Επίτιμος Δημότης της Σαντορίνης ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος – Το μήνυμα προς την Τουρκία και τι ανέφερε για την Σαντορίνη με αναφορά στον Σεφέρη και το ομότιτλο ποίημα όπου ανάμεσα τα άλλα αναφέρει “βουλιάζει όποιος σηκώνει τις μεγάλες πέτρες”.
Η Σαντορίνη σήμερα φόρεσε τα γιορτινά της… Και υποδέχτηκε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο… Και η εικόνα ήταν μοναδική… Μάλιστα, για μία ακόμη φορά, ο κος Παυλόπουλος κέρδισε τις εντυπώσεις χάρη στις γνώσεις του για το νησί των Κυκλάδων ενώ για μία ακόμη φορά έστειλε αυστηρό μήνυμα στην Αγκυρα κατά τη διάρκεια της τοποθέτησής του, κατά την ανακήρυξή του σε επίτιμο δημότη του δήμου Θήρας, προειδοποιώντας τη γείτονα χώρα ότι θα πρέπει να σεβαστεί το σύνολο του Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Δικαίου. “Εμείς, οι Έλληνες, πιστεύουμε βαθύτατα όχι απλώς στην ανάγκη αλλά στην μεγάλη αξία της εμπέδωσης της φιλίας και της ειρηνικής συνύπαρξης με όλους μας τους γείτονες, επομένως και με την Τουρκία. Τούτο, όμως, προϋποθέτει τον εκ μέρους της Τουρκίας πλήρη και ειλικρινή σεβασμό του συνόλου του Διεθνούς και του Ευρωπαϊκού Δικαίου, πολλώ μάλλον όταν από τον σεβασμό αυτόν εξαρτάται και η Ευρωπαϊκή της προοπτική”, τόνισε ο Προκόπης Παυλόπουλος.
Διαμήνυσε, δε, προς την Τουρκία ότι “εάν και οσάκις χρειασθεί, θα επιβάλλουμε στην πράξη τον πλήρη και ειλικρινή σεβασμό του συνόλου του Διεθνούς και του Ευρωπαϊκού Δικαίου, έχοντας μάλιστα και την στήριξη των Συμμάχων μας στο ΝΑΤΟ και των Εταίρων μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Και θα το πράξουμε υπό όρους αρραγούς ενότητας, όπως το έχουμε αποδείξει κάθε φορά που υπερασπιζόμαστε τα Εθνικά μας Θέματα και τα Εθνικά μας Δίκαια”.
Όπως υπογράμμισε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, οι παραπάνω επισημάνσεις καθίστανται ακόμη πιο επιτακτικές, “καθώς, δυστυχώς, η Τουρκία έχει επιδοθεί στην περιοχή της Συρίας σε μια σειρά αυθαίρετων, ως καταφανώς αντίθετων προς το Διεθνές Δίκαιο, πολεμικών επιχειρήσεων, τα εξής: Η Ευρωπαϊκή Ένωση, λαμβάνοντας και εφαρμόζοντας αποφάσεις που επιβάλλει η θεσμοθετημένη, από το πρωτογενές Ευρωπαϊκό Δίκαιο, Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας, δεν πρόκειται ν΄ ανεχθεί, κατ΄ουδένα τρόπο, τις αυθαιρεσίες της Τουρκίας εις βάρος του Διεθνούς Δικαίου, οι οποίες στρέφονται ευθέως εναντίον της Ειρήνης και της σταθερότητας στην πολύπαθη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Πολλώ μάλλον όταν οι αυθαιρεσίες αυτές απειλούν και τα Σύνορα καθώς και την Επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως οριοθετούνται από τα Σύνορα και από την Επικράτεια της Ελλάδας και της Κύπρου”.
Τι είπε ο ΠτΔ για τη Σαντορίνη
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, μίλησε με θερμά λόγια για τη Σαντορίνη, σημειώνοντας πως η ανακήρυξή του σε επίτιμο δημότη του δήμου Θήρας αποτελεί εξαιρετική τιμή στο πρόσωπό του. Η εκδήλωση έγινε στο Συνεδριακό Κέντρο Π. Νομικού και ο Δήμαρχος κος Σιγάλας του έδωσε πλακέτα (σ.σ. η φωτογραφία είναι από την προσωπική ιστοσελίδα της Ωκεανού Ευρώπη και την ευχαριστούμε) ενώ υπάρχει αρκετές συναντήσεις σε επίπεδο παραγόντων για καυτά θέματα που αφορούν την Σαντορίνη.
Διαβάστε την τοποθέτηση του κ. Παυλόπουλου: “Με την σημερινή ανακήρυξή μου σ’ Επίτιμο Δημότη του Δήμου Θήρας περιποιείτε, εσείς και το Δημοτικό Συμβούλιο, εξαιρετική τιμή στο πρόσωπό μου, υπό την ιδιότητά μου ως Προέδρου της Δημοκρατίας, η οποία βεβαίως μετατρέπεται σε μεγάλο και βαρύ χρέος να τηρώ τα διδάγματα, που αναβλύζουν από την Ιστορία του Τόπου σας. Και θα θυμάμαι πάντα, μέσα σε αυτό το πλαίσιο χρέους, τον ακροτελεύτιο στίχο του Γιώργου Σεφέρη στο ποίημά του «Σαντορίνη»: «Βουλιάζει όποιος σηκώνει τις μεγάλες πέτρες». Σας είμαι, λοιπόν, ευγνώμων για την διάκριση αυτή και σας διαβεβαιώ ότι θα πράξω ό,τι μου αναλογεί, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων μου, όπως ορίζονται από το Σύνταγμα, για να φανώ άξιος της τιμής από την πλευρά του Νησιού σας, που αποτελεί αληθινό «διαμάντι» των Κυκλάδων και Τόπο μοναδικής φυσικής ομορφιάς, σε παγκόσμια κλίμακα.
I. Αυτή η ομορφιά είναι δώρο της Φύσης αφού, εν πολλοίς, οφείλεται και στο ότι η Σαντορίνη, καθώς και τα νησιά Θηρασία και Ασπρονήσι, είναι απομεινάρια του ηφαιστειογενούς νησιού Στρογγύλη.
Α. Η Στρογγύλη ήταν ένας ηφαιστειακός κώνος. Το κεντρικό τμήμα της ανατινάχθηκε, μαζί με τον κρατήρα του ηφαιστείου, κατά την έκρηξη που έγινε το 1613 π.Χ., δηλαδή στην Μινωϊκή Περίοδο. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα την δημιουργία εκείνου που σήμερα ονομάζουμε «καλδέρα» της Σαντορίνης και, δυστυχώς, την σχεδόν ολική καταστροφή του προϊστορικού Πολιτισμού του Νησιού. Στο θαλάσσιο χάσμα, που σχηματίστηκε μεταξύ Θήρας και Θηρασίας και έχει βάθος 1.500 μέτρων, κατά καιρούς βγήκαν στην επιφάνεια ηφαιστειακοί κώνοι που σχημάτισαν τα εξής νησιά: Την Παλαιά, την Μικρή και τη Νέα Καμένη, την Καμένη Γεωργίου του Α΄, την Καμένη του Φουκέ, την Αφρόσσα και την Δάφνη. Όλα αυτά τα νησιά μεγάλωναν σιγά-σιγά και ενώθηκαν, εκτός από την Παλαιά Καμένη.
Β. Αδυνατώντας, σας το ομολογώ ευθέως, να περιγράψω με δικά μου λόγια την μαγεία -και κυριολεκτώ- της Σαντορίνης, μαγεία της Φύσης και της Ιστορίας, δανείζομαι τους υπέροχους στίχους του Οδυσσέα Ελύτη από το ποίημά του «Ωδή στην Σαντορίνη», το οποίο αποτελεί λαμπρή ψηφίδα των νεανικών του, ανυπέρβλητων, «Προσανατολισμών»:
«Ρήγισσα των παλμών και των φτερών του Αιγαίου
Βρήκες με λόγια που προσηλυτίζουν το άπειρο
Με φωτιά με λάβα με καπνούς
Τις μεγάλες γραμμές του πεπρωμένου σου».
ΙΙ. Για να πάρουμε όμως τα πράγματα με την σειρά, όπως αρμόζει στην περίσταση προκειμένου ν’ αντλώ τ’ αναγκαία διδάγματα από τον Τόπο σας κατά την άσκηση των καθηκόντων μου, ας μου επιτραπεί ν’ αναφερθώ, έστω συνοπτικώς, στην εμβληματική Ιστορία της Σαντορίνης, ξεκινώντας από το πώς προέκυψε τ’ όνομά της.
Α. Πριν την μεγάλη ηφαιστειακή καταστροφή των Προϊστορικών Χρόνων, η Νήσος ήταν στρογγυλή και ως εκ τούτου είχε, όπως προανέφερα, το όνομα Στρογγύλη, ενώ αργότερα απέκτησε τα ονόματα «Καλλίστη» ή «Καλλιστώ» -από το αρχαίο «καλλίστη», δηλαδή «η ομορφότερη»- «Φιλητέρη» ή «Φιλωτέρα», «Καλαυρία», «Καρίστη», «Τευσία», «Θηραμένη», καθώς και «Ρήνεια».
Β. Το μετέπειτα κλασικό όνομα της Νήσου «Θήρα» προήλθε από τον αρχαίο Σπαρτιάτη, τον Θήρα, ο οποίος ξεκίνησε από την Σπάρτη και αποίκησε πρώτος το Νησί σας. Το δε όνομα «Σαντορίνη» προέρχεται από τους διερχόμενους Φράγκους Σταυροφόρους, οι οποίοι, κατά το πέρασμά τους από αυτήν, στέκονταν για ανεφοδιασμό κοντά στην Εκκλησία της Αγίας Ειρήνης, που βρισκόταν στην σημερινή περιοχή της Περίσας, πίσω από τον Ιερό Ναό του Τιμίου Σταυρού. Την εν λόγω Εκκλησία αποκάλεσαν «Σάντα Ιρίνα».
Αρχικώς, υπήρχε η άποψη ότι η Εκκλησία αυτή ήταν το παρεκκλήσι της Αγίας Ειρήνης που υπήρχε στην Θηρασιά, σήμερα όμως θεωρείται πιθανότερο να πρόκειται για την μεγαλοπρεπέστατη Παλαιοχριστιανική τρίκλιτη Βασιλική της Αγίας Ειρήνης στην Θήρα, τα ερείπια της οποίας ανακαλύφθηκαν το 1992.
Γ. Επί Τουρκοκρατίας, οι Τούρκοι της έδωσαν το όνομα «Δερμετζίκ» ή «Διμερτζίκ» -που σημαίνει «μικρός μύλος»- πιθανώς από τους πολλούς μικρούς ανεμόμυλους, τους οποίους ξεχώριζαν από μακριά οι ναυτικοί. Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας, το επίσημο όνομά της ήταν «Θήρα», πλην όμως οι ξένοι χάρτες συνέχισαν να την ονοματίζουν «Σάντα-Ιρίνα», από την οποία και παρέμεινε, με μικρή παραφθορά, ως «Σαντορίνη».
ΙΙ. Θα επιχειρήσω ν’ αναδείξω, στην συνέχεια, την ιστορική εξέλιξη του Νησιού σας, ξεκινώντας από τους Βυζαντινούς Χρόνους:
Α. Στην εποχή του Βυζαντίου, λοιπόν, και συγκεκριμένα το 726 μ.Χ., έγινε έκρηξη στην βορειοανατολική πλευρά της Παλαιάς Καμένης και εμφανίσθηκε νέο νησί, το οποίο γρήγορα ενώθηκε με αυτήν. Η έκρηξη θεωρήθηκε ως δείγμα θεϊκής οργής κατά του Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Λέοντος Γ′ του Ισαύρου, ο οποίος ήταν εικονομάχος. Οι αντίπαλοι του Αυτοκράτορα χρησιμοποίησαν το γεγονός για να υποκινήσουν εξέγερση, η οποία τελικά εκδηλώθηκε το 727, τόσο στις Κυκλάδες όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Αρχηγός της επανάστασης ήταν ο τουρμάρχης της Ελλάδας, Αγαλλιανός, και ο Στέφανος. Οι επαναστάτες όρισαν άλλον Αυτοκράτορα, έναν Κρητικό που ονομαζόταν Κοσμάς, και πλεύσανε προς την Κωνσταντινούπολη. Ο στόλος τους καταστράφηκε με το υγρό πυρ, στις 18 Απριλίου του 727, ενώ από τους αρχηγούς της επανάστασης ο μεν Αγαλλιανός ρίχτηκε στην θάλασσα, οι δε Στέφανος και Κοσμάς παραδόθηκαν και αποκεφαλίσθηκαν.
Β. Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους, το 1204, ο Μάρκος Σανούδος ίδρυσε το δουκάτο του Αιγαίου, με έδρα την Νάξο (1207). Τα υπόλοιπα νησιά, που περιελάμβανε το Δουκάτο του Αιγαίου (ή Δουκάτο της Νάξου), ήταν η Σύρος, η Κίμωλος, η Μήλος, η Ίος, η Θήρα και η Ανάφη.
1. Η Θήρα και η Θηρασία παραχωρήθηκαν στον Ιάκωβο Μπαρρότσι και παρέμειναν στην οικογένεια αυτή, με μικρά διαλείμματα, ως το 1480. Τότε, η Θήρα δόθηκε ως προίκα από τον δούκα της Νάξου, Ιάκωβο Γ′ Κρίσπι, στην κόρη του Φιορέντσα και στον σύζυγό της Δομίνικο Πιζάνι, γιο του δούκα της Κρήτης. Το Νησί, λίγο μετά τον θάνατο του Ιακώβου Κρίσπι, καταλήφθηκε από τον αδελφό του, Ιωάννη, και προσαρτήθηκε στην Νάξο. Κατά τους χρόνους που ακολούθησαν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς, πολλές Ελληνικές περιοχές παρέμεναν υπό λατινική κυριαρχία.
2. Κατά το 1537, η Θήρα, ακολουθώντας την μοίρα και των άλλων Νησιών του Αιγαίου, δέχθηκε τις επιδρομές του Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα. Ο Μπαρμπαρόσα απέσπασε την Κέα, την Μύκονο και την Θήρα από την λατινική κυριαρχία και ανάγκασε τους κυριάρχους των Νησιών ν’ αναγνωρίσουν την επικυριαρχία του Σουλτάνου.
3. Η Θήρα περιήλθε τελικά στους Τούρκους, το 1566, μ’ εξαίρεση το καστέλι του Ακρωτηρίου, το οποίο πέρασε στα χέρια των Τούρκων το 1617. Όταν το 1579 πέθανε ο Ισπανοεβραίος Ιωσήφ Νασί, στον οποίο είχαν παραχωρηθεί οι Κυκλάδες από την Υψηλή Πύλη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι νησιώτες έστειλαν πρεσβεία στον σουλτάνο Μουράτ Γ΄(1574–1595), για να ζητήσουν χορήγηση προνομίων. Στους απεσταλμένους των νησιών ανήκαν και εκπρόσωποι της Σαντορίνης. Με ορισμό που εκδόθηκε το 1580, στα Νησιά των Κυκλάδων παραχωρήθηκαν σημαντικά προνόμια, τα οποία ανανεώθηκαν το 1628 – 1629 αλλά και αργότερα. Το καθεστώς των προνομίων βοήθησε στην οργάνωση συστήματος αυτοδιοίκησης και στην ανάπτυξη εμπορικής δραστηριότητας σε αυτά.
4. Αξίζει παρεμπιπτόντως ν’ αναφερθεί ότι, παρά το άγονό του έδαφος και τους καταστρεπτικούς σεισμούς που το έπλητταν, το νησιωτικό σύμπλεγμα της Σαντορίνης – όπως επικράτησε να ονομάζεται κατά την Βενετοκρατία – παρουσίασε αξιοσημείωτη επίδοση στην γεωργία και την ναυτιλία. Το 1770, ο πληθυσμός του Νησιού έφθανε τους 9.000 και, όπως προκύπτει από το ποσό του φόρου που κατέβαλλε το Νησί, πρέπει να ήταν ευπορότερο σε σύγκριση με άλλα νησιά. Στις αρχές του 19 ου αιώνα, η οικονομική ευρωστία του Νησιού συνεχιζόταν, όπως επίσης και η επίδοση στο ναυτικό. Το 1807, κατά την ναυτολογία που πραγματοποίησε η Πύλη για την αντιμετώπιση των αναγκών της στην διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου, η Θήρα υποχρεώθηκε ν’ αποστείλει στον τουρκικό ναύσταθμο 50 ναύτες, όσους δηλαδή και η Μύκονος, γεγονός που φανερώνει την μεγάλη ανάπτυξη του ναυτικού του Νησιού. Ανάπτυξη παρατηρήθηκε επίσης, κατά τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας, και στην Παιδεία, ενώ η μονή του Προφήτη Ηλία στο νησί αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα μοναστηριακά κέντρα των Κυκλάδων.
Γ. Στα τέλη Απριλίου του 1821, μετά από παραγγελία του Αλέξανδρου Υψηλάντη, οι Θηραίοι έστειλαν στις Σπέτσες 71 ναύτες μ’ έναν ιερέα και τον προεστώτα, Νικόλαο Δεκαζά, για να υπηρετήσουν στα Σπετσιώτικα πλοία, που ήδη είχαν αρχίσει τον Επαναστατικό Αγώνα.
Στις 5 Μαΐου 1821, κατά την εορτή της Πολιούχου του Νησιού, Αγίας Ειρήνης, ο καπετάνιος Ευάγγελος Ματζαράκης, επίτροπος του Αλέξανδρου Υψηλάντη, σήκωσε την σημαία της επανάστασης στην Σαντορίνη.
Δ. Μετά την απελευθέρωση της Σαντορίνης και την ένταξή της στο νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος, το 1830, η κύρια πηγή εισοδήματος ήταν το εμπόριο και η ναυτιλία. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι το 1852 η Σαντορίνη, με 7.222 κατοίκους, αποτελεί το δεύτερο σημαντικότερο εμπορικό κέντρο -μετά την Σύρο- στις Κυκλάδες, έχοντας συναλλαγές κυρίως με την Ρωσία, η οποία είναι η κύρια χώρα εισαγωγής σαντορινιού κρασιού. Μια άλλη σημαντική πηγή εισοδήματος είναι, την ίδια εποχή, η καλλιέργεια αγροτικών προϊόντων.
Ε. Το ηφαίστειο της Σαντορίνης άρχισε να εκρήγνυται τις 26 Ιανουαρίου 1866. Πριν την έκρηξη παρατηρήθηκε αύξηση της θερμοκρασίας των νερών κοντά στην Νέα Καμένη. Η έκρηξη είχε ως αποτέλεσμα την έκχυση λάβας και την δημιουργία δόμων. Ακολούθησε ένας σεισμός 6,1 ρίχτερ, ο οποίος έλαβε χώρα τις 30 Ιανουαρίου και προκάλεσε ζημίες σε 50 σπίτια και δύο εκκλησίες. Σύμφωνα με την βιβλιογραφία, η έκρηξη έκλεισε τον κύκλο της στις 15 Οκτωβρίου 1870.
1. Στις 28 Ιουλίου 1925 παρατηρήθηκαν σεισμικές δονήσεις, προειδοποιώντας τους κατοίκους ότι μια νέα έκρηξη επίκειται. Στην περιοχή των Κόκκινων Νερών, ανάμεσα στις νησίδες Νέα και Μικρή Καμένη, η θερμοκρασία της θάλασσας αυξήθηκε και η θάλασσα άλλαξε χρώμα. Η έκρηξη ξεκίνησε τις 25 Αυγούστου με φρεατικές εκρήξεις, ενώ αργότερα παρατηρήθηκαν εκρηκτικές στήλες με ηφαιστειακή στάχτη, που έφθασε σε ύψος 3,5 χιλιομέτρων. Η δραστηριότητα επικεντρώθηκε στον ηφαιστειακό δόμο Δάφνη, απ’ όπου εκχύθηκε λάβα και οδήγησε στην ένωση της Νέας και της Μικρής Καμένης. Η πρώτη φάση της έκρηξης τελείωσε το 1926. Ένας δεύτερος, μικρότερος, δόμος που σχηματίσθηκε σε νέα έκρηξη το 1928, πήρε το όνομα Ναυτίλος.
2. Το ηφαίστειο εξερράγη ξανά το 1939 και δημιούργησε τους δόμους Τρίτωνα, Κτενά κα Φουκέ και τις ροές λάβας Σμιθ, Ρεκ και Νίκης. Η έκρηξη τελείωσε τον Ιούλιο του 1941.
3. Η πιο πρόσφατη έκρηξη του ηφαιστείου έλαβε χώρα από τις 10 Ιανουαρίου 1950 ως τις 2 Φεβρουαρίου του ίδιου χρόνου και δημιούργησε τον δόμο του Λιάστικα. Αυτά τα ηφαιστειακά πετρώματα είναι τα πιο πρόσφατα που δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα.
ΣΤ. Κατά τον Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Σαντορίνη καταλήφθηκε πρώτα από Ιταλικές -το 1941- και έπειτα, το 1943, από Γερμανικές δυνάμεις κατοχής.
1. Στις 9 Ιουλίου 1956 σημειώθηκε, κοντά στην Αμοργό, σεισμός μεγέθους 7,8 ρίχτερ, ο οποίος ήταν ο ισχυρότερος που έλαβε χώρα στην Ευρώπη κατά τον 20ο αιώνα. Ο κύριος σεισμός, μαζί μ’ ένα μετασεισμό 6,9 ρίχτερ, που ακολούθησε 12 λεπτά αργότερα, προκάλεσαν εκτεταμένες καταστροφές σε Σαντορίνη, Αστυπάλαια, Ανάφη, Κάλυμνο, Λέρο, Αμοργό και Πάτμο, 53 θανάτους, καθώς και ένα από τα μεγαλύτερα τσουνάμι στο Αιγαίο, με ύψος μέχρι 25 μέτρα. Μετά απ’ αυτό το γεγονός, μεγάλο μέρος του πληθυσμού έφυγε από το νησί.
2. Την δεκαετία του 1960, άρχισε ν’ αναπτύσσεται ο τουρισμός στην Σαντορίνη, φτάνοντας στο αποκορύφωμα του στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Από τότε, ο τουρισμός στο νησί σας γνωρίζει, απολύτως δικαίως, συνεχή ανάπτυξη, έχοντας καταστήσει πλέον την Σαντορίνη έναν από τους δημοφιλέστερους τουριστικούς προορισμούς σε ολόκληρο τον Κόσμο.
ΙΙΙ. Η Σαντορίνη, οι λοιπές Κυκλάδες, όπως και όλα τα Ελληνικά Νησιά του Αιγαίου, ακτινοβολούν το φως του πανάρχαιου Πολιτισμού μας και είναι φάροι μετάδοσης του μηνύματος της ειρηνικής συνάντησης και συνύπαρξης διαφορετικών λαών και πολιτισμών.
Στους ταραγμένους, όμως, καιρούς στους οποίους ζούμε, κάποιοι δεν θέλουν ν’ αντιληφθούν αυτή την αυτονόητη αλήθεια, που συνιστά μια sine qua non προϋπόθεση και για την δική τους ανάπτυξη και ευημερία”.
Φωτογραφίες απο την προσωπική ιστοσελίδα της κας Ελεάννας Θεωνά
