Δευτέρα, 4 Αυγούστου, 2025
ΑρχικήΠολιτισμόςΔεσποτικό Πάρου: Το πρώτο ..εστιατόριο του Αιγαίου

Δεσποτικό Πάρου: Το πρώτο ..εστιατόριο του Αιγαίου

|

O διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου Πάρου Γιάννος Κουράγιος που ανακάλυψε το σημαντικό ιερό στο Δεσποτικό εξηγεί τη σπουδαιότητα των ευρημάτων, που αποτελούν τη νοητή γραμμή σύνδεσης με τις (διατροφικές) συνήθειες των προγόνων μας και μας παρουσιάζει το πρώτο τελετουργικό εστιατόριο του Αιγαίου, που χτίστηκε πριν από σχεδόν τρεις χιλιετίες. 

Τα τελευταία 20 χρόνια το μικρό ακατοίκητο νησάκι των Κυκλάδων, το Δεσποτικό, στη σκιά της Πάρου και της Αντιπάρου, μας έχει εντυπωσιάσει με τα ευρήματα που φέρνει στο φως διαρκώς η αρχαιολογική σκαπάνη. Αυτή η μικρή νησίδα μέσα στο απέραντο μπλε των Κυκλάδων αναδεικνύεται σε σημαντικό θρησκευτικό και πνευματικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής του Αιγαίου κατά τα αρχαία χρόνια. Τώρα φαίνεται να τραβά και την προσοχή των Μέσων με ακόμη πρωτιά. Εκεί, στο ιερό του Απόλλωνα, ανακαλύφθηκε και αναστηλώνεται για πρώτη φορά τελετουργικό εστιατόριο ιερού, που μάλιστα έχει χτιστεί ακριβώς δίπλα στον ναό του ιερού!

Της Ν. Μηταρέα

Ο Γιάννος Κουράγιος, αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων του ΥΠ.ΠΟ. και διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου Πάρου, είναι εκείνος που ανακάλυψε αυτό το σημαντικό ιερό. Ο ίδιος, μιλώντας στη LiFO, δήλωσε ότι μία από τις πιο σημαντικές ανακαλύψεις είναι η «λειτουργία του πρώτου τελετουργικού εστιατόριου του Αιγαίου, χτισμένου δίπλα ακριβώς στον ναό όπου λατρεύονταν ο Απόλλωνας, η Άρτεμις και η θεά Εστία με το επίθετο Ισθμία, από τον 8ο αι. π.Χ. έως και την ελληνιστική περίοδο».

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή για να «τοποθετήσουμε» το εύρημα στο περιβάλλον του, ρωτώντας τον Γιάννο Κουράγιο πώς ξεκίνησε όλη αυτή η ιστορία.

— Αλήθεια, πώς οδηγήθηκες στο Δεσποτικό;

Επισκέφθηκα το Δεσποτικό πρώτη φορά το 1996, μαζί με την Ντόλλη Γουλανδρή, την αείμνηστη ιδρύτρια του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, η οποία μου υπέδειξε τη θέση Μάντρα. Εκεί, στη μάντρα του βοσκού, είδα να υπάρχουν εντοιχισμένα αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη, που προέρχονταν από δωρικό ναό και ορατούς τοίχους. Εκείνη ήταν που με ενθάρρυνε να ξεκινήσω την έρευνα στο νησί και η ανασκαφή άρχισε το 1997. Έως το 2000 είχε σωστικό χαρακτήρα και δουλεύαμε λίγες μέρες κάθε καλοκαίρι, με κάποιους εργάτες, από το πρωί έως το βράδυ. Οι πρώτες έρευνες πραγματοποιήθηκαν µε πολύ μεγάλες δυσκολίες λόγω του δύσβατου της περιοχής, αφού δεν υπήρχε µόλος, ο οποίος κατασκευάστηκε τελικά το 2002.

— Περίμενες τότε ότι θα βρισκόσουν μπροστά σε μια μεγάλη ανακάλυψη;

Περίμενα να βρω κάποιον σημαντικό ναό, αλλά όχι το μέγεθος των κτισμάτων που έχουν αποκαλυφθεί ως τώρα. Το Δεσποτικό είναι το μοναδικό αδόμητο νησί των Κυκλάδων. Βρίσκεται δυτικά της Αντιπάρου και στην αρχαιότητα ήταν ενωμένο με το νησάκι Τσιμηντήρι με ισθμό. Πιθανότατα, μάλιστα, την αρχαϊκή περίοδο το Τσιμηντήρι ήταν ενωμένο και με την Αντίπαρο. Σήμερα το νησί είναι ακατοίκητο και τα σημεία πρόσβασης είναι λίγα εξαιτίας της απόκρημνης ακτογραμμής. Μόνο η ανατολική ακτή είναι εύκολα προσβάσιμη και ο κλειστός κόλπος που διαμορφώνεται μεταξύ Αντιπάρου και Δεσποτικού είναι ένα φυσικό, υπήνεμο λιμάνι. Αυτός ήταν ένας από τους λόγους για την ίδρυση εκεί του ιερού από την αρχαία πόλη της Πάρου.

— Πότε άρχισαν οι ανασκαφικές εργασίες;

Η συστηματική ανασκαφή του χώρου ξεκίνησε το 2001 με φοιτητές ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων. Φυσικά, το έργο δεν έχει ολοκληρωθεί και συνεχίζεται έως σήμερα. Μετά από 20 έτη αρχαιολογικών ερευνών, έχουμε φέρει στο φως ένα εκτεταμένο ιερό που ήταν σε λειτουργία από τα γεωμετρικά χρόνια (8ος αι. π.Χ.) έως και την ελληνιστική περίοδο. Κατά τη ρωμαϊκή και βυζαντινή περίοδο έως και τα τέλη του 17ου αιώνα στην ίδια θέση αναπτύχθηκε μικρός οικισμός.

— Ποιο είναι το μέγεθος των ευρημάτων που έχουν αποκαλυφθεί;

Έχουν διερευνηθεί 18 κτίρια και στην άκρη της χερσονήσου διακρίνονται διάφορα άλλα που δεν έχουν ανασκαφεί ακόμα. Πυρήνας τους ήταν ένας τειχισμένος περίβολος, το τέμενος, και έξω από αυτόν βρίσκονταν άλλα βοηθητικά κτίρια για τις ανάγκες του ιερατείου και των επισκεπτών. Η κατεξοχήν λατρευόμενη θεότητα ήταν ο Απόλλωνας. Λατρεύονταν επίσης η Άρτεμης και η θεά Εστία με το επίθετο Ισθμία. Ο λατρευτικός περίβολος του ιερού αποτελούνταν από 3 κτίρια, δύο πύλες και τρεις στοές. Χτίστηκε για να προστατέψει τον ναό και το τελετουργικό εστιατόριο που είναι χτισμένο δίπλα ακριβώς.

— Τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε «τελετουργικό εστιατόριο»;

Υπάρχει το τέμενος, δηλαδή ο ιερός χώρος με τον ναό όπου γινόντουσαν ιεροτελεστίες από τους ιερείς και τους πιστούς που επισκέπτονταν το ιερό για να προσευχηθούν, να αφιερώσουν και να θυσιάσουν. Οι πιστοί έβλεπαν απ’ έξω το λατρευτικό άγαλμα που ήταν τοποθετημένο μέσα στον ναό και εκεί άφηναν τις προσφορές τους. Τα ζώα που θυσίαζαν τα έτρωγαν στο εστιατόριο που ήταν χτισμένο ακριβώς δίπλα στον ναό.

— Γιατί διαφοροποιείται το συγκεκριμένο εύρημα;

Είναι μια μοναδικότητα αυτού του μεγάλου παριανού ιερού το να έχουμε δίπλα στον ναό το τελετουργικό εστιατόριο. Ήταν μια πρωτοτυπία των Παριανών αρχιτεκτόνων, οι οποίοι άλλωστε πρωτοτύπησαν και στη γλυπτική, αφού είναι οι πρώτοι που λυγίζουν το χέρι του Κούρου πάνω στο στήθος, μια χειρονομία χαιρετισμού προς τη θεότητα. Ένας τέτοιος Κούρος βρέθηκε στο Δεσποτικό, άλλος ένας βρίσκεται στο Μουσείο της Πάρου και ένας στο μουσείο της Κοπεγχάγης.

— Πώς ήταν διαμορφωμένο αυτό το τελετουργικό εστιατόριο; Υπάρχουν αναλογίες με ό,τι γνωρίζουμε σήμερα;

Ο αρχαϊκός ναός είναι το πιο επιμελημένο οικοδόμημα του ιερού, χτισμένο κυρίως από παριανό, λευκό μάρμαρο. Η πρόσοψή του αποκαθίσταται με επτά κίονες ύψους 3.80 μ., που μαζί με το αέτωμα θα ξεπερνούσε τα 6 μέτρα, πάνω σε ισχυρό θεμέλιο. Το εστιατόριο είχε στοά με οκτώ δωρικούς κίονες ύψους περίπου 3 μ. και στεγαζόταν με επικλινή στέγη με κεραμίδια. Σώζονται τα μαρμάρινα κατώφλια των δωματίων και τα δάπεδά τους. Είχε τρία δωμάτια με πόρτες δυτικά και ανατολικά. Μέσα στα δωμάτια ανακαλύψαμε μαρμάρινες υποδοχές όπου έμπαιναν τα πόδια των κλινών. Οι κλίνες είναι τα ανάκλιντρα όπου έτρωγαν ξαπλωτοί οι άντρες. Μπροστά από το ένα δωμάτιο του εστιατορίου βρέθηκε μαρμάρινος βωμός για θυσίες μαζί με άλλους δύο βωμούς μπροστά από τον ναό όπου γινόντουσαν θυσίες προς τιμήν του θεού Απόλλωνα. Εδώ θέλω να προσθέσω ότι η ορθόδοξη θρησκεία έχει δανειστεί πολλά στοιχεία από την αρχαία ελληνική. Το βλέπουμε στα μοναστήρια που έχουν τραπεζαρίες και προσφέρουν γεύματα στους πιστούς, το ίδιο συναντάμε και στα θρησκευτικά πανηγύρια που προσφέρουν βραστό κρέας ή όσπρια. Από το 2014 έχουν ξεκινήσει με ιδιωτικές χορηγίες οι αναστηλωτικές εργασίες του τελετουργικού εστιατορίου και του ναού του ιερού, ώστε να δοθεί στο μνημείο η τρίτη διάσταση και να γίνει κατανοητό στον επισκέπτη. Με την ολοκλήρωση του έργου θα παραδοθεί στο κοινό ένας μοναδικός αρχαιολογικός χώρος, πόλος έλξης επισκεπτών που έτσι κι αλλιώς επισκέπτονται ένα από τα δημοφιλέστερα νησιά των Κυκλάδων πλέον, την Αντίπαρο.

— Και όσον αφορά τον εξοπλισμό του;

Στη διάρκεια της ανασκαφής βρέθηκαν πολλά χρηστικά αγγεία, πινάκια, δηλαδή πήλινα πιάτα, πολλές πήλινες λεκάνες για μείξη προϊόντων ή σερβίρισμα φαγητού, μαγειρικά σκεύη όπως χύτρες, και λοπάδες, δηλαδή τηγάνι με καπάκι, δίνοι και κρατήρες, όπου γινόταν η ανάμειξη του κρασιού με το νερό, αγγεία πόσης, όπως σκύφοι (πήλινα κύπελλα με δύο λαβές), απ’ όπου έπιναν κρασί ή νερό. Έξω από τον τειχισμένο περίβολο, δηλαδή το ιερό τέμενος, έχουμε βρει τρία κτίρια με αποθηκευτικό χαρακτήρα, αφού εκεί βρέθηκαν στην αρχική τους θέση πιθάρια όπου φυλάσσονταν το λάδι, το στάρι, το κριθάρι, τα όσπρια και οι ελιές. Σημαντική είναι και η ανακάλυψη πολλών οστών ζώων (αίγες, χοίροι, αγριογούρουνα, κουνέλια, πουλερικά, πέρδικες, λαγοί), αλλά και ψαριών, από δελφίνι και τόνο.

— Ποιοι ήταν οι πιστοί που επισκεπτόντουσαν το ιερό του Δεσποτικού;

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το ιερό ήταν διεθνές, αφού οι πιστοί που το επισκέπτονταν ήταν, ως επί το πλείστον, Κυκλαδίτες ναυτικοί αλλά και ταξιδιώτες από τη Μικρά Ασία, τη Φοινίκη, την Κύπρο, την Κρήτη, τη Σικελία κ.α. Το ιερό στο Δεσποτικό αναδείχτηκε σε σημαντικό σημείο συνάντησης γιατί είναι στο κέντρο των Κυκλάδων, σε μια καίρια θέση των θαλάσσιων δρόμων της Μεσογείου, με υπήνεμο λιμάνι.

— Υπήρχε συγκεκριμένο τελετουργικό για τη θυσία των ζωών;

Οι θυσίες των ζώων –για τις οποίες χρησιμοποιούνταν μόνο ορισμένα μέρη του ζώου− γίνονταν με το φως της μέρας στους βωμούς, αποκλειστικά από τους ιερείς, και μετά ακολουθούσε το γεύμα που αποτελούνταν από συγκεκριμένα μέλη των θυσιασμένων ζώων, όπως τα πίσω άκρα και οι κλείδες, αλλά ποτέ από τα εντόσθια. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα ζώα που επιλέγονταν για να ευχαριστήσουν τους θεούς ήταν μεγάλα θηλαστικά και έπρεπε να είναι από τα καλύτερα.

— Το νησί παρείχε πρώτες ύλες;

Το Δεσποτικό θα πρέπει να παρείχε πρώτες ύλες, π.χ. ξυλεία. Άλλωστε, αυτό επιβεβαιώνεται από τα κτίρια, για τις οροφές των οποίων χρειάζονταν κορμοί δέντρων, όπως και για τα πλοία που μετέφεραν τα μάρμαρα και τους ναυτικούς.

— Υπάρχουν στοιχεία για τις διατροφικές συνήθειες της εποχής;

Έτρωγαν πολλά χορταρικά, φρούτα και μέλι, το οποίο χρησιμοποιούσαν στα περισσότερα φαγητά τους. Επίσης, έτρωγαν σύκα, φρέσκα και ξερά − από τον Αρχίλοχο γνωρίζουμε ότι η Πάρος ήταν διάσημη για τα σύκα της. Στις ανασκαφές βρέθηκαν πολλά αγκίστρια που χρησιμοποιούσαν για το ψάρεμα. Συνήθιζαν να παστώνουν τα ψάρια με αλάτι για να διατηρούνται. Τα ψάρια στην αρχαιότητα ήταν καθημερινή τροφή. Δεν τα κατανάλωναν ποτέ ωμά, συνήθως έψηναν τόνο, συναγρίδες, μπαρμπούνια, σαρδέλες, και σέρβιραν πάντα σε ειδικά πιάτα, τα ιχθυοπινάκια, που είναι πήλινα με παραστάσεις ψαριών. Επίσης, έχουν βρεθεί αναρίθμητα όστρακα –πεταλίδες, αχηβάδες, σαλιγκάρια της θάλασσας−, πράγμα που δείχνει ότι αποτελούσαν μέρος της διατροφής τους. Το φαγητό το έτρωγαν με τα χέρια και το συνόδευαν πάντα με οίνο. Την ευκαιρία για να φάνε κρέας έδινε μια θρησκευτική γιορτή. 


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

“Το Μυστικό του Αρχιπελάγους”: Το πρώτο μυθιστόρημα το Γιώργου Καστελλάνου, ήδη ξεχωρίζει

Ο Γιώργος Καστελλάνος μάς συστήθηκε με το «Μυστικό του Αρχιπελάγους» και κέρδισε τις εντυπώσεις με ένα ιστορικό αφήγημα ουσίας

Γ. Βρούτσης: «Η Κυβέρνηση έμπρακτα στο πλευρό των μαθητών της Αμοργού, της Ίου και της Σαντορίνης»

Ειδική ποσόστωση για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση των μαθητών σεισμόπληκτων περιοχών των Κυκλάδων

Κέα: “Μνήμες σε ύφασμα, πέτρα και μέταλλο”

Έμπνευση από την Τζια – μια σύγχρονη καλλιτεχνική αφήγηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς

Βραδιά Γεύσης και Έμπνευσης με την Carolina Doriti στην Απείρανθο

Υπογραφή βιβλίου, συζήτηση και γαστρονομική έμπνευση με φόντο τη μαγεία της ελληνικής κουζίνας

«Αρακλειά»: Το εστιατόριο του Γιάννη Γαβαλά που μετατρέπει την Ηρακλειά σε γαστρονομικό προορισμό

Εκεί που κάποτε ήταν το πατρικό του σπίτι, σήμερα μαγειρεύει την ψυχή των Κυκλάδων

Αμοργός: Αποχαιρετισμός στον Γεώργιο Πράσινο, έναν δάσκαλο με πνεύμα και καρδιά

Έφυγε από τη ζωή ο εκπαιδευτικός και συγγραφέας Γεώργιος (Γιωργάκης) Πράσινος – Σημαντική απώλεια για την πνευματική κοινότητα της Αμοργού

Γενικό Νοσοκομείο Θήρας: 24ωρη εφημέρευση Αυγούστου με 35 ειδικευμένους και 6 αγροτικούς Ιατρούς

Ενισχυμένο το πρόγραμμα εφημεριών για τον Αύγουστο 2025 – Κάλυψη όλων των βασικών ειδικοτήτων για τους κατοίκους και επισκέπτες της Σαντορίνης και των γύρω νησιών

Πάρος – ΕΟΔ Κυκλάδων: Εκπαίδευση Έρευνας & Διάσωσης με θερμική κάμερα και σκύλο εντοπισμού

Μια απαιτητική άσκηση της ΕΟΔ Κυκλάδων για αναζήτηση αγνοούμενου σε δύσβατο πεδίο με τη χρήση τεχνολογίας και εξειδικευμένου σκύλου

Πενήντα χρόνια μετά… Η γενιά του 1975 ξανασυναντιέται στη Νάξο

Ένα reunion-γιορτή για εκείνους που έζησαν τη νιότη τους στο Γυμνάσιο της Χώρας και συνεχίζουν να ταξιδεύουν με τη σοφία του καιρού

«Ο Άρχων του Τρόμου» του Orson Welles στην Κινηματογραφική Λέσχη Νάξου

Ένα αριστούργημα του φιλμ νουάρ ζωντανεύει (06/08) στο Κάστρο της Χώρας – Το κλασικό του Orson Welles επιστρέφει στη μεγάλη οθόνη

«Γκαζιά στο χωριό, προσγείωση στον στύλο – Ένα ακόμα crash test στους δρόμους της Νάξου»

Όταν η τουριστική ταχύτητα συναντά την επαρχιακή… στενότητα: Τροχαίο έξω από το Γαλανάδο υπενθυμίζει τι σημαίνει "δρόμοι made in 1965".

Ο Tom Hanks στη Νάξο: Στιγμές απλότητας, χαμόγελα και μια σέλφι στην Απείρανθο

Ο χολιγουντιανός σταρ επισκέφθηκε τη Νάξο την Τετάρτη 30 Ιουλίου, ανακαλύπτοντας τη μαγεία του Σαγκρίου και της Απειράνθου – Ένα γεύμα, μια σέλφι και πολλές όμορφες αναμνήσεις

Νάξος: Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων βάζει “όρια” στην Πορτάρα, τέλος στην ανεξέλεγκτη πρόσβαση

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων βάζει “όρια” στην Πορτάρα – Τέλος στην ανεξέλεγκτη πρόσβαση - Όταν ο σεβασμός δεν είναι αυτονόητος, η προστασία γίνεται μονόδρομος

Κυκλάδες: Γυρίζουν την πλάτη στα «χρυσά» νησιά, “χαμένη” και η Αμοργός, σταθερή η Νάξος

Υψηλές τιμές και οικονομική πίεση στρέφουν Έλληνες και ξένους σε εναλλακτικούς, οικονομικότερους προορισμούς

Hellenic Highspeed: Επιχείρηση ανάσυρσης του καταπέλτη με εκσκαφέα στα Κατάπολα

Από το απόγευμα του Σαββάτου παραμένει ακινητοποιημένο το πλοίο – Επιχείρηση ανάσυρσης του καταπέλτη με εκσκαφέα στα Κατάπολα

Hellenic Seaways: Το “HIGHSPEED 4” αντικαθιστά το “HELLENIC HIGHSPEED”, ποιος ο λόγος;

Αλλαγή πλοίου στη γραμμή Πειραιάς – Κυκλάδες – Κατάπολα – Επιστροφή, σύμφωνα με ανακοίνωση της Hellenic Seaways

Τρεις Καπετάνιοι, μία θάλασσα, μία φωτογραφία από τα Κουφονήσια που λέει όσα δεν ειπώθηκαν ποτέ

Μια ξεχωριστή στιγμή στα Κουφονήσια με φόντο το Αιγαίο και την αθόρυβη καθημερινή ηρωικότητα τριών αυθεντικών ναυτικών, που έγιναν συνώνυμα με την ασφάλεια, τη συνέχεια και το φιλότιμο στα νησιά μας.

Η Κέα λέει «όχι» στην τουριστική υπερβολή, το νησί αντέχει μέχρι 1.000 ακόμη κλίνες

Ο Δήμος Κέας ζητά επίσημη απαγόρευση για τα Σύνθετα Τουριστικά Καταλύματα – Στο τραπέζι το ζήτημα της φέρουσας ικανότητας και της ταυτότητας του νησιού

Η αλήθεια πίσω από μία φωτογραφία – Όταν το χιούμορ δεν φτάνει στην καρδιά της ιστορίας

Μια εικόνα, χίλιες λέξεις… αλλά μερικές φορές οι πιο σημαντικές λέξεις είναι αυτές που δεν ειπώθηκαν.

Προς Πώληση: Παραδοσιακή Κατοικία – Ανεμόμυλος στον Άγιο Αρσένιο Νάξου

Χαρακτηριστική κατοικία σε μοναδική τοποθεσία, με ανεξάρτητο ξενώνα, άμεση πρόσβαση σε παραλίες και εντυπωσιακή θέα προς θάλασσα και Χώρα Νάξου.