Σχεδόν 12 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών απορριμμάτων καταλήγουν κάθε χρόνο στις θάλασσες του πλανήτη. Aλλοτε ταξιδεύουν στο νερό, δημιουργώντας τεράστιους υποθαλάσσιους σκουπιδότοπους, κι άλλοτε βγαίνουν στις ακτές.
Οι επιπτώσεις της αλόγιστης κατανάλωσης πλαστικών και της ακατάλληλη διαχείρισής τους είναι γνωστές, με δεδομένο τον χρόνο που αυτά χρειάζονται για να αποσυντεθούν: ένα μπουκάλι 500 χρόνια, ένας αναπτήρας 100, μια πλαστική σακούλα 55.
«Στην πραγματικότητα, τα πλαστικά δεν αποικοδομούνται ποτέ στο θαλάσσιο περιβάλλον. Γίνονται μικροπλαστικά, μένουν για πάντα στο νερό και εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα. Πριν από λίγα χρόνια, ο σπουδαίος ζωολόγος Τομ Ντόιλ και οι συνεργάτες του ταξίδεψαν στον βορειοδυτικό Ατλαντικό με το σκάφος «Celtic Explorer» και ψάρεψαν, χιλιόμετρα μακριά από τις ακτές, από βάθη που φτάνουν τα 600 μέτρα, μεσοπελαγικά ψάρια (αυτά που μεταφέρουν άνθρακα και θρεπτικά συστατικά από την επιφάνεια και έτσι υπάρχει ζωή στα ερεβώδη βάθη των ωκεανών). Στο 73% αυτών των ψαριών ανιχνεύθηκαν μικροπλαστικά», λέει στην εφημερίδα «Καθημερινή» η ακτομηχανικός δρ Ξένια Λοϊζίδου, πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Κέντρου Μελετών και Eρευνας ΑΚΤΗ της Κύπρου.
Αλιευτικά εργαλεία
Ανάμεσα στα απορρίμματα που μετατρέπουν τις θάλασσες σε χωματερές βρίσκονται και περίπου 650.000 τόνοι εξοπλισμού από την αλιευτική και ναυτιλιακή δραστηριότητα: κάβοι, σκοινιά, πετονιές, δίχτυα. Ειδικά τα «δίχτυα-φάντασμα», όπως αποκαλούνται, βλάπτουν με έναν ακόμα τρόπο: αποτελούν μεγάλη απειλή για τα θαλάσσια οικοσυστήματα.
Είτε χάθηκαν είτε εγκαταλείφθηκαν είτε απορρίφθηκαν (σκόπιμα ή κατά λάθος) συνεχίζουν να ψαρεύουν… μόνα τους. Καθώς παρασύρονται ή κάθονται στον βυθό, γίνονται παγίδες για τα θαλάσσια θηλαστικά, καταδικάζοντάς τα σε αργό και βασανιστικό θάνατο.
Η κατάργηση του γραμμικού μοντέλου παραγωγής – χρήσης – απόρριψης πλαστικών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την αντιμετώπιση του προβλήματος· μαζί με την αποσύνδεση, βέβαια, της παραγωγής πλαστικών από τις ορυκτές πρώτες ύλες. Η βιομάζα, προερχόμενη από βιώσιμες πηγές όπως τα οργανικά απορρίμματα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή πλαστικών υλών μειώνοντας τη χρήση πολύτιμων ορυκτών πόρων και συνεισφέροντας στην προώθηση της κυκλικής οικονομίας. Τα πλαστικά που παράγονται από βιομάζα λέγονται βιοπλαστικά.
Αυτός είναι ο πυλώνας του SEALIVE, έργου προϋπολογισμού 10 εκατ. ευρώ, χρηματοδοτούμενου από την Ευρωπαϊκή Ενωση, που ενώνει φορείς από δεκατέσσερις χώρες της Ευρώπης και της Νότιας Αμερικής και στοχεύει στη μείωση της ρύπανσης από τα πλαστικά απορρίμματα στη στεριά και στη θάλασσα – μέσω, πρώτον, της δημιουργίας και προώθησης της χρήσης νέων και προηγμένων βιοϋλικών και, δεύτερον, με στρατηγικές που περιλαμβάνουν την ανάπτυξη και χρήση των βιοπλαστικών. Η αλιεία είναι ένα πεδίο όπου πολλές και σημαντικές αλλαγές μπορούν να γίνουν για το καλό του πλανήτη.
Η Κύπρος συμμετέχει στην προσπάθεια, μαζί με την Αυστρία, το Βέλγιο, την Τσεχία, τη Δανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιρλανδία, την Ολλανδία, την Ιταλία, την Πορτογαλία, την Ισπανία και την Αργεντινή. Η Ελλάδα όχι. Ανάμεσα στα προϊόντα που παράγονται και μόλις ξεκίνησαν να δοκιμάζονται πιλοτικά, περιλαμβάνονται επαναχρησιμοποιήσιμα και ανακυκλώσιμα δίχτυα ψαρέματος, κιβώτια για τα ψάρια και δικτυωτοί σάκοι για την παραγωγή στρειδιών.
«Δεν υπάρχει χρόνος»
«Ολη η Ευρώπη μιλάει σήμερα για την άμεση ανάγκη υλοποίησης δράσεων για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και την ανάπτυξη της Γαλάζιας Οικονομίας. Δεν υπάρχει άλλος χρόνος», τονίζει η δρ Ξένια Λοϊζίδου, που συμμετέχει στο πρότζεκτ μέσω του Κέντρου Μελετών και Ερευνας ΑΚΤΗ. «Συνεργαζόμαστε με ψαράδες και δοκιμάζουμε τα νέα, καινοτόμα δίχτυα σε πραγματικές συνθήκες. Τα αποτελέσματα θα βοηθήσουν στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και της λειτουργικότητάς τους και θα συμβάλουν στην προώθηση της έρευνας και στην ανάπτυξη πιο ανταγωνιστικών προϊόντων στην αγορά».
Δέκα Κύπριοι ψαράδες θα τα δοκιμάζουν επί ένα χρόνο, λοιπόν, και κάθε μήνα θα δίνουν την αξιολόγησή τους (φωτογραφίες από ζημιές, αν παρατήρησαν χαρακτηριστικά που χρήζουν βελτίωσης κ.ά.). Συντονιστής είναι ο ψαράς Ραφαέλλος Χριστοδούλου, 30 ετών, που έχει εκπαιδευτεί σχετικά από την κατασκευάστρια εταιρεία ISOTECH, υπό την επιστημονική καθοδήγηση της δρος Λοϊζίδου.
Τα δίχτυα είναι κατασκευασμένα από βιοπλαστικό, κυρίως μικροφύκια. Είναι κομποστοποιήσιμα, στο τέλος της ζωής τους δηλαδή θα μπορούν να διατεθούν σε βιομηχανικές μονάδες κομποστοποίησης. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς στις περισσότερες χώρες δεν υπάρχουν διαθέσιμες υποδομές για την ανακύκλωση των διχτυών ψαρέματος. Και στη χειρότερη περίπτωση, αν χάνονται ή απορρίπτονται στο θαλάσσιο περιβάλλον, θα διασπώνται πολύ ταχύτερα από τα συμβατικά δίχτυα. Δεν θα γίνονται «δίχτυα-φάντασμα».
