Τρίτη, 2 Σεπτεμβρίου, 2025
ΑρχικήΑιγαίοΑλόννησος: Πώς ζούσαν οι "ένοικοι" και πού οφείλεται η μοναδικότητά τους;

Αλόννησος: Πώς ζούσαν οι “ένοικοι” και πού οφείλεται η μοναδικότητά τους;

|

Τμήμα κάποτε της Κυρά Παναγιάς, της ακατοίκητης νησίδας βόρεια της Αλοννήσου, το νησάκι του Αγίου Πέτρου έχει «βαπτίσει» όχι μόνο τον κόλπο στον οποίο δεσπόζει, αλλά και έναν ολόκληρο πολιτισμό.

Ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του «Πολιτισμού του Αγίου Πέτρου», που δημιούργησαν λίγες δεκάδες οικογένειες όταν εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην περιοχή γύρω στα τέλη της 7ης χιλιετίας (6100 π.Χ.) και για περίπου 1.000 χρόνια;
Πώς ζούσαν οι «ένοικοι» της καταποντισμένης, κατά το μεγαλύτερο μέρος, σήμερα θέσης και πού οφείλεται η μοναδικότητά τους;

 

«Το γεγονός ότι ο ενάλιος οικισμός του Αγίου Πέτρου σώζεται έως σήμερα στον βυθό του Αιγαίου, αρκετές χιλιάδες χρόνια μετά την ίδρυσή του από τις πρώτες γεωργικές ομάδες που έφτασαν στον ελλαδικό χώρο, αποτελεί μία ξεχωριστή περίπτωση αρχαιολογικής θέσης, αφού μας επιτρέπει να θίξουμε και να διερευνήσουμε αρχαιολογικά μια σειρά από σημαντικά ζητήματα που αφορούν την ιστορία της νησιωτικής κατοίκησης στο Αιγαίο, το φυσικό περιβάλλον που αντίκρισαν οι πρώτοι νησιώτες», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Νίκος Ευστρατίου, καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, επικεφαλής των χερσαίων και ενάλιων ερευνών στη θέση όπου αναπτύχθηκε ο αρχαιότερος –γνωστός– βυθισμένος οικισμός στο Αιγαίο.

Ευρήματα στο φως

Αλόννησος: Οι «μοναδικοί» κάτοικοι του Αγίου Πέτρου, του αρχαιότερου βυθισμένου οικισμού στο Αιγαίο-1
©Ν. Ευστρατίου

 

Κατά τη διάρκεια των ανασκαφικών ερευνών στη νησίδα, έχουν εντοπιστεί αρχιτεκτονικά στοιχεία (π.χ. λίθινα ορθογώνια και αψιδωτά κτίσματα, δύο παιδικές ταφές σε κοιλότητες φυσικού βράχου, λιθοσωροί, τοίχοι κ.ά.), κινητά ευρήματα, όπως εργαλεία από πυριτόλιθο, οψιανό και οστά ζώων, υπολείμματα τροφής από διάφορα ζώα, πουλιά, ψάρια και στρείδια, καθώς και ανθρωπόμορφα ειδώλια και γραπτά κεραμικά όστρακα, που δίνουν και τον χαρακτηρισμό «Πολιτισμός του Αγίου Πέτρου».

«Ισως από τα πιο ενδιαφέροντα αρχαιολογικά στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας (κεραμική, ειδώλια, οψιανός) είναι ότι επρόκειτο για μια όχι απομονωμένη κοινότητα, αλλά, αντίθετα, για κάποια που είχε πολιτισμικές επαφές με άλλες και συχνά πιο μακρινές γεωγραφικές περιοχές όπως το νότιο Αιγαίο, η Θεσσαλία, τα Βαλκάνια και η Ανατολία.
Αλλωστε η αρχαιολογική έρευνα δέχεται σήμερα ότι η άφιξη των γεωργικών ομάδων από την Ανατολία στον ελλαδικό χώρο, στα άλλα νησιά του Αιγαίου όπως η Κρήτη, και αργότερα η μετακίνησή τους στα Βαλκάνια και την Ευρώπη, έγινε και δια θαλάσσης. Και ο Άγιος Πέτρος αποτελεί ένα μοναδικό παράδειγμα πρώιμου αιγαιοπελαγίτικου νησιωτικού αποικισμού του τέλους της 7ης χιλιετίας π.Χ.
Γνωρίζουμε από τα αρχαιολογικά ευρήματα ότι οι “ένοικοι” του Αγίου Πέτρου ήταν γεωργοί, κτηνοτρόφοι αλλά και ψαράδες και κυνηγοί. Το πιστοποιούν τα κατάλοιπα ζώων, πουλιών και ψαριών που βρέθηκαν στα αρχαιολογικά στρώματα, στην ξηρά αλλά και στη θάλασσα», προσθέτει ο Νίκος Ευστρατίου.

 

Το ιστορικό των ερευνών

Ο προϊστορικός οικισμός του Αγίου Πέτρου εντοπίστηκε πρώτη φορά τη δεκαετία του ’60 από τον αρχαιολόγο Δημήτρη Θεοχάρη, τότε έφορο Αρχαιοτήτων Θεσσαλίας. Από τη δεκαετία του 1980, επικεφαλής των ερευνών είναι ο Νίκος Ευστρατίου, ο οποίος διενήργησε τις πρώτες ενάλιες έρευνες στην περιοχή, σε συνεργασία με τον γνωστό ωκεανογράφο N. C. Flemming και την ομάδα αρχαιολόγων-δυτών του Πανεπιστημίου του Cambridge.

Σήμερα η έρευνα, που διεξάγεται από το ΑΠΘ και την εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, εντάσσεται στο πλαίσιο ενός πολλά υποσχόμενου πενταετούς προγράμματος.

«Αυτό που ξεχωρίζει αρχαιολογικά τον Αγιο Πέτρο είναι η ενάλια έρευνα, η οποία ξεκίνησε το 2021 στο πλαίσιο του φιλόδοξου Πενταετούς Προγράμματος (2021-2025), μια συνεργασία του ΑΠΘ και της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟΑ, που στοχεύει στην αρχαιολογική μελέτη του βυθισμένου τμήματος της θέσης, με επιστημονικές μελέτες αιχμής όπως οι πυρηνοληψίες στις θαλάσσιες επιχώσεις του οικισμού για την αναζήτηση ανθρώπινου DNA σε συνεργασία με ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού», σημειώνει ο Νίκος Ευστρατίου.

Οι ερευνητικοί στόχοι του 2023

Αλόννησος: Οι «μοναδικοί» κάτοικοι του Αγίου Πέτρου, του αρχαιότερου βυθισμένου οικισμού στο Αιγαίο-2
©Ν. Ευστρατίου

 

Ο καθηγητής αναφέρεται και στους ερευνητικούς στόχους του 2023. «Οι έρευνες για το 2023 επικεντρώνονται στην ολοκλήρωση της λήψης των πυρήνων που αποβλέπουν στον εντοπισμό αρχαίου ανθρώπινου DNA και στο άνοιγμα δοκιμαστικών τομών στο σημείο όπου έχουν ήδη εντοπιστεί από το 2021 σωζόμενα αρχιτεκτονικά λείψανα (λίθινες κατόψεις κ.λπ.).

Αναζητούμε επίσης ενδείξεις που θα μας διαφωτίσουν για τις πρακτικές της πρώιμης ναυσιπλοΐας στο Αιγαίο, όπως –για παράδειγμα– το είδος των πλεούμενων που χρησιμοποιούσαν οι πρώτοι νησιώτες, κάτι για το οποίο μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε, αφού διεθνώς λείπουν ανάλογα ευρήματα», τονίζει.

Την εποχή που αναπτύχθηκε ο οικισμός, το νησάκι του Αγίου Πέτρου ήταν ενωμένο με την Κυρά Παναγιά μέσω μιας χερσονήσου, που σήμερα έχει καταβυθιστεί, όπως και μέρος του νεολιθικού οικισμού.

 

«Η διαδικασία της σταδιακής καταβύθισης του οικισμού του Αγίου Πέτρου στον ομώνυμο κόλπο αποτελεί μία απολύτως φυσική διαδικασία που σχετίζεται με τη συνεχή άνοδο της θαλάσσιας στάθμης και συνήθως όχι εξαιτίας κάποιων δραματικών γεωλογικών φαινομένων.

Αλλά αυτό που μας ενδιαφέρει κυρίως να διαπιστώσουμε είναι ο ρυθμός ανόδου της και, ακόμα περισσότερο, ποια ήταν η αντίδραση των κατοίκων του οικισμού στις ευστατικές και κλιματολογικές αλλαγές που συνέβησαν στα χρόνια που έζησε ο οικισμός.

Ολα δείχνουν ότι η συνήθως σταδιακή αλλά και συχνά ραγδαία άνοδος της θάλασσας τους ώθησε στην οικιστική μετακίνησή τους σε ψηλότερα σημεία της περιοχής. Αυτό ήταν που οδήγησε και στη βύθιση των χαμηλότερων τμημάτων του οικισμού του Αγίου Πέτρου, με αποτέλεσμα σήμερα το μεγαλύτερο μέρος του οικισμού να βρίσκεται 5 με 7 μ. κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας», πληροφορεί το ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Νίκος Ευστρατίου.

Η… ελκυστική αρχαιολογία

«Φανταστείτε μέσω της Αρχαιολογίας να μπορούμε να μιλήσουμε για την καθημερινότητα των πρώτων αυτών γεωργοκτηνοτροφικών κοινοτήτων, τον τρόπο ζωής τους, τις ασχολίες τους, όπως επίσης και πλευρές της συμπεριφοράς τους, τις σχέσεις και επαφές τους με άλλες γειτονικές νησιωτικές ή ηπειρωτικές ομάδες. Όλα όσα η αρχαιολογική έρευνα προσπαθεί να προσεγγίσει μέσα από τα κάθε είδους ταπεινά υλικά κατάλοιπα που διασώζει το χώμα, στην ξηρά ή στη θάλασσα. Η ιδέα ότι η αρχαιολογία είναι η μόνη επιστήμη που μπορεί να ανοίξει ένα παράθυρο στο μακρινό παρελθόν και να μας γνωρίσει έναν τρόπο ζωής που έχει χαθεί ανεπιστρεπτί είναι πραγματικά ελκυστικό αλλά και προκλητικό. Οχι ότι πρόκειται για μια εύκολη προσπάθεια, χωρίς δυσκολίες, ιδιαίτερα όταν μέσα από τα ευρήματα προσπαθούμε να μιλήσουμε για συμπεριφορές και προσωπικές ή συλλογικές επιλογές», καταλήγει ο Νίκος Ευστρατίου.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

Αύγουστος 2025 στην Παροναξία: Ζέστη, δυνατά μελτέμια και απόλυτη ανομβρία (στατιστικά)

Χωρίς ίχνος βροχής έκλεισε το καλοκαίρι σε Νάξο και Πάρο – Στατιστικά που δείχνουν άνοδο θερμοκρασιών και χαμηλά επίπεδα υετού τα τελευταία χρόνια.

Νάξος – «Αξιώτισσα»: Η απάντηση των ιδιοκτητών μετά το περιστατικό με Βρετανούς πελάτες και την … στόχευση της Κυβέρνησης

Οι ιδιοκτήτες της γνωστής ταβέρνας στη Νάξο καταγγέλλουν οργανωμένη συκοφαντική εκστρατεία και δηλώνουν αποφασισμένοι να υπερασπιστούν την αξιοπρέπειά τους.

Νάξος – Δημοτική Επιτροπή: Συνεδρίαση (02/09) με 13 θέματα και τον .. Προφήτη Ηλία στο προσκήνιο

Στις 12:00 το μεσημέρι στο Δημοτικό Κατάστημα – Αναλυτικά τα θέματα της ημερήσιας διάταξης.

«E-Kouros»: Παράταση έως 19 Σεπτεμβρίου για τις αιτήσεις , τι ισχύει για τα ερασιτεχνικά σωματεία

Ολιγοήμερη παράταση έδωσε το Υπουργείο Αθλητισμού για την ηλεκτρονική υποβολή αιτήσεων εγγραφής και επικαιροποίησης στο Μητρώο 2025.

ΔΕΔΔΗΕ – Νάξος: Διακοπή ρεύματος το πρωί της Τρίτης 2 Σεπτεμβρίου, δείτε τις περιοχές

Ο ΔΕΔΔΗΕ ανακοίνωσε προγραμματισμένη διακοπή ηλεκτροδότησης λόγω τεχνικών εργασιών σε κεντρικές περιοχές της Χώρας Νάξου.

Νάξος: Διαδικτυακή επίθεση από Ισραηλινούς στη «Ταβέρνα Αξιώτισσα»

Μετά το επεισόδιο της 25ης Αυγούστου, το εστιατόριο δέχεται συντονισμένη επίθεση με fake reviews από το εξωτερικό, ενώ ο ιδιοκτήτης καταγγέλλει έλλειψη προστασίας από την Google.

Ενοποιούνται φορολογική και ασφαλιστική ενημερότητα, έρχεται το νέο πιστοποιητικό οικονομικής ενημερότητας

Μέχρι το τέλος του 2025 η νέα ψηφιακή πλατφόρμα θα εκδίδει ένα ενιαίο πιστοποιητικό που θα διευκολύνει πολίτες και επιχειρήσεις στις συναλλαγές τους.

Μαξίμου: Υιοθέτηση ισχυρισμών Ισραηλινών τουριστών για την υπόθεση της “Αξιώτισσας”

Ο Παύλος Μαρινάκης μιλά για «ανατριχιαστικό περιστατικό» και καλεί εμμέσως τη Δικαιοσύνη να εφαρμόσει τον αντιρατσιστικό νόμο – Αμηχανία σε ερώτηση για τη συμπεριφορά των πελατών.

Ο ΑΠΑΣ Νάξου ενισχύθηκε με τον Ευγένιο Σεργιένκο, όλες οι κινήσεις στο ρόστερ

Ο 31χρονος forward με εμπειρία από Ελλάδα και εξωτερικό έρχεται στα Φανάρια για να δώσει ύψος και ποιότητα στη γραμμή των ψηλών.

Διαψεύδει τις φήμες παραίτησης ο Δήμαρχος Σύρου, Αθανασίου: “Θα ολοκληρώσουμε την πενταετία”

Με επίσημη ανακοίνωση ο Αλέξανδρος Αθανασίου βάζει τέλος στα σενάρια αποχώρησης και καλεί τους δημότες σε ενότητα για την πρόοδο του νησιού.

Εκτακτο: Τροχαίο στο δρόμο προς το αεροδρόμιο της Νάξου

Αυτοκίνητο κατέληξε σε τάφρο στον δρόμο Χώρας – Αεροδρομίου. Σώα η οδηγός, νέα ερωτήματα για το οδικό δίκτυο της Νάξου.

Νάξος: Η «Αξιώτισσα» απαντά για το επεισόδιο με τους Βρετανούς τουρίστες – «Έσκισαν το αυτοκόλλητο, δεχόμαστε απειλές»

Ο ιδιοκτήτης της ταβέρνας Γιάννης Βάσιλας δίνει τη δική του εκδοχή: οι τουρίστες αποχώρησαν αφού πρώτα προκάλεσαν, ενώ μετά το δημοσίευμα της Daily Mail η επιχείρηση καταγγέλλει μπαράζ συκοφαντιών και απειλών.

Νάξος: Συλλήψεις για παράνομη θήρα – Θανάτωσαν 5 άγρια ζώα εκτός κυνηγετικής περιόδου

Δύο άτομα, 26 και 59 ετών, συνελήφθησαν για θήρευση χωρίς άδεια και κατοχή παράνομου εξοπλισμού.

Νάξος: «Μαμά με καρότσι σε πόλη αφιλόξενη», η κραυγή αγωνίας μιας νέας μητέρας

Το σχόλιο του Στράτου Φουτάκογλου και η ανοιχτή επιστολή μαθήτριας του που φωτίζει την αδιαφορία για πεζούς, μητέρες και ΑμεΑ

Νάξος – Δαμαριώνας: “Γιώργος Μπίλης: Ο καλλιτέχνης που τραγούδησε τη ζωή” (video)

Μια βραδιά μνήμης και αγάπης στον Δαμαριώνα για τον άνθρωπο της παρέας και της μουσικής. (video)

Άδωνις Γεωργιάδης: «Ντροπή για το επεισόδιο στη Νάξο – Οι Εβραίοι πολίτες είναι ασφαλείς στην Ελλάδα»

Σαφή θέση υπέρ των βρετανών τουριστών πήρε ο υπουργός Υγείας, καταδικάζοντας το περιστατικό αντισημιτισμού και μιλώντας για επιλεκτικές «ευαισθησίες» στην ελληνική κοινωνία.

ΑΑΔΕ: Πρόστιμα και 48ωρο «λουκέτο» σε επιχειρήσεις νησιών (Πάρος) για φοροδιαφυγή

Εντατικοί έλεγχοι σε Ρόδο, Πάρο, Χανιά, Ύδρα, Κέρκυρα και Πειραιά αποκάλυψαν περισσότερες από 400 παραβάσεις για μη έκδοση αποδείξεων.

ΔΕΔΔΗΕ – Νάξος: Διακοπή ρεύματος το πρωί της Τρίτης 2 Σεπτεμβρίου, δείτε τις περιοχές

Ο ΔΕΔΔΗΕ ανακοίνωσε προγραμματισμένη διακοπή ηλεκτροδότησης λόγω τεχνικών εργασιών σε κεντρικές περιοχές της Χώρας Νάξου.

Νάξος: Τραυματισμός καβοδέτη στο λιμάνι, εξήλθε αυθημερόν από το Κέντρο Υγείας

εργατικό ατύχημα σημειώθηκε το βράδυ της Τετάρτης κατά την πρόσδεση πλοίου στο λιμάνι της Νάξου, με 30χρονο καβοδέτη να τραυματίζεται ελαφρά.

Ρωγμές στο ελληνικό τουριστικό θαύμα: Η Σαντορίνη χάνει έδαφος, η κλιματική κρίση πιέζει

Μετά τα 21,7 δισ. ευρώ που απέφερε ο τουρισμός το 2024, η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με υπερφόρτωση υποδομών, λειψυδρία, στεγαστικό χάος και τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.