Η καθηγήτρια Γεωλογίας (με ειδίκευση στην Ωκεανογραφία) του Πανεπιστημίου Αθηνών, Παρασκευή Νομικού τιμήθηκε με το βραβείο Κωνσταντίνου Κτενά την περασμένη Πέμπτη από την Ακαδημία Αθηνών για την εργασία της «Post-eruptive flooding of Santorini caldera and implications for tsunami generation»
Πέμπτη 21 Δεκεμβρίου και η καρδιά της Αθήνας χτυπάει στην κεντρική αίθουσα της Ακαδημίας Αθηνών… Ο λόγος; Μα πολύ απλά οι άνθρωποι των Γραμμάτων, των Τεχνών και Επιστημών έχουν την δική τους βραδιά. Η Ακαδημία προχωρεί στην απονομή των βραβείων και των επαίνων της χρονιάς που πέρασε και οριοθετεί τους στόχους για τη νέα που έρχεται… Η συνεδρία σε πανηγυρικό κλίμα, ξεκίνησε με την ομιλία του προέδρου της Ακαδημίας Αθηνών Λουκά Παπαδήμου με θέμα: «Το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Όραμα, προκλήσεις και προοπτικές». Στην συνέχεια, ο γενικός γραμματέας, Βασίλειος Πετράκος, παρουσίασε την Έκθεση για το έργο της Ακαδημίας κατά το έτος 2017. Και βέβαια είχαμε την απονομή βραβείων και επαίνων… Και ανάμεσά τους μία Κυκλαδίτισσα καθηγήτρια. Η Σαντορινιά Παρασκευή Νομικού που έλαβε το «βραβείο Κωνσταντίνου Κτενά», με χρηματικό έπαθλο 3.000 ευρώ, από τα έσοδα του κληροδοτήματος Ευθυμίας Μερτσάρη. Ο λόγος; Η πρωτότυπη εργασία ορυκτολογικού περιεχομένου με τίτλο «Post-eruptive flooding of Santorini caldera and implications for tsunami generation» και η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Nature Communications»….
Οι έρευνες
Η Σαντορινιά Γεωλόγος που ειδικεύτηκε στην Ωκεανογραφία έχοντας πάντα σκοπό της ζωής της να αποκαλύψει τα μυστικά του βυθού του Κουλούμπου και της Καλντέρας, τάραξε πριν από ένα χρόνο τα νερά της παγκόσμιας επιστημονικής βιβλιογραφίας, δημοσιεύοντας μελέτη στο περιοδικό «Nature Communications». Η μελέτη αφορούσε μία νέα θεωρία για τη γένεση του tsunami (παλιρροιακό κύμα) που προκάλεσε η Μινωική έκρηξη. Η θεωρία αυτή βασίστηκε σε πολυετείς έρευνες σε συνεργασία με ωκεανογραφικά πλοία διαφόρων “εθνικοτήτων” και με επιστήμονες από όλο τον κόσμο, επιστημονικές αποστολές, στις οποίες συμμετείχε η Επίκουρος Καθηγήτρια στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Ως απαύγασμα των ερευνών, η δημοσίευση στο Νature Communications ήρθε να ανατρέψει τη μέχρι τότε θεώρηση ότι το tsunami προκλήθηκε από την κατάρρευση του ηφαιστειακού κώνου κατά τη Μινωική έκρηξη 3500 και πλέον χρόνια πριν. Οι σύγχρονες τεχνολογίες στον τομέα της θαλάσσιας χαρτογράφησης σε συνδυασμό με το μεράκι της Εύης και των συναδέλφων της έφεραν στο φως νέα ευρήματα. Οι αναλύσεις των ευρημάτων αυτών, οι μετρήσεις, οι χρονολογήσεις και οι λεπτομερείς χαρτογραφήσεις του ανάγλυφου τόσο στο θαλάσσιο βυθό, όσο και στη χέρσο, κατέδειξαν ως αιτία της γένεσης του tsunami τις πυροκλαστικές ροές της ηφαιστειακής έκρηξης.
Να σημειώσουμε εδώ ότι το καλοκαίρι του 2016 μαζί με επιστημονική ομάδα από το Πανεπιστήμιο του Ορεγκον και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης εξερευνούσε την «καρδιά της Σαντορίνης», με το ερευνητικό σκάφος Marcus G. Langseth. Και όπως διαβάζουμε στο περιοδικό του Πανεπιστημίου Ορεγκον «Ο στόχος είναι να κατανοήσουμε τις βαθιές ρίζες, ή το υδραυλικό σύστημα του μάγματος, ενός ηφαιστείου τόξου. Έχουμε κάποια ιδέα για το πώς είναι το μάγμα σε μικρό βάθος, αλλά το μαγματικό σύστημα που βρίσκεται βαθιά στο φλοιό παραμένει ελάχιστα γνωστό και είναι δύσκολο να μελετηθεί».
Οι ερευνητές είχαν ποντίσει 91 ειδικά σχεδιασμένους σεισμογράφους στον πυθμένα της θάλασσας, ενώ τοποθετήθηκαν ακόμα 65 επίγειοι στη Σαντορίνη την Ανάφη και τα γύρω νησιά, αποδίδοντας προς μελέτη ένα όγκο 14.000 σημάτων.
«Ευλογημένη»
Γεννημένη στη Σαντορίνη, σε ένα μικρό χωριό, τον Βόθωνα, η Παρασκευή Νομικού επηρεάστηκε από τις αφηγήσεις των παλαιότερων για τις εκρήξεις του ηφαιστείου, αλλά και η μετέπειτα ενασχόλησή της με τη γεωλογία και κυρίως με την υποθαλάσσια έρευνα την οδήγησε στο να αφιερώσει όλο της τον επιστημονικό της χρόνο, θυσιάζοντας στιγμές από την οικογενειακή της ζωή, στη μελέτη του μοναδικού αυτού ηφαιστείου… θεωρώντας τον εαυτό της «ευλογημένο» που γεννήθηκε σε ένα ενεργό ηφαίστειο. Η κ. Νομικού έχει κάνει σκοπό της ζωής της να διηγηθεί την ιστορία, τη δυναμική και τη δραστηριότητα του ηφαιστειακού συγκροτήματος της Σαντορίνης, που έχει χαρίσει πολλαπλές θεαματικές εκρήξεις, με πιο γνωστή μια από τις ισχυρότερες εκρήξεις του κόσμου, τη Μινωική, πριν από 3.600 χρόνια, στη 2η χιλιετία προ Χριστού. Και το κάνει αυτό με παρουσίαση που βασίζεται στα σχήματα την εξέλιξη του ηφαιστείου τα τελευταία 500.000 χρόνια, όπου παρατηρείται το ίδιο μοτίβο ανάπτυξης με δημιουργία καλδέρας (βυθίσματος) έπειτα από κάθε ισχυρή έκρηξη και ανοικοδόμηση του κεντρικού τμήματος του ηφαιστείου.
