Παρασκευή, 25 Απριλίου, 2025
ΑρχικήΑιγαίοΑλόννησος: Πώς ζούσαν οι "ένοικοι" και πού οφείλεται η μοναδικότητά τους;

Αλόννησος: Πώς ζούσαν οι “ένοικοι” και πού οφείλεται η μοναδικότητά τους;

|

Τμήμα κάποτε της Κυρά Παναγιάς, της ακατοίκητης νησίδας βόρεια της Αλοννήσου, το νησάκι του Αγίου Πέτρου έχει «βαπτίσει» όχι μόνο τον κόλπο στον οποίο δεσπόζει, αλλά και έναν ολόκληρο πολιτισμό.

Ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του «Πολιτισμού του Αγίου Πέτρου», που δημιούργησαν λίγες δεκάδες οικογένειες όταν εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην περιοχή γύρω στα τέλη της 7ης χιλιετίας (6100 π.Χ.) και για περίπου 1.000 χρόνια;
Πώς ζούσαν οι «ένοικοι» της καταποντισμένης, κατά το μεγαλύτερο μέρος, σήμερα θέσης και πού οφείλεται η μοναδικότητά τους;

 

«Το γεγονός ότι ο ενάλιος οικισμός του Αγίου Πέτρου σώζεται έως σήμερα στον βυθό του Αιγαίου, αρκετές χιλιάδες χρόνια μετά την ίδρυσή του από τις πρώτες γεωργικές ομάδες που έφτασαν στον ελλαδικό χώρο, αποτελεί μία ξεχωριστή περίπτωση αρχαιολογικής θέσης, αφού μας επιτρέπει να θίξουμε και να διερευνήσουμε αρχαιολογικά μια σειρά από σημαντικά ζητήματα που αφορούν την ιστορία της νησιωτικής κατοίκησης στο Αιγαίο, το φυσικό περιβάλλον που αντίκρισαν οι πρώτοι νησιώτες», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Νίκος Ευστρατίου, καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, επικεφαλής των χερσαίων και ενάλιων ερευνών στη θέση όπου αναπτύχθηκε ο αρχαιότερος –γνωστός– βυθισμένος οικισμός στο Αιγαίο.

Ευρήματα στο φως

Αλόννησος: Οι «μοναδικοί» κάτοικοι του Αγίου Πέτρου, του αρχαιότερου βυθισμένου οικισμού στο Αιγαίο-1
©Ν. Ευστρατίου

 

Κατά τη διάρκεια των ανασκαφικών ερευνών στη νησίδα, έχουν εντοπιστεί αρχιτεκτονικά στοιχεία (π.χ. λίθινα ορθογώνια και αψιδωτά κτίσματα, δύο παιδικές ταφές σε κοιλότητες φυσικού βράχου, λιθοσωροί, τοίχοι κ.ά.), κινητά ευρήματα, όπως εργαλεία από πυριτόλιθο, οψιανό και οστά ζώων, υπολείμματα τροφής από διάφορα ζώα, πουλιά, ψάρια και στρείδια, καθώς και ανθρωπόμορφα ειδώλια και γραπτά κεραμικά όστρακα, που δίνουν και τον χαρακτηρισμό «Πολιτισμός του Αγίου Πέτρου».

«Ισως από τα πιο ενδιαφέροντα αρχαιολογικά στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας (κεραμική, ειδώλια, οψιανός) είναι ότι επρόκειτο για μια όχι απομονωμένη κοινότητα, αλλά, αντίθετα, για κάποια που είχε πολιτισμικές επαφές με άλλες και συχνά πιο μακρινές γεωγραφικές περιοχές όπως το νότιο Αιγαίο, η Θεσσαλία, τα Βαλκάνια και η Ανατολία.
Αλλωστε η αρχαιολογική έρευνα δέχεται σήμερα ότι η άφιξη των γεωργικών ομάδων από την Ανατολία στον ελλαδικό χώρο, στα άλλα νησιά του Αιγαίου όπως η Κρήτη, και αργότερα η μετακίνησή τους στα Βαλκάνια και την Ευρώπη, έγινε και δια θαλάσσης. Και ο Άγιος Πέτρος αποτελεί ένα μοναδικό παράδειγμα πρώιμου αιγαιοπελαγίτικου νησιωτικού αποικισμού του τέλους της 7ης χιλιετίας π.Χ.
Γνωρίζουμε από τα αρχαιολογικά ευρήματα ότι οι “ένοικοι” του Αγίου Πέτρου ήταν γεωργοί, κτηνοτρόφοι αλλά και ψαράδες και κυνηγοί. Το πιστοποιούν τα κατάλοιπα ζώων, πουλιών και ψαριών που βρέθηκαν στα αρχαιολογικά στρώματα, στην ξηρά αλλά και στη θάλασσα», προσθέτει ο Νίκος Ευστρατίου.

 

Το ιστορικό των ερευνών

Ο προϊστορικός οικισμός του Αγίου Πέτρου εντοπίστηκε πρώτη φορά τη δεκαετία του ’60 από τον αρχαιολόγο Δημήτρη Θεοχάρη, τότε έφορο Αρχαιοτήτων Θεσσαλίας. Από τη δεκαετία του 1980, επικεφαλής των ερευνών είναι ο Νίκος Ευστρατίου, ο οποίος διενήργησε τις πρώτες ενάλιες έρευνες στην περιοχή, σε συνεργασία με τον γνωστό ωκεανογράφο N. C. Flemming και την ομάδα αρχαιολόγων-δυτών του Πανεπιστημίου του Cambridge.

Σήμερα η έρευνα, που διεξάγεται από το ΑΠΘ και την εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, εντάσσεται στο πλαίσιο ενός πολλά υποσχόμενου πενταετούς προγράμματος.

«Αυτό που ξεχωρίζει αρχαιολογικά τον Αγιο Πέτρο είναι η ενάλια έρευνα, η οποία ξεκίνησε το 2021 στο πλαίσιο του φιλόδοξου Πενταετούς Προγράμματος (2021-2025), μια συνεργασία του ΑΠΘ και της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟΑ, που στοχεύει στην αρχαιολογική μελέτη του βυθισμένου τμήματος της θέσης, με επιστημονικές μελέτες αιχμής όπως οι πυρηνοληψίες στις θαλάσσιες επιχώσεις του οικισμού για την αναζήτηση ανθρώπινου DNA σε συνεργασία με ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού», σημειώνει ο Νίκος Ευστρατίου.

Οι ερευνητικοί στόχοι του 2023

Αλόννησος: Οι «μοναδικοί» κάτοικοι του Αγίου Πέτρου, του αρχαιότερου βυθισμένου οικισμού στο Αιγαίο-2
©Ν. Ευστρατίου

 

Ο καθηγητής αναφέρεται και στους ερευνητικούς στόχους του 2023. «Οι έρευνες για το 2023 επικεντρώνονται στην ολοκλήρωση της λήψης των πυρήνων που αποβλέπουν στον εντοπισμό αρχαίου ανθρώπινου DNA και στο άνοιγμα δοκιμαστικών τομών στο σημείο όπου έχουν ήδη εντοπιστεί από το 2021 σωζόμενα αρχιτεκτονικά λείψανα (λίθινες κατόψεις κ.λπ.).

Αναζητούμε επίσης ενδείξεις που θα μας διαφωτίσουν για τις πρακτικές της πρώιμης ναυσιπλοΐας στο Αιγαίο, όπως –για παράδειγμα– το είδος των πλεούμενων που χρησιμοποιούσαν οι πρώτοι νησιώτες, κάτι για το οποίο μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε, αφού διεθνώς λείπουν ανάλογα ευρήματα», τονίζει.

Την εποχή που αναπτύχθηκε ο οικισμός, το νησάκι του Αγίου Πέτρου ήταν ενωμένο με την Κυρά Παναγιά μέσω μιας χερσονήσου, που σήμερα έχει καταβυθιστεί, όπως και μέρος του νεολιθικού οικισμού.

 

«Η διαδικασία της σταδιακής καταβύθισης του οικισμού του Αγίου Πέτρου στον ομώνυμο κόλπο αποτελεί μία απολύτως φυσική διαδικασία που σχετίζεται με τη συνεχή άνοδο της θαλάσσιας στάθμης και συνήθως όχι εξαιτίας κάποιων δραματικών γεωλογικών φαινομένων.

Αλλά αυτό που μας ενδιαφέρει κυρίως να διαπιστώσουμε είναι ο ρυθμός ανόδου της και, ακόμα περισσότερο, ποια ήταν η αντίδραση των κατοίκων του οικισμού στις ευστατικές και κλιματολογικές αλλαγές που συνέβησαν στα χρόνια που έζησε ο οικισμός.

Ολα δείχνουν ότι η συνήθως σταδιακή αλλά και συχνά ραγδαία άνοδος της θάλασσας τους ώθησε στην οικιστική μετακίνησή τους σε ψηλότερα σημεία της περιοχής. Αυτό ήταν που οδήγησε και στη βύθιση των χαμηλότερων τμημάτων του οικισμού του Αγίου Πέτρου, με αποτέλεσμα σήμερα το μεγαλύτερο μέρος του οικισμού να βρίσκεται 5 με 7 μ. κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας», πληροφορεί το ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Νίκος Ευστρατίου.

Η… ελκυστική αρχαιολογία

«Φανταστείτε μέσω της Αρχαιολογίας να μπορούμε να μιλήσουμε για την καθημερινότητα των πρώτων αυτών γεωργοκτηνοτροφικών κοινοτήτων, τον τρόπο ζωής τους, τις ασχολίες τους, όπως επίσης και πλευρές της συμπεριφοράς τους, τις σχέσεις και επαφές τους με άλλες γειτονικές νησιωτικές ή ηπειρωτικές ομάδες. Όλα όσα η αρχαιολογική έρευνα προσπαθεί να προσεγγίσει μέσα από τα κάθε είδους ταπεινά υλικά κατάλοιπα που διασώζει το χώμα, στην ξηρά ή στη θάλασσα. Η ιδέα ότι η αρχαιολογία είναι η μόνη επιστήμη που μπορεί να ανοίξει ένα παράθυρο στο μακρινό παρελθόν και να μας γνωρίσει έναν τρόπο ζωής που έχει χαθεί ανεπιστρεπτί είναι πραγματικά ελκυστικό αλλά και προκλητικό. Οχι ότι πρόκειται για μια εύκολη προσπάθεια, χωρίς δυσκολίες, ιδιαίτερα όταν μέσα από τα ευρήματα προσπαθούμε να μιλήσουμε για συμπεριφορές και προσωπικές ή συλλογικές επιλογές», καταλήγει ο Νίκος Ευστρατίου.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

Αρχιπέλαγος: Νεκρά Θαλάσσια Θηλαστικά σε Νάξο κι άλλες περιοχές της νησιωτικής Ελλάδας

Παρά τις εξαγγελίες για προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, τα σπάνια είδη πεθαίνουν αβοήθητα – Έλλειψη ουσιαστικών μέτρων, δίκτυα φαντάσματα και καθυστερήσεις σε κρίσιμες υποδομές.

Blue Star Ferries – Πρωτομαγιά: Δεμένα τα πλοία, το “Blue Star Naxos” θα ταξιδέψει λίγο πριν τα μεσάνυχτα

Απεργία των πλοίων την Πρωτομαγιά με βάση την απόφαση της ΠΝΟ - Πως θα κινηθούν τα πλοία της Blue Star Ferries;

Νάξος: Προσκύνημα στην Παναγία Αργοκοιλιώτισσα (photos)

Προσκύνημα στην Παναγία Αργοκοιλιώτισσα - Ο Γιώργος Καρνέζης μεταφέρει τις εντυπώσεις του από το Πανναξιακό Προσκύνημα στην Κόρωνο (photos)

Νάξος: Πανναξιακός και Θύελλα Καμαρίου για τον τίτλο στο κατάμεστο ΔΑΚ Νάξου

Με φόντο την κορυφή, οι δύο μεγάλες δυνάμεις των Κυκλάδων αναμετρώνται ξανά, κουβαλώντας βαριά ιστορία και ένα φινάλε-φωτιά που θα γράψει νέα σελίδα στο κυκλαδίτικο ποδόσφαιρο

Β. Αιγαίο: Νέο ακτοπλοϊκό δρομολόγιο Πειραιάς–Μύκονος–Χίος–Λέσβος με το “Blue Star Patmos”

Από 7 Ιουνίου έως 31 Αυγούστου, κάθε Σάββατο, το νέο δρομολόγιο φέρνει πιο κοντά Κυκλάδες και Βορειοανατολικό Αιγαίο.

Τεχνητή Νοημοσύνη – Βατικανό: “Βλέπει” Παρολίν ως νέο Πάπα

Οι προβλέψεις της Τεχνητής Νοημοσύνης για το νέο επικεφαλής της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας μετά τον θάνατο του Πάπα Φραγκίσκου

Μητσοτάκης από Υπουργείο Παιδείας: “Όποιος αρνείται επί της αρχής την αξιολόγηση, δεν έχει θέση στο εκπαιδευτικό σύστημα”

Η δημόσια δωρεάν παιδεία είναι στην αιχμή των προτεραιοτήτων γιατί η δημόσια παιδεία ήταν πάντα ιμάντας κοινωνικής κινητικότητας

Τοπική Αυτοδιοίκηση: Νομοσχέδιο έρχεται για την εκλογή των δημοτικών αρχών σε ένα γύρο

Μαρινάκης: "Ο πυρήνας του νομοσχεδίου που θα κατατεθεί στη Βουλή είναι δημοτικές εκλογές με εκλογή σε έναν γύρο"

Ferryscanner: Οι Έλληνες το Πάσχα ταξίδεψαν κυρίως στα νησιά των Κυκλάδων

Ferryscanner: Οι προορισμοί που κέρδισαν τους Έλληνες το Πάσχα - Ποια νησιά ξεχώρισαν και οι τιμές στα εισιτήρια

Νάξος: Εφυγε από τη ζωή ο τραπεζικός Νίκος Ι. Μαργαρίτης

Εφυγε από τη ζωή ο Νίκος Ι. Μαργαρίτης - Η κηδεία θα γίνει την Τετάρτη 10:30 στο νεκροταφείο Ζωγράφου στον Ιερό Ναό Κωνσταντίνου και Ελένης

Νάξος: Καλό ταξίδι …Γιώργο, σου άξιζε ένα καλύτερο μέρος να ζήσεις

Μία φίλη και μέλος της Φιλοζωϊκής Νάξου αποχαιρετά με έναν ιδιαίτερο τρόπο μία γάτα που έφυγε... Διαβάστε το λόγο...

Κουφονήσια: Σημαία 40 m2 σκεπάζει το νησί, τάμα στον Αη Γιώργη που γιορτάζει (video)

Για δεύτερη σερί χρονιά, πάνω από το Κουφονήσι κυματίζει μία τεράστια σημαία ... Ποιος ο λόγος; Ποιος την τοποθέτησε και γιατί; (video)

Νάξος – Γ. Βρούτσης: πρωινός καφές με τους Μανωλά – Σιόβα

Ο Υπουργός Αθλητισμού Γιάννης Βρούτσης βρίσκεται στη Νάξο και απολαμβάνει τον πρωινό του καφέ με τους Κώστα Μανωλά και Δημήτρη Σιόβα

Ποια είναι τα 10 φθηνότερα νησιά σε όλο τον κόσμο; Δυο ελληνικά ανάμεσά τους

oι ειδικοί επί των ταξιδιών μοιράστηκαν μερικά βασικά πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε όταν σχεδιάζετε το ταξίδι σας

Νάξος – Βασ. Κόκκοτας: Αντίο στο φίλο και συνεργάτη Βαγγέλη Γαλατερό

Ο πρώην Δήμαρχος Νάξου, Βασίλης Κόκκοτας αποχαιρετά το φίλο και συνεργάτη του στον Δήμο Νάξου Βαγγέλη Γαλατερό

Blue Star Ferries: 220 επιβάτες έβγαλαν εισιτήριο για Σύρο, ενώ πήγαιναν Πειραιά (!!!)

Επικράτησε το αδιαχώρητο όταν λίγο μετά τις 22:30 αφίχθη το Blue Star Mykonos καθώς στο λιμάνι περίμεναν 1.015 άτομα - Η ανακοίνωση της εταιρείας

Πρέβελης: Το πλοίο που αγαπήθηκε και μισήθηκε όσο κανένα άλλο

Το "Πρέβελις" βρίσκεται στην Ελευσίνα, έτοιμο για το τελευταίο του ταξίδι προς τη Τουρκία και μία αναπληρώτρια καθηγήτρια στην Ανάφη μοιράζεται τις σκέψεις της για το πλοίο

Νάξος – Kerras Cruises: Εκδρομή στο Κουφονήσι για την εορτή του Αγίου Γεωργίου

Μονοήμερη εκδρομή την Τετάρτη του Πάσχα (23/04) από τη Νάξο προς Κουφονήσι για τον εορτασμό του Αγίου Γεωργίου με την Kerras Crouises