λεπτομερή χαρτογράφηση θαλάσσιων στρατηγικών τοποθεσιών της Ανατολικής Μεσογείου και Αιγαίου. Και η εντολή αυτή δόθηκε σε ναυτικούς μηχανικούς, τοπογράφους και χαρτογράφους του Γαλλικού Πολεμικού Ναυτικού. Οι προδιαγραφές περί μυστικότητας περιελάμβαναν μεταμφίεση του πληρώματος, σε κληρικούς και εμπόρους.

Η διαταγή που υπέγραφε ο επικεφαλής της αποστολής, υψηλόβαθμος κρατικός αξιωματούχος, Gravier d’ Ortieres, αναφέρει συγκεκριμένα προς τα πληρώματα: Ό,τι θα φτιάξετε, θα το αναφέρετε στον βασιλέα.

Η διαταγή Gravier ζητεί, μεταξύ άλλων, να αναγνωριστούν καθαρές περιοχές, ζώνες ασφαλούς αποβίβασης και ανεφοδιασμού, αμυντικές ζώνες, σημεία εποπτείας του χώρου, χώροι συγκέντρωσης στρατευμάτων, οχυρώσεις, η οικιστική διαμόρφωση και κτίρια από τα οποία μπορεί να γίνει άμυνα. Επίσημα, πάντως, ο χαρακτήρας της αποστολής των Γάλλων στο Αιγαίο ήταν ειρηνικός, εμπορικός και επιστημονικός.

 «Ειρηνική αποστολή με πολεμικούς στόχους»

Γιατί, όμως, ο ισχυρότερος τότε ηγεμόνας της Ευρώπης ανέθεσε σε μία άριστα προετοιμασμένη ομάδα του ναυτικού να αποτυπώσει σε χάρτες υψηλότατης ακρίβειας τους βασικούς σταθμούς της θαλάσσιας διαδρομής που συνέδεε τα γαλλικά λιμάνια με την Κωνσταντινούπολη και τη Μέση Ανατολή; Η χαρτογραφία ανέκαθεν είχε μεγάλη επίδραση στη διεξαγωγή του πολέμου, τόσο σε επίπεδο στρατηγικής όσο και τακτικής, όμως, ήταν πολεμικά τα σχέδια του βασιλιά Ήλιου;

Μία τεκμηριωμένη απάντηση επιχείρησε να δώσει, στην εκδήλωση παρουσίασης των χαρτών, ο ομότιμος καθηγητής Ιστορίας του ΑΠΘ, Ιωάννης Χασιώτης.

 «Η σημασία της αποστολής κάτω από την καθοδήγηση ενός υψηλού κρατικού αξιωματούχου, του Gravier d’ Ortieres, είναι πολυδιάσταση και για να αποτιμηθεί πρέπει να συσχετιστεί με το ιστορικό περιβάλλον της εποχής», ανέφερε ο καθηγητής και διευκρίνισε: «Όλη αυτή η επιχείρηση δεν ήταν τόσο ειρηνική και αθώα. Το υπογραμμίζει η ιστορική συγκυρία, την οποία δε μπορούμε να παραβλέψουμε. Η οργανωμένη αποστολή των τοπογράφων μηχανικών και αξιωματικών του Γαλλικού πολεμικού ναυτικού στις ελληνικές θάλασσες στα 1685-’87 συνέπεσε με σημαντικές πολιτικές στρατιωτικές εξελίξεις που άλλαξαν δραματικά τον πολιτικό χάρτη της ΝΑ Ευρώπης».

 «Δίλημμα με διπλή απάντηση και θεωρίες συνωμοσίας»

Στον μεγάλο αυστροτουρκικό πόλεμο, στην ανατροπή των γεωστρατηγικών ισορροπιών, όταν ο «Ιερός Συνασπισμός Linz» ανάγκασε την οθωμανική αυτοκρατορία σε άτακτη υποχώρηση προς τον νότο, ανακαταλαμβάνοντας τεράστιες περιοχές που επί αιώνες βρίσκονταν στην οθωμανική κυριαρχία, η Γαλλία βρέθηκε μπροστά σε μεγάλα διλήμματα.

 «Αν συνέχιζαν τη συνεργασία με τους Οθωμανούς θα άφηναν στους προαιώνιους αντιπάλους τους, τους Αυστριακούς, ελεύθερο το πεδίο των κατακτήσεων στη βαλκανική και τους εμπορικούς ανταγωνιστές Βενετούς να αναζητήσουν την αποικιοκρατική ανατολική.

Αν συμπολεμούσαν με τους χρόνια αντιπάλους τους θα έχαναν όλα τα προνόμια που τους παρείχε ο Σουλτάνος. Τελικά ως ώριμη μεγάλη δύναμη κινήθηκαν σε όλα τα επίπεδα. Φανερά συμμετείχαν στα ευρωπαϊκά στρατεύματα που πολεμούσαν εναντίον των Τούρκων», ανέφερε ο κ. Χασιώτης.

Ο ομότιμος Καθηγητής Χαρτογραφίας του ΑΠΘ, Ευάγγελος Λιβιεράτος.

Ερωτηματικά εγείρονται και ως προς τον ρόλο του Gravier d’ Ortieres, ο οποίος καταγράφοντας τις αδυναμίες της οθωμανικής στρατιωτικής μηχανής δεν δίστασε -ξεπερνώντας ίσως και τις εντολές του βασιλιά- να του προτείνει τα μέσα με τα οποία ο Λουδοβίκος θα κινούταν κατά των Οθωμανών.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Χασιώτη, «οι πραγματικές προθέσεις του Λουδοβίκου 14ου έναντι των Οθωμανών δεν έχουν ακόμη τεκμηριωθεί με ασφάλεια, ενώ οι περισσότεροι από τους σύγχρονους Γάλλους ιστορικούς θεωρούν ότι τα αντιτουρκικά σχέδια του Gravier και των συνεργατών του αποτελούσαν δικούς τους ευσεβείς πόθους, όχι εκτέλεση συγκεκριμένων οδηγιών του Βασιλιά».

 «Μοναδικοί ιστορικά και χαρτογραφικά»

Ανεξαρτήτως των πολιτικών σχεδίων του Λουδοβίκου, οι χειρόγραφοι χάρτες του Reaseu είναι μοναδικοί και ιδιαίτερα σημαντικοί ιστορικά και χαρτογραφικά, ανέφερε ο καθ. Λιβιεράτος, παρουσιάζοντας τι αποκάλυψε η τεκμηρίωση της σπουδαίας ανακάλυψης. «Η έμφαση του περιεχομένου τους βρίσκεται περισσότερο στο θεματικό μέρος, προσφέρουν μοναδικές πληροφορίες για τον φυσικό και ανθρωπογενή χώρο του γεωστρατηγικού αρχιπελάγους , ενώ η μεγάλη κλίμακα απεικόνισης είναι πρωτόγνωρη για την εποχή και τον γεωγραφικό χώρο του Αιγαίου. Η τεχνική της χαρτογραφικής σχεδίασης με την προοπτική ματιά του πουλιού και η εικαστική απόδοση εξαιρετικής ποιότητας επιβεβαιώνουν τη σημασία της περιοχής για τη Γαλλία της εποχής και για τα πολιτικά σχέδια του Λουδοβίκου, ανεξαρτήτως ποια ήταν αυτά τα σχέδια», επισήμανε.

 «Η μεγάλη έκπληξη είναι η μεγάλη κλίμακα», ανέφερε ο κ.Λιβιεράτος, εξηγώντας ότι στους μέχρι πρότινος γνωστούς χάρτες του Αιγαίου τα νησιά είναι σε πολύ μικρή κλίμακα και δεν έχουν μεγάλη ακρίβεια. «Η κλίμακα 1 προς 5.000 είναι τρομακτική κλίμακα ακόμη για σήμερα», σημείωσε.

«Πρόδρομος των Drones»

Μία ακόμη σημαντική καινοτομία των χειρόγραφων χαρτών είναι η αποτύπωση της προοπτικής. «Οι χάρτες αυτοί είναι προοπτικοί. Το λιμάνι τη Μήλου επαναλαμβάνεται σε δύο χάρτες. Ενώ η ακτογραμμή του λιμανιού είναι ίδια, το ανάγλυφο του χάρτη αλλάζει στον έναν χάρτη . Εξαρτάται, δηλαδή, από το πώς το βλέπεις προσεγγίζοντας. Αυτό είναι top στη σύγχρονη χαρτογραφία, δουλεύουν όλα τα συστήματα δορυφορικής πλοήγησης με αυτόν τον τρόπο. Είναι εκπληκτικό πώς η γαλλική χαρτογραφία εκείνη την εποχή έβλεπε ως drones τους χάρτες», είπε ο καθηγητής.

 «Δίδυμη συλλογή στο γαλλικό υπουργείο Άμυνας»

Στο ιστορικό αρχείο του υπουργείου Άμυνας της Γαλλίας, οι καθηγητές του ΑΠΘ ανακάλυψαν ότι υπάρχει μία δίδυμη συλλογή χαρτών για τις βόρειες Κυκλάδες.

 «Ευελπιστούμε να μπορέσουμε να ξαναβρεθούμε για τις δύο πλέον συλλογές, να μεταφερθούν στη Θεσσαλονίκη», είπε ο Γάλλος Πρόξενος στη Θεσσαλονίκη, Φιλίπ Ρέι, γνωστοποιώντας ότι εξετάζεται το ενδεχόμενο δανεισμού της δεύτερη συλλογής.

 «Τα επόμενα βήματα περιλαμβάνουν και παρουσιάσεις της εξελικτικής συλλογής στα νησιά του Αιγαίου και θα προσπαθήσουμε -και θέλουμε τη βοήθεια της γαλλικής πρεσβείας – να φέρουμε το δίδυμο βιβλίο με χάρτες που βρίσκεται στη Γαλλία», ανέφερε ο πρύτανης του ΑΠΘ, Περικλής Μήτκας.

Με πληροφορίες από το ΑΠΕ – ΜΠΕ 


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

Νάξος: Αγνοείται η «Κανέλλα», έκκληση από τα μέλη του ταξιδιωτικού πρακτορείου Naxos Tours

Η αγαπημένη μασκότ της παραλίας λείπει εδώ και πέντε ημέρες – Πώς μπορείτε να βοηθήσετε.

Εγκρίθηκε: Δωρεάν μετακίνηση για τα ερασιτεχνικά αθλητικά σωματεία στις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα

Μεγάλη νίκη για τον νησιωτικό αθλητισμό μετά το αίτημα του Γ. Λεονταρίτη – Τα σωματεία θα ταξιδεύουν χωρίς κόστος με τα επιδοτούμενα πλοία.

Νάξος – Κατερίνα Καμπανέλλη: «Στόχος η δημιουργία φεστιβάλ στη Νάξο με επίκεντρο το έργο του πατέρα μου» (video)

Συγκινητική συνέντευξη της κόρης του Ιάκωβου Καμπανέλλη για το Θεατρικό Μουσείο στη Νάξο και τα σχέδια για ένα ετήσιο φεστιβάλ.

Ιστότοποι στοιχημάτων που δέχονται Skrill (2025): ο απόλυτος οδηγός

Παρακάτω θα βρεις https://lesvoscuba.gr/betting-websites-accept-skrill/ ιστορία, στατιστικά, τέλη, όρια, καθώς και βιβλιοθήκη από στοιχηματικές που δέχονται Skrill—με έμφαση σε ταχύτητα και αξιοπιστία.

Γιάννης Βλασσερός: «Η Κόρωνος δεν μπορεί να είναι μόνο καλοκαιρινό χωριό»

Στη γενική συνέλευση της Κορώνου, ο γιατρός και πολιτευτής του ΠΑΣΟΚ ζήτησε μέτρα στήριξης, καλύτερη συγκοινωνία και σταθερή υγειονομική κάλυψη.

Σαντορίνη: Αφιέρωμα στον Θάνο Μικρούτσικο στο «8ο Φεστιβάλ Στρογγύλη» (αφίσα)

Γιάννης Ζουγανέλης, Λευτέρης Ελευθερίου, Ελένη Καρακάση και Αλκιβιάδης Κωνσταντόπουλος παρουσιάζουν τα τραγούδια του μεγάλου συνθέτη στις 26 Αυγούστου.

Ασφυξία στο λιμάνι της Νάξου – Μαζική επιστροφή εκδρομέων και το διαχρονικό ζήτημα των υποδομών

Με χιλιάδες ταξιδιώτες να επιστρέφουν, η Νάξος βρέθηκε ξανά αντιμέτωπη με το αδιαχώρητο στο λιμάνι και την ανάγκη για νέο σύγχρονο λιμενικό έργο.

Σαντορίνη – Γ. Βρούτσης: Ανακατασκευή τεσσάρων γηπέδων, έρχεται νέο στάδιο το 2026 (video)

Με προϋπολογισμό 326.000 ευρώ ξεκινά η αναβάθμιση των γηπέδων σε Εμπορείο, Ακρωτήρι, Βόθωνα και Θηρασιά, ενώ προχωρά το σχέδιο για σύγχρονο στάδιο στη Σαντορίνη.

Θεατρική Παράσταση στο Φιλώτι: «Ο Επιθεωρητής Ντρέικ και η Μαύρη Χήρα» (αφίσα)

Μια κωμωδία μυστηρίου του David Tristram ζωντανεύει στο Αθλοθέατρο Φιλωτίου, με τους Μάριο Αθανασίου, Βαλέρια Κουρούπη και Σπύρο Πούλη.

Αλλαγές στο ΕΚΑΒ: Νέα ασθενοφόρα και ελικόπτερα – Παραμένει το πρόβλημα του προσωπικού

Το υπουργείο Υγείας σχεδιάζει ενίσχυση στόλου και καλύτερο συντονισμό, όμως η έλλειψη διασωστών παραμένει το μεγαλύτερο εμπόδιο.

Εκτακτο: Δυστύχημα με έναν νεκρό στη πόλη της Νάξου

Νάξος και δυστύχημα με έναν νεκρό και έναν σοβαρά τραυματία στη πόλη της Νάξου -τι συνέβη;

Τραγωδία στη Νάξο: 20χρονος νεκρός και 17χρονος σοβαρά τραυματίας σε τροχαίο

Θλίψη στη Νάξο: 20χρονος νεκρός και 17χρονος σοβαρά τραυματίας σε τροχαίο τα ξημερώματα της Τρίτης. Η ανακοίνωση της Αστυνομίας.

Εκτακτο: Ατύχημα στον επαρχιακό δρόμο προς το αεροδρόμιο, τι συνέβη

Λίγο πριν τις 8 το βράδυ σημειώθηκε ατύχημα στον δρόμο Χώρας - Αεροδρομίου, τι συνέβη

Νάξος: Συμμορία διαρρηκτών με λεία άνω των 120.000 ευρώ – Συνελήφθη 33χρονος

Αστυνομικοί του Α.Τ. Νάξου και Μικρών Κυκλάδων εξάρθρωσαν κύκλωμα που «χτυπούσε» σπίτια και τουριστικά καταλύματα – Δώδεκα οι εξιχνιασμένες κλοπές.

Νάξος: Χωρίς τις αισθήσεις του ανασύρθηκε ηλικιωμένος από τη θάλασσα

Χθες το απόγευμα σε περιοχή της Ανατολικής Νάξου ανασύρθηκε χωρίς τις αισθήσεις του ηλικιωμένος ενώ είχε πάει για ψάρεμα

Εσπερινό ΓΕ.Λ. Νάξου: Θλίψη για τον άδικο χαμό του μαθητή Χύκα Μικέλ

H σχολική κοινότητα αποχαιρετά τον 20χρονο μαθητή με λόγια αγάπης και συγκίνησης – Συλλυπητήρια στην οικογένεια και ευχές ανάρρωσης στον τραυματισμένο φίλο του.

Νάξος – “Σώστε τις παραλίες”: Μετά από μισό αιώνα κατεδαφίζεται το αυθαίρετο ξενοδοχείο στο Αλυκό Νάξου

Ένα εμβληματικό έργο αποκατάστασης ξεκινά: η φύση παίρνει πίσω τον χώρο που της ανήκει

Ασφυξία στο λιμάνι της Νάξου – Μαζική επιστροφή εκδρομέων και το διαχρονικό ζήτημα των υποδομών

Με χιλιάδες ταξιδιώτες να επιστρέφουν, η Νάξος βρέθηκε ξανά αντιμέτωπη με το αδιαχώρητο στο λιμάνι και την ανάγκη για νέο σύγχρονο λιμενικό έργο.

Διάψευση από τον Δήμο Κέας για φημολογούμενα κρούσματα γαστρεντερίτιδας

«Ανυπόστατες οι αναφορές για εκατοντάδες περιστατικά και θάνατο – Σταθερά μειούμενα τα κρούσματα μετά τον Δεκαπενταύγουστο»

Νάξος: Νέα προγραμματισμένη διακοπή ρεύματος τη Δευτέρα 25 Αυγούστου

Από τις 05:00 έως τις 07:00 το πρωί – Δεύτερη συνεχόμενη ημέρα με διακοπές ηλεκτροδότησης στο νησί