Ο Νίκος Μανιός, βουλευτής Κυκλάδων του ΣΥΡΙΖΑ, γράφει στην Ειδική έκδοση του Documento «Τα αιρετικά» για την εξέγερση του Πολυτεχνείου – Πως δικαιολογεί την “άρνησή” του να ενταχθεί στη “γενιά Πολυτεχνείου” και πως έζησε εκείνες τις ημέρες, τι είδε και ποιο το συμπέρασμά του
Η αλήθεια είναι ότι το Πολυτεχνείο μας βρήκε μόλις βγήκαμε από τον Κορυδαλλό με την αμνηστία στις 20-21 Αυγούστου. Εμείς, του Κινήματος της 20ής Οκτώβρη, ήμασταν ήδη σεσημασμένοι από τις αρχές ασφαλείας και οι φοιτητές ξέρανε ποιοι είμαστε. Την Τρίτη το απόγευμα είχαμε μάθημα Ιατροδικαστικής και ήμαστε στο νεκροτομείο στη Σίνα – στα υπόγεια γίνονταν τότε τα εργαστήρια. Το απόγευμα του μαθήματος ήρθαν δυο τρεις φοιτητές μικρότεροι από μένα και μου είπαν ότι σχεδιάζουν να κάνουν κατάληψη στο Πολυτεχνείο.
Του Νίκου Μανιού (#)
Πολλοί είπαν μετά ότι η κίνηση αυτή έγινε εντελώς αυθόρμητα. Υπήρχαν σίγουρα έντονα αυθόρμητα στοιχεία, αλλά και ομάδες φοιτητών με διάφορες πολιτικές αποχρώσεις και εντάξεις, όπως και μη ενταγμένοι αριστεροί φοιτητές που πίστευαν ότι μπορούσαν να κάνουν μια γενναία κατάληψη μετά τη Νομική. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι τους είχα πει: «Παιδιά, εγώ θα έρθω αλλά όχι μαζί σας». Γιατί την ώρα που θα βγαίναμε από την πλευρά της Σίνα οι τρεις νεαροί με αθλητικά παπούτσια που κάθονταν απέναντι, οι ασφαλίτες που με παρακολουθούσαν, θα μας ακολουθούσαν. «Δεν χρειάζεται να σας δουν μαζί μου και να πουν ότι κάνετε παρέα μ’ εμένα. Πηγαίνετε εσείς και ακολουθώ από κοντά».
Τα μέλη από το Κίνημα της 20ής Οκτώβρη δεν θέλαμε να μπούμε στη Συντονιστική γιατί όσοι βγαίναμε από τη φυλακή είχαμε την άποψη πως πρέπει να δούμε πρώτα πώς πήγαινε το μαζικό κίνημα. Ήμασταν και οι τρεις σύντροφοι εντός και εκτός της κατάληψης. Δουλεύαμε σε μια οργάνωση που είχε δομή αυστηρά συνωμοτική, με τριμελείς πυρήνες που δεν είχαν επαφή μεταξύ τους. Εγώ και οι τρεις σύντροφοί μου δεν θέλαμε να μπαινοβγαίνουμε παρέα με τους ασφαλίτες στο Πολυτεχνείο. Εμείς που ήμασταν πιο προνοητικοί και πιο έμπειροι αποφεύγαμε τις δημόσιες συναντήσεις. Ξέραμε ότι συμμετείχαν στην οργάνωσή μας παιδιά που δεν είχαν πιαστεί, δεν είχαν στοχοποιηθεί. Μπαινοβγαίναμε στο προαύλιο, μιλούσαμε με τους φοιτητές και αν καταλαβαίναμε ότι ήταν εκεί οι ασφαλίτες, βγαίναμε έξω και πίναμε έναν καφέ. Δεν ήταν ευχάριστο να ξέρεις ότι σε βλέπουν. Μιλούσαμε με ανθρώπους που δεν ξέραμε αν ήθελαν να ανακατευτούν, να μπλεχτούν έτσι. Η αστυνομία τότε ήταν αστυνομία, δεν ήταν χαϊδολόγημα όπως σήμερα.
Ζήσαμε από κοντά τις ιδεολογικές διεργασίες. Τη διαφοροποίηση μικρών και μεγάλων ομάδων και κομμάτων. Τα δύο χρόνια της φυλακής βλέπαμε τις αντιπαραθέσεις, τις δυσκολίες και τις αντιθέσεις ανάμεσα στις δυνάμεις της Αριστεράς, κομμουνιστικής και μη. Όλη αυτή η διαφορετική πολιτική προσέγγιση της κατάστασης στη χούντα πέρασε και μέσα στο Πολυτεχνείο. Το αν θα έπρεπε να έρθουν οι εργάτες και οι αγρότες ή αν θα έμενε ως ένα εγχείρημα στα χέρια των φοιτητών. Όλα αυτά ήταν ιδεολογικές προσεγγίσεις που είχαν διάφορες οργανώσεις και τις κουβαλάς μαζί σου σε μια μεγάλη κατάληψη, δίνεις μάχη για να περάσουν οι δικές σου απόψεις. Υπήρχαν απόψεις τύπου «πάμε να φύγουμε», αλλά και απόψεις ότι καθόμαστε και συσπειρωνόμαστε για να χτίσουμε αυτό το σπουδαίο και εντυπωσιακό ξέσπασμα των φοιτητών.
Οι φοιτητές ήδη έχουν περάσει στην αναζήτηση μαζικής αντίστασης και κινητοποίησης. Μέσα στο πανεπιστήμιο σε όλες τις συναντήσεις έβραζε μέσα μας να ξεσπάσουμε, να αγωνιστούμε, να κάνουμε κάτι. Είπα κάποτε σε έναν κοντινό μου φοιτητή και έμπιστο ότι κάτι πρέπει να κάνουμε. Μου είπε: «Σσσ, έχουμε χούντα, μη μιλάς καθόλου γιατί αλίμονο μας. Του λέω να μη φοβάται και αυτός επέμενε. Στη φυλακή τον είδα σε φωτογραφία στις καταλήψεις. Μπορεί κάποιοι φοιτητές να δίσταζαν να μπουν σε μια επαναστατική οργάνωση που υιοθετεί την ένοπλη μορφή δράσης, αλλά κόχλαζε υπόγεια το εξεγερσιακό πνεύμα που αποκαλύφτηκε στις καταλήψεις της Νομικής και του Πολυτεχνείου.
Ήταν έξω από τη λογική των κομμουνιστικών δυνάμεων η δράση μας. Υπήρχε όμως μια αναγνώριση ότι αυτά δεν τα λέγαμε, τα κάναμε. Και έτσι αφού πήγαμε και φυλακή έπρεπε να κουβεντιάσουμε μετά και να αναπτύξουμε απόψεις και θεωρήσεις, να δούμε τι ήταν η χούντα, πώς έπρεπε να δράσουμε και πώς μπορούσε να ανατραπεί. Εμείς δεν παρεμβαίναμε ως Κίνημα 20ής Οκτώβρη στις συνελεύσεις, παρακολουθούσαμε, ακούγαμε και κάναμε συζητήσεις. Είχαμε την αντίληψη ότι δεν έπρεπε να καπελώσουμε το κίνημα, αλλά να το παρακολουθήσουμε, να δούμε πώς θα εξελιχθεί και να πορευτούμε μαζί του. Δεν θέλαμε να κινούμαστε στο Πολυτεχνείο με το φωτοστέφανο του φυλακισμένου, του επαναστάτη και του αντιστασιακού. Στα πηγαδάκια κάναμε ζυμώσεις και σκεφτόμασταν τι έπρεπε να γίνει. Το προζύμι φουσκώνει μόνο του για να γίνει ψωμί. Δεν πιστεύαμε στον ρόλο της άμεσης καθοδήγησης. Ήταν έξω από εμάς. Οι ηγεσίες δεν είχαν καταλάβει τον παλμό της στιγμής και του κινήματος που γεννιέται. Εμείς, που ήμασταν πιο έξω από το μαζικό κίνημα από το ’71 που πιαστήκαμε, είχαμε αποφασίσει να κάνουμε μόνο μία παράτολμη δυναμική ενέργεια και μετά θα συμμετείχαμε στο φοιτητικό κίνημα γιατί το βλέπαμε να έρχεται. Αν έχεις άποψη ότι κάτι γεννιέται, άσ’ το να γεννηθεί, να πάρει σάρκα και οστά, να αποκτήσει συνείδηση ότι θέλει να ανατρέψει τη χούντα. Μπήκαμε μέσα, μαζευτήκαμε χιλιάδες, ήρθαν αγρότες από τα Μέγαρα, έγινε κάτι πρωτοφανές. Δεν μπορούσαμε ούτε την Τετάρτη ούτε την Πέμπτη να φανταστούμε ότι θα γινόταν κάτι τέτοιο.
Οι συνελεύσεις είχαν κάτι πολύ ζωντανό και πολιτικοποιημένο. Ακούγονταν όλες οι απόψεις. Δεν υπήρχε αντιπαράθεση με φωνές ούτε κινούνταν όλα με βάση τις πλειοψηφίες. Ήταν ένας έντονος πολιτικός διάλογος από συντρόφους νεαρούς φοιτητές και ανθρώπους που είχαν μπει στη φυλακή και συμμετείχαν άμεσα και δραστήρια στο οργανωτικό κομμάτι.
Μια από τις στιγμές που έχουν εντυπωθεί έντονα στη μνήμη μου ήταν όταν με πλησίασε ένας νεαρός φοιτητής και μου είπε ότι οι απέξω θα έπρεπε να οργανώσουμε το δίκτυο για τη ροή των φαρμάκων προς το Πολυτεχνείο. Τον ρώτησα αν κάποιος άλλος του είπε να απευθυνθεί σ’ εμένα. «Όχι, σ’ το λέω εγώ με δική μου πρωτοβουλία επειδή σε ξέρω» μου απάντησε. Ήταν συγκινητικό να βλέπεις ένα παιδί 20 χρόνων να μου απευθύνει τον λόγο με τόση εμπιστοσύνη. Βοηθήσαμε οι απέξω να κινητοποιηθούν, να περνάνε φάρμακα, να μπαίνουν μέσα, να τα πηγαίνουν στα παιδιά από τις Ιατρικές για να χρησιμοποιηθούν καταλλήλως.
Αμέτρητες είναι οι περιπτώσεις ανθρώπων και ομάδων που κατάφεραν να ενταχθούν στη διαμαρτυρία, να φέρουν φάρμακα, τρόφιμα και ρούχα. Ότι μπορούσε κανείς να φανταστεί πως χρειάζονταν οι εξεγερμένοι φοιτητές του Πολυτεχνείου το έφερνε και μαζευόταν εκεί. Μια μοναδική εμπειρία που έδειχνε ότι δεν έγινε κάτι από μια ξεκομμένη ομάδα πρωτοπορίας έξω από τη συγκυρία, με επαναστατικό βολονταρισμό, αλλά ότι ήταν μια διαδικασία που γεννήθηκε μέσα από μια σειρά πράξεων εξέγερσης που έχουν προηγηθεί, υπήρχαν ώριμες συνθήκες. Η ίδια η επαναστατική διαδικασία καθοδήγησε τους πρωταγωνιστές και όλους τους άλλους να δράσουν εγκάρδια και με αυθορμητισμό, να αγκαλιάσουν την εξέγερση.
Την Παρασκευή ήμασταν έξω από το Πολυτεχνείο, βλέπαμε πώς θα εξελίσσονταν τα πράγματα και τελικά καθίσαμε σε ένα φιλικό σπίτι. Ακούσαμε τη φασαρία αλλά δεν έχω την εικόνα του τανκς. Μετά το Πολυτεχνείο περάσαμε στην παρανομία, κρυφτήκαμε σε σπίτια, κάναμε μια συνάντηση εγώ και ο Σαγιάς στα Εξάρχεια στο διαμέρισμα ενός δικηγόρου, καταλήξαμε στην εκτίμηση ότι θα βγούμε από τις κρυψώνες μας και πως οι συλλήψεις θα γίνουν μετά τα Χριστούγεννα για λόγους συμβολικούς. Στις αρχές του Δεκέμβρη αφέθηκαν από τη φυλακή ο Παρτσαλίδης, που ήταν μεγάλος ηγέτης, ο Γιάννης Πετρόπουλος και άλλοι που συνελήφθησαν το βράδυ του Πολυτεχνείου. Ήταν μια ψευδεπίγραφη φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος. Άρχισαν όμως επιλεκτικές συλλήψεις με τα δικά τους ανορθόδοξα κριτήρια. Με συνέλαβαν στις 5 Δεκεμβρίου, μου τη στήσανε οι ασφαλίτες ενώ πήγαινα στο μάθημα της Ιατροδικαστικής. Ύστερα από 25 μέρες βρεθήκαμε στη Γυάρο που είχε ανοίξει ως στρατόπεδο εκτόπισης. Η πρώτη σύλληψη, το 1971, ήταν ιδιαίτερα θερμή και «αγαπητική», το έδειξαν με όλους τους τρόπους βίας. Στη δεύτερη μας αντιμετώπισαν με άλλον τρόπο. Θυμήθηκα τον Κώστα Φιλίνη που γνώρισα στον Κορυδαλλό που μου είχε πει ότι αν σας πιάσει η αστυνομία ή θα σας εξαφανίσει ή θα σας φερθεί σαν να είστε ηγέτες, δηλαδή άψογα. Είχε μια εξήγηση για όλο αυτά. Αν φοβούνται ότι έχεις μηχανισμό από πίσω μπορεί και να σε εξαφανίσουν. Αλλιώς μπορεί να σε αντιμετωπίσουν ως παλιό κρατούμενο χωρίς να χρειαστεί καν να σε δείρουν. Τη δεύτερη φορά δεν μας ασκήθηκε βία.
Είμαι της γενιάς του Πολυτεχνείου, του 1-1-4, πηγαίνω σε διαδηλώσεις από το ’64. Δεν υπάρχει όμως για μένα ο όρος «γενιά του Πολυτεχνείου». Κάποιες χιλιάδες νέοι συμμετείχαν στην εξέγερση και ένας μικρός αριθμός έπαιξε καθοδηγητικό ρόλο. Οι ευθύνες όμως είναι ατομικές για το τι έκανε ο καθένας στη δική του διαδρομή και πώς το εξαργύρωσε. Ξέρω πολλά παιδιά, σεμνά παιδιά που ήταν στη Συντονιστική Επιτροπή, τέλειωσαν τις σπουδές τους, έγιναν καλοί επιστήμονες και στη συνέχεια δεν ασχολήθηκαν άλλο με την πολιτική. Σαν όρος μου φαίνεται ανιστόρητος. Ας λέμε η φουρνιά του Πολυτεχνείου. Τα παιδιά που βρέθηκαν σε αυτό το καμίνι και ψήθηκαν εκεί. Αν εγώ γινόμουν αργυρώνητος πολιτικός ή κακός γιατρός γιατί να βαρύνει η δική μου πρακτική τους άλλους φοιτητές; Αν ακολουθούσα έναν δρόμο συναλλαγής και ξεπουλήματος γιατί να εκθέσω τους άλλους; Πίσω από τον όρο «γενιά του Πολυτεχνείου» πάνε να κρυφτούν οι ευθύνες που έχουν οι πολιτικές δυνάμεις και οι πρακτικές τους. Ρίχνεις ένα μπαλάκι, μια ευθύνη σε κάποιους που έκαναν κάποτε το καθήκον τους. Έκαναν όμως το καθήκον τους οι ηγεσίες των πολιτικών δυνάμεων, κατάφεραν να συσπειρώσουν τις δημοκρατικές δυνάμεις από το ’73 μέχρι σήμερα; Από το 1995 που κυβερνά ο Σημίτης μέχρι το 2008 καταστράφηκε το 60% της αγροτικής και βιοτεχνικής παραγωγής. Πρόκειται για ένα τέχνασμα, ένα εφεύρημα για να μην πέσει η ευθύνη πάνω στις πολιτικές δυνάμεις που πήραν δραματικές αποφάσεις για τη χώρα.
# Ο Νίκος Μανιός είναι Βουλευτής Κυκλάδων ΣΥΡΙΖΑ, Πρόεδρος Διαρκούς Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων, Πρόεδρος Υποεπιτροπής για τη Μελέτη και Αντιμετώπιση του Προβλήματος των Ναρκωτικών, Μέλος Ειδικής Επιτροπής της Βουλής των Ελλήνων για το περιεχόμενο και τις διαδικασίες σύναψης των διατλαντικών εμπορικών συμφωνιών, Μέλος Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Σωφρονιστικού Συστήματος & λοιπών δομών εγκλεισμού κρατουμένων
