Τουλάχιστον 180 είδη θαλάσσιων ζώων έχουν καταγραφεί να καταναλώνουν πλαστικό, από μικροσκοπικό πλαγκτόν μέχρι γιγάντιες φάλαινες. – οι νεαρές χελώνες δεν κάνουν διακρίσεις όσον φορά την κατανάλωση πλαστικού ενώ οι μεγαλύτερες χελώνες προτιμούν το μαλακό, ημιδιαφανές πλαστικό.
Τις τελευταίες μέρες και με αφορμή την εύρεση κητοειδής φυσητήρα (μήκους περίπου εννέα μέτρων και βάρους επτά τόνων) που βρέθηκε πρόσφατα (09 Απριλίου) στη Σαντορίνη σε προχωρημένη σήψη σε απόκρημνο σημείο πολλά δημοσιεύματα είδαν το φως της δημοσιότητας. Τα περισσότερα από αυτά δεν αληθεύουν βέβαια καθώς αποδίδουν το θάνατο του κήτους σε πλαστικά. Γιατί όμως τα θαλάσσια «ζώα» τρώνε πλαστικά;
Μετάφραση: Ελένη Μπλάντα
Το Blue Planet II (Ο Γαλάζιος Πλανήτης: Η Φυσική Ιστορία των Ωκεανών) Βρετανική τηλεοπτική εκπομπή του BBC με παρουσιαστή τον Ντέιβιντ Ατένμπορο (David Attenborough), παρουσιάζει μια υπέροχη εξερεύνηση του θαλάσσιου κόσμου, από τα πιο γνωστά έως τα άγνωστα πλάσματα, αποκαλύπτοντας τη θάλασσα και τις κοινότητές της.
Σε πρόσφατη συνέντευξη του σχετικά με το Blue Planet II, ο Ντέιβιντ Ατένμπορο αναφέρει πως το πλαστικό δεν μοιάζει μόνο με φαγητό, μυρίζει, έχει αίσθηση και ακούγεται σαν φαγητό. Στη συνέχεια περιγράφει μια αλληλουχία στην οποία ένα άλμπατρος (albatross) (μεγάλο θαλασσοπούλι) φτάνει στη φωλιά του για να ταΐσει τους νεοσσούς του. «Και τι βγαίνει από το στόμα του;» Και συνεχίζοντας απαντάει. «Δεν είναι ψάρια, δεν είναι καλαμάρια – που είναι κυρίως αυτό που τρώνε, είναι πλαστική ύλη».
«Είναι σπαρακτικό, λυπηρό και επίσης περίεργο. Τα άλμπατρος (albatross) πετάνε χιλιάδες χιλιόμετρα, αναζητώντας την προτιμώμενη τους λεία, την οποία βγάζουν εύκολα από το νερό. Πώς μπορούν τέτοιου είδους πτηνά να ξεγελαστούν τόσο εύκολα και να επιστρέψουν από τα μακρινά τους ταξίδια με τίποτα άλλο παρά ένα μπουκάλι πλαστικό;»
Μικρή παρηγοριά αποτελεί το γεγονός ότι τα αλμπατρός (albatross) δεν είναι το μόνο είδος που τρώει πλαστικό. Τουλάχιστον 180 είδη θαλάσσιων ζώων έχουν καταγραφεί να καταναλώνουν πλαστικό, από μικροσκοπικό πλαγκτόν μέχρι γιγάντιες φάλαινες. Πλαστικό βρέθηκε μέσα στα έντερα ενός τρίτου (1/3) των ιχθύων που αλιεύθηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο, συμπεριλαμβανομένων των ειδών που καταναλώνουμε τακτικά ως τρόφιμα. Έχει βρεθεί επίσης σε άλλα αγαπημένα φαγητά, όπως τα μύδια και οι αστακοί. Εν ολίγοις, τα ζώα όλων των μορφών και μεγεθών τρώνε πλαστικό καθώς 12,7 εκατομμύρια τόνοι υλικών που εισέρχονται στους ωκεανούς κάθε χρόνο, οπότε υπάρχει αρκετό που περιφέρεται.
Ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές του ανοιχτού ωκεανού, μπορεί να βρεθούν πλαστικές φλοιοί, με εκτεταμένες συνέπειες για τη θαλάσσια ζωή Η συχνότητα της κατανάλωσης πλαστικών είναι κυρίως συνέπεια αυτής της τεράστιας ποσότητας. Στο ζωοπλαγκτόν, για παράδειγμα συμφωνεί/συμβαδίζει με τη συγκέντρωση μικροσκοπικών πλαστικών σωματιδίων στο νερό, επειδή τα εξαρτήματα τροφοδοσίας τους είναι κατά τέτοιο τρόπο σχεδιασμένα έτσι ώστε να χειρίζονται σωματίδια ορισμένου μεγέθους. «Εάν το σωματίδιο πέσει σε αυτή την κλίμακα μεγέθους, πρέπει να είναι τροφή», λέει ο Moira Galbraith, οικολόγος πλαγκτόν στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφικών Επιστημών του Καναδά.(plankton ecologist at the Institute of Ocean Sciences, Canada).
Όπως και το ζωοπλαγκτόν, τα χωρίς πλοκάμια κυλινδρικά πλάσματα, τα Ολοθούρια, που είναι γνωστά ως αγγούρια της θάλασσας (sea cucumbers) δεν είναι ιδιότροπα στο τι τρώνε καθώς κινούνται αργά στους ωκεανούς απορροφώντας τα ιζήματα στα στόματά τους για να εξαγάγουν βρώσιμη ύλη. Ωστόσο, μια ανάλυση έδειξε ότι αυτοί οι κάτοικοι του βυθού μπορούν να καταναλώσουν μέχρι και 138 φορές περισσότερο πλαστικό, δεδομένης της κατανομής τους στα ιζήματα.
Για τα Ολοθούρια, τα αγγούρια της θάλασσας (sea cucumbers), τα πλαστικά σωματίδια μπορεί απλά να είναι μεγαλύτερα και πιο εύκολα για να τα αρπάξουν με τα πλοκάμια σίτισης από ότι τα συμβατικά είδη διατροφής, αλλά σε άλλα είδη υπάρχουν ενδείξεις ότι η κατανάλωση πλαστικών είναι κάτι περισσότερο από μια παθητική διαδικασία. Πολλά ζώα φαίνεται να επιλέγουν αυτή τη διατροφή. Για να καταλάβουμε γιατί τα ζώα βρίσκουν το πλαστικό τόσο ελκυστικό, πρέπει να κατανοήσουμε πώς αντιλαμβάνονται τον κόσμο.
«Τα ζώα έχουν πολύ διαφορετικές αισθητήριες και αντιληπτικές ικανότητες από ότι εμείς». «Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι καλύτερες και σε ορισμένες περιπτώσεις είναι χειρότερες, αλλά σε όλες τις περιπτώσεις είναι διαφορετικές», λέει ο Matthew Savoca στο Κέντρο Επιστήμης της Αλιείας ΝΟΑΑ στο Μοντερέι της Καλιφόρνια (NOAA Southwest Fisheries Science Center in Monterey, California).
Μια εξήγηση είναι ότι τα ζώα απλώς μπερδεύουν το πλαστικό με γνωστά είδη διατροφής – τα πλαστικά σφαιρίδια, για παράδειγμα, πιστεύεται ότι μοιάζουν με νόστιμα αυγά ψαριών. Αλλά ως άνθρωποι είμαστε προκατειλημμένοι από τις δικές μας αισθήσεις. Για να εκτιμήσουν την αγάπη των ζώων για το πλαστικό, οι επιστήμονες πρέπει να προσπαθήσουν να δουν τον κόσμο όπως τον βλέπουν τα ζώα.
Οι άνθρωποι είναι οπτικά πλάσματα, αλλά όταν τα θαλάσσια ζώα αναζητούν την τροφή τους, συμπεριλαμβανομένων των άλμπατρος (albatross), βασίζονται κυρίως στην αίσθηση της όσφρησης. Ο Savoca και οι συνάδελφοί του πραγματοποίησαν πειράματα που υποδηλώνουν ότι κάποια είδη θαλάσσιων πτηνών και ψαριών προσελκύονται από το πλαστικό από την οσμή τους. Συγκεκριμένα, υπονόησαν ότι ο διμεθυλοθειαιθέρας (dimethyl sulfide) (DMS), μια ένωση (οργανική ένωση θείου) που είναι γνωστό ότι προσελκύει πουλιά, ως το χημικό σημάδι που προέρχεται από το πλαστικό. Ουσιαστικά, τα φύκια (algae) αναπτύσσονται σε πλαστικό που επιπλέει, και όταν τα φύκια τρώγονται από τα κριλ (krill) (αλιεύματα κριλ – κοινή ονομασία που αναφέρεται σε κάθε μέλος του ζωοπλαγκτονικού πληθυσμού), μια σημαντική πηγή τροφής – απελευθερώνει το DMS, προσελκύοντας τα πουλιά και τα ψάρια που στη συνέχεια το μασουλάνε στο πλαστικό αντί για το κριλ (krill).
Ακόμη και για την όραση, δεν μπορούμε να καταλήξουμε σε συμπεράσματα λαμβάνοντας υπόψη την έλξη του πλαστικού. Όπως και οι άνθρωποι, οι θαλάσσιες χελώνες βασίζονται κυρίως στο όραση τους για την αναζήτηση τροφής. Ωστόσο, πιστεύεται ότι διαθέτουν την ικανότητα να βλέπουν το φως UV, καθιστώντας το όραση τους εντελώς διαφορετική από τη δική μας.
Ο Qamar Schuyler στο Πανεπιστήμιο του Κουίνσλαντ (Queensland) της Αυστραλίας (The University of Queensland, Australia) εξέτασε τα κεφάλια των χελωνών χρησιμοποιώντας τις οπτικές τους ικανότητές ως πρότυπα και στη συνέχεια μετρώντας τα οπτικά χαρακτηριστικά των πλαστικών όπως τα βλέπουν οι χελώνες. Έχει επίσης εξετάσει τα περιεχόμενα στομάχου των νεκρών χελωνών για να πάρει μια αίσθηση των προτιμώμενων πλαστικών τους. Το συμπέρασμά του είναι ότι ενώ οι νεαρές χελώνες δεν κάνουν διακρίσεις ενώ οι μεγαλύτερες χελώνες προτιμούν το μαλακό, ημιδιαφανές πλαστικό. Ο Schuyler πιστεύει ότι τα αποτελέσματά του επιβεβαιώνουν την επί μακρόν αντίληψη ότι οι χελώνες περνούν τις πλαστικές σακούλες για νόστιμες μέδουσες.
Το χρώμα θεωρείται επίσης ότι συντελεί στην κατανάλωση πλαστικού, αν και η προτίμηση ποικίλλει μεταξύ των ειδών. Οι νεαρές χελώνες προτιμούν το λευκό πλαστικό, ενώ ο Schuyler και οι συνεργάτες του διαπίστωσαν ότι τα θαλάσσια πτηνά που ονομάζονται shearwaters (Αρτέμης – θαλάσσιο πελαγικό πτηνό) επιλέγουν το κόκκινο πλαστικό.
Εκτός από την όραση και την όσφρηση , υπάρχουν και άλλες αισθήσεις που χρησιμοποιούν τα ζώα για να βρουν φαγητό. Πολλά θαλάσσια ζώα κυνηγούν με ηχοεντοπισμό (echolocation), κυρίως οδοντωτές φάλαινες (toothed whales) και δελφίνια. Ο ηχοεντοπισμός είναι γνωστό ότι είναι εξαιρετικά ευαίσθητος και όμως δεκάδες φάλαινες (sperm whales) και άλλες οδοντωτές φάλαινες (toothed whales) έχουν βρεθεί νεκρές με στομάχια γεμάτα πλαστικές σακούλες, μέρη αυτοκινήτων και άλλα ανθρώπινα απορρίμματα. Ο Savoca λέει ότι είναι πιθανό ο ηχοεντοπισμός να μην τα αναγνωρίζει σωστά και επομένως να τα θεωρούν ως τρόφιμα.
«Υπάρχει αυτή η λανθασμένη αντίληψη ότι αυτά τα ζώα είναι χαζά και απλά τρώνε πλαστικό επειδή είναι γύρω τους, αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια» λέει ο Savoca. Η τραγωδία είναι ότι όλα αυτά τα ζώα είναι εξαιρετικά επιτυχημένοι κυνηγοί και τροφοσυλλέκτες, που έχουν τελειοποιημένες αισθήσεις από χιλιετίες εξέλιξης για να στοχεύσουν αυτό που είναι συχνά ένα πολύ στενό φάσμα ειδών λείας. «Οι πλαστικές ύλες είναι γύρω τους για πολύ μικρό χρονικό διάστημα», λέει ο Schuyler. Την εποχή εκείνη, κατά κάποιο τρόπο βρέθηκαν ως εντοπίσιμο φαγητό.
Επειδή το πλαστικό έχει κάτι για όλους. Δεν μοιάζει μόνο με φαγητό, μυρίζει, έχει αίσθηση και ακούγεται σαν φαγητό Τα σκουπίδια μας έρχονται σε μια τέτοια ποικιλία σχημάτων, μεγεθών και χρωμάτων που προσελκύουν μια αντίστοιχη ποικιλία ζώων και αυτό είναι το πρόβλημα. Ο Schuyler θυμάται κάποιον να τον ρωτάει «γιατί δεν κάνουμε όλα τα πλαστικά μπλε;», καθώς πειράματα έδειξαν ότι αυτό το χρώμα είναι λιγότερο δημοφιλές στις χελώνες. Άλλες όμως μελέτες έχουν δείξει ότι για άλλα είδη ισχύει το αντίθετο.
Εφόσον λοιπόν δεν υπάρχει η λύση «ενός μεγέθους που να ταιριάζει σε όλους», καμία διάσταση του πλαστικού που μπορούμε εύκολα να μετατρέψουμε για να αποτρέψουμε τα ζώα από το τρώνε, τότε τι μπορούμε να αποκομίσουμε από την εισβολή μας στο μυαλό των καταναλωτών (ψαριών) πλαστικού φαγητού; Ο Savoca ελπίζει ότι τραγικές ιστορίες όπως των άλμπατρος (albatross) του Attenborough θα βοηθήσουν τους ανθρώπους να στραφούν ενάντια στα πλαστικά μιας χρήσεως καθώς και ότι θα τους ενθαρρύνει να συμμεριστούν αυτά τα ζώα. Τελικά, αυτό θα βοηθήσει να σταματήσει ο εφοδιασμός αχρήστων τροφών που χύνονται στον ωκεανό..
Αρθρο του Josh Gabbatiss με τίτλο “Γιατί οι θαλάσσιοι οργανισμοί τρώνε πλαστικό”
