Τι είναι οι Αναβαθμίσεις; Η περίπτωση της Πάρου… Εκδήλωση σήμερα το απόγευμα στην αίθουσα του Αρχίλοχου (Παροικιά)
Αναβαθμίσεις…. Από τον Μανώλη Γλέζο και την Απείρανθο έως την Πάρο και τα Κύθηρα….
Εκδήλωση με θέμα «Λίθινοι αναβαθμοί στον Καβουροπόταμο της Πάρου» διοργανώνουν την Τρίτη 12 Απριλίου 2022, το WWF Ελλάς, το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA), το Ινστιτούτο Σπηλαιολογικών Ερευνών Ελλάδας (ΙΝΣΠΕΕ), ο Δήμος Πάρου και η Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης και Αποχέτευσης Πάρου (ΔΕΥΑΠ).
Το εγχείρημα των λίθινων αναβαθμών είναι εμπνευσμένο από τον Μανόλη Γλέζο που το εφάρμοσε στη Νάξο, όταν ήταν κοινοτάρχης στη γενέτειρά του την Απείρανθο. Το παράδειγμα της Απειράνθου, το οποίο είχε προτείνει ο μεγάλος Μανόλης Γλέζος και στα Κύθηρα πριν 20 χρόνια, βρήκε εφαρμογή από το MedINA αρχικά στα Κύθηρα, στην ρεματιά του Καραβά πέρσι.
Τώρα υλοποιείται και στον Καβουροπόταμο της Πάρου, με τη συμβολή του WWF Ελλάς, του Δήμου Πάρου και άλλων φορεών.
Ο συντονιστής του προγράμματος Νίκος Γεωργιάδης έγραψε σε ανάρτησή του σχετικά: «Ένα πολύ σημαντικό έργο το οποίο το κουβεντιάζουμε χρόνια, το κάναμε πράξη στα Κύθηρα με το Mediterranean Institute for Nature and Anthropos, το ΚΙΠΑ, τον Δήμο Κυθήρων, Σύλλογος Πορτοκαλιά Καραβά Κυθήρων και την ΕΕΠΚΑ και το πάμε ένα βήμα παραπέρα με το WWF Greece το Ινστιτούτο Σπηλαιολογικών Ερευνών Ελλάδας τον Municipality of Paros και τη ΔΕΥΑ Πάρου με την στήριξη της ομάδας Boulouki και το Paros Festival. Ο πρωτεργάτης του οράματος Μανώλης Γλέζος, με τον οποίο το κουβεντιάζαμε από το 2003 και ο οποίος το εφάρμοσε πρώτος στην Απείρανθο Νάξου τη δεκαετία του 90 δεν πρόλαβε να το δει από κοντά, αλλά θεωρώ πως θα το βλέπει από εκεί που είναι και θα αγαλλιάζει».
Ακολουθεί η ανακοίνωση της εκδήλωσης.
Πρόσκληση σε εκδήλωση Το WWF Ελλάς, το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA), το Ινστιτούτο Σπηλαιολογικών Ερευνών Ελλάδας (ΙΝΣΠΕΕ), ο Δήμος Πάρου και η Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης και Αποχέτευσης Πάρου (ΔΕΥΑΠ) με την υποστήριξη του Φεστιβάλ Πάρου και του Περιοδεύοντος Εργαστηρίου για τις Παραδοσιακές Τεχνικές Δόμησης ‘Μπουλούκι’ διοργανώνουν την Τρίτη, 12 Απριλίου 2022, στις 18.00, στην αίθουσα του Αρχίλοχου (Παροικιά) την εκδήλωση με θέμα: Λίθινοι αναβαθμοί στον Καβουροπόταμο της Πάρου Μια πράσινη υποδομή που μπορεί να συμβάλει τοπικά στον εμπλουτισμό των υδατικών πόρων και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας
Πρόγραμμα της εκδήλωσης:
18:00 Προσέλευση
18:20 Εισαγωγή, χαιρετισμοί
18:30 Κύθηρα. Μια σύντομη αναδρομή στις «δέσεις» των Κυθήρων. Νίκος Γεωργιάδης (MedINA)
18:45 Λίθινοι αναβαθμοί στον Καβουροπόταμο της Πάρου. Παρουσίαση των προγραμματισμένων δράσεων. Θάνος Γιαννακάκης (WWF Ελλάς)
19:00 Τεχνικές δόμησης και υλικά για την κατασκευή μικρών φραγμάτων σε ρέματα και χειμάρρους. Η περίπτωση του Καβουροπόταμου στην Πάρο. Γρηγόρης Κουτρόπουλος & Παναγιώτης Κωστούλας (Μπουλούκι)
19:20 Συζήτηση-ερωτήσεις
Λίγα λόγια για τις λίθινες αναβαθμίσεις
Παραδοσιακά, σε περιοχές όπου η επάρκεια νερού ήταν πάντα ζητούμενο, οι τοπικές κοινωνίες εφάρμοζαν ποικίλους τρόπους για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της λειψυδρίας. Ανάμεσα σε διάφορα τεχνικά έργα (π.χ. στέρνες), οι μικροί λίθινοι αναβαθμοί κατά μήκος των κοιτών ρεμάτων περιοδικής ροής αποτελούσαν μια παραδοσιακή και αποτελεσματική πρακτική διαχείρισης του νερού στα νησιά της Μεσογείου, η οποία ιστορικά χάνεται στον χρόνο.
Ο σκοπός αυτών των κατασκευών ήταν η μείωση της κλίσης της κοίτης του ρέματος και η συλλογή μικρών ποσοτήτων νερού συνήθως για αρδευτικούς σκοπούς. Ωστόσο, παράλληλα με το παραπάνω, αυτές οι παραδοσιακές κατασκευές επιτελούσαν πάντα δύο ακόμα πολύ σημαντικές λειτουργίες:
⦁ συντελούσαν στην τροφοδότηση των υπόγειων υδροφορέων με γλυκό νερό, μιας και μείωναν την ταχύτητα ροής του νερού συγκρατώντας το και διευκολύνοντας την κατείσδυσή του στο έδαφος, και
⦁ αποτελούσαν σημαντικές εστίες βιοποικιλότητας, οάσεις στο άνυδρο περιβάλλον των κυκλαδίτικων νησιών που φιλοξενούσαν πολλά φυτά και ζώα, ενώ πρόσφεραν πολύτιμο νερό σε όλα τα ζώα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
Με την εγκατάλειψη της γεωργίας, η πρακτική αυτή στα νησιά ατόνησε. Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες γίνονται κάποιες αξιόλογες προσπάθειες για να τεκμηριωθεί η αξία των λίθινων αναβαθμών και να αναβιώσει η πρακτική τους. Η πρώτη συστηματική προσπάθεια στον νησιωτικό χώρο, με σκοπό τον εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων και την προστασία από την διάβρωση, έγινε στην Απείρανθο της Νάξου (1992-1994), ενώ η πλέον πρόσφατη παρέμβαση σε νησί έγινε τον Σεπτέμβριο του2020 στο ρέμα του Καραβά στα Κύθηρα, με πρωτοβουλία του MedINAκαι του Κυθηραϊκού Ιδρύματος Πολιτισμού και Ανάπτυξης. Ιδιαίτερα στα Κύθηρα, οι παρεμβάσεις συνοδεύτηκαν από εντυπωσιακά αποτελέσματα, μιας και ήδη τις επόμενες ημέρες από την κατασκευή των αναβαθμών η ροή του ρέματος επανήλθε, παρά το γεγονός ότι τα έργα πραγματοποιήθηκαν στο τέλος της ξηρής περιόδου.
Τα προγράμματα σε Νάξο και Κύθηρα έδειξαν εμπειρικά τη χρησιμότητα και τις δυνατότητες των λίθινων αναβαθμών ως πράσινων υποδομών για τον εμπλουτισμό των υπογείων υδάτων και την αντιμετώπιση της έλλειψης νερού στα άνυδρα νησιά του Αιγαίου.
Η περίπτωση της Πάρου
Το πιλοτικό έργο στην Πάρο που υλοποιείται αυτή την περίοδο αξιοποιεί την εμπειρία αυτών των προσπαθειών, την οποία θα συνδυάσει με συστηματική τεκμηρίωση των πλεονεκτημάτων και των ωφελειών που σχετίζονται με την αναβίωση των λίθινων αναβαθμών στα ρέματα περιοδικής ροής των νησιών του Αιγαίου.
Συγκεκριμένα, το έργο περιλαμβάνει την κατασκευή 33 λίθινων αναβαθμών στο ρέμα του Καβουροπόταμου, που βρίσκεται στην περιοχή του Άσπρου Χωριού στο νότιο τμήμα της Πάρου. Έχοντας προηγηθεί η απαραίτητη τεχνική έκθεση και η εξασφάλιση των σχετικών αδειών, η κατασκευή των φραγμάτων θα πραγματοποιηθεί τον Ιούνιο του 2022. Η ομάδα “Μπουλούκι”, με εξειδίκευση στις παραδοσιακές τεχνικές δόμησης, θα υποστηρίξει επιστημονικά το κατασκευαστικό κομμάτι του έργου. Στη φάση της κατασκευής, θα διοργανωθεί επίσης ένα τετραήμερο συμμετοχικό εργαστήριο κατασκευής λίθινων αναβαθμών σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Πάρου με σκοπό την βιωματική εκπαίδευση στην κατασκευή μικροφραγμάτων και τη διάχυση της τεχνογνωσίας γύρω από τη συγκεκριμένη παραδοσιακή πρακτική. Πριν και μετά την κατασκευή των αναβαθμών θα πραγματοποιηθούν συστηματικές επισκέψεις για την καταγραφή της πανίδας και της χλωρίδας της περιοχής, καθώς και μετρήσεις στη στάθμη των υπογείων υδάτων. Οι πρώτες μετρήσεις έχουν ξεκινήσει ήδη και οι καταγραφές συνεχίζονται.
«Αντλώντας γνώση και έμπνευση από τις ήπιες παραδοσιακές πρακτικές διαχείρισης των φυσικών πόρων της χώρας μας και με τη βοήθεια της επιστήμης και της καινοτομίας μπορούμε να δώσουμε λύσεις σε κρίσιμα περιβαλλοντικά ζητήματα του σήμερα. Ελπίζουμε το έργο αυτό να αποτελέσει προπομπό ενός μεγαλύτερου έργου κατασκευής μικρών λίθινων αναβαθμών σε πολλά νησιά του Αιγαίου»», αναφέρει η Λίλη Μορδεχάι, Υπεύθυνη προγραμμάτων στο MedINA.
«Οι μικροί λίθινοι αναβαθμοί είναι παρεμβάσεις που ταιριάζουν στο τοπίο και την φυσιογνωμία των ελληνικών νησιών. Έχοντας να αντιμετωπίσουμε τις τεράστιες προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής, τα έργα αυτά μπορούν να λειτουργήσουν ως φυσικές λύσεις (Nature-based Solutions), συνεισφέροντας στον εμπλουτισμό των υπόγειων υδάτων με στόχο την αντιμετώπιση της έλλειψης νερού και της υφαλμύρινσης των υπόγειων υδροφορέων στα μικρά νησιά του Αιγαίου», τονίζει η Παναγιώτα Μαραγκού, επικεφαλής προγραμμάτων προστασίας περιβάλλοντος του WWF Ελλάς.
