Ο αστροφυσικός και αναπληρωτής επιστημονικός υπεύθυνος της αποστολής Γιάννης Ζουγανέλης προσμένει πάνω από μία δεκαετία αυτήν τη στιγμή – Ο «Solar Orbiter» – ξεκίνημα το πρωι της Κυριακής – θα βρεθεί σε απόσταση 42 εκατ. χλμ. από τον Ηλιο, όπου η ηλιακή ακτινοβολία είναι 13 φορές πιο έντονη από αυτήν που δεχόμαστε στη Γη.
Ο χρόνος στο ακρωτήριο Κανάβεραλ μετράει αντίστροφα. Το πρωί της Κυριακής, ο δορυφόρος «Solar Orbiter» θα μεταφερθεί στην πλατφόρμα εκτόξευσης της NASA, για να ξεκινήσει λίγες ώρες αργότερα το μακρύ ταξίδι του. Ο αστροφυσικός και αναπληρωτής επιστημονικός υπεύθυνος της αποστολής Γιάννης Ζουγανέλης προσμένει πάνω από μία δεκαετία αυτή τη στιγμή και προσδοκά ότι τα δεδομένα που θα συλλεχθούν θα συμβάλουν στη λύση μεγάλων μυστηρίων της ηλιακής δραστηριότητας.
Δεν θα είναι ο πρώτος δορυφόρος που θα προσεγγίσει τον Ηλιο, ούτε ο πρώτος που θα πετάξει πάνω από τους πόλους του. Ηδη βρίσκεται σε εξέλιξη η αποστολή του σκάφους της NASA «Parker Solar Probe», ενώ το σκάφος «Ulysses» είχε περάσει από τους πόλους του Ηλιου στο παρελθόν. Κανένα από τα δύο, όμως, δεν είχε εξοπλιστεί με τηλεσκόπιο. «Για πρώτη φορά θα έχουμε εικόνες από τόσο κοντά», λέει ο κ. Ζουγανέλης σε τηλεφωνική συνομιλία του με την «Καθημερινή», από τη Φλόριντα.
Ο «Solar Orbiter» θα βρεθεί σε απόσταση 42 εκατ. χλμ. από τον Ηλιο. Ετσι ορίζεται το «κοντά» (η μέγιστη απόσταση μεταξύ Γης και δορυφόρου θα φτάσει τα 300 εκατομμύρια χιλιόμετρα). Σε εκείνο το σημείο, πάντως, οι συνθήκες είναι πολύ εχθρικές. Η ηλιακή ακτινοβολία είναι έως και 13 φορές πιο έντονη από αυτή που δεχόμαστε στη Γη. «Τα όργανα ενός δορυφόρου μπορούν να λειτουργήσουν συνήθως μέχρι τους 50 βαθμούς Κελσίου. Ο φακός των τηλεσκοπίων λειτουργεί ως δίαυλος από τον οποίο θα περάσει η θερμότητα. Εκεί όπου θα βρεθεί ο δορυφόρος, η θερμοκρασία θα φθάσει τους 520 βαθμούς Κελσίου. Δεν θα άντεχαν τα ηλεκτρονικά του συστήματα και τα όργανα εάν δεν εξοπλίζαμε το δορυφόρο με μια ειδική θερμική ασπίδα», λέει ο Ελληνας αστροφυσικός.
Για την αποστολή συνεργάζονται ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) και η NASA. Το συνολικό κόστος της φτάνει το 1,5 δισ. ευρώ και τα επιστημονικά όργανα που θα χρησιμοποιηθούν έχουν κατασκευαστεί από ερευνητικά ινστιτούτα και πανεπιστήμια της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Ο κ. Ζουγανέλης είναι ένας εκ των δύο εκπροσώπων του ESA στην τετραμελή ομάδα των επιστημονικά υπεύθυνων της αποστολής. Οπως εξηγεί ο ίδιος, ο βασικός ρόλος του είναι να συντονίζει τους επιστήμονες που θα συμμετέχουν στις αναλύσεις των δεδομένων. Ακόμη, θα είναι υπεύθυνος για τον προγραμματισμό των επιστημονικών παρατηρήσεων.
Αξιοποιώντας τη βαρύτητα της Γης και της Αφροδίτης, ο δορυφόρος θα κατευθυνθεί προς τον Ηλιο. Τον Ιούνιο του 2020 αναμένεται να φθάσει σε απόσταση 75 εκατ. χλμ. και με κάθε τροχιά θα πλησιάζει όλο και πιο κοντά. Ο Νοέμβριος του 2021 θεωρείται το επίσημο ξεκίνημα της αποστολής.
Κάθε πληροφορία που θα συλλέγεται, όμως, λόγω της απόστασης, θα ταξιδεύει πολύ αργά από τον «Solar Orbiter» πίσω στη Γη. «Μπορεί να χρειαστούν και έξι μήνες για να κατεβάσουμε μία εικόνα, ανάλογα και με το σημείο όπου θα βρίσκεται ο δορυφόρος. Οταν θα έχουμε χαμηλή ροή δεδομένων, θα καλούμαστε να αποφασίζουμε τι ακριβώς πρέπει να παρατηρήσουμε και ο ρόλος μου είναι να συντονίσω αυτές τις λειτουργίες», λέει ο κ. Ζουγανέλης.
Ψάχνοντας απαντήσεις
Οπως εξηγεί ο Ελληνας αστροφυσικός, η παρατήρηση των πόλων του Ηλίου μπορεί να προσφέρει σημαντικές απαντήσεις στους ερευνητές. «Γνωρίζουμε ότι υπάρχει ένα φαινόμενο δυναμό που δημιουργεί το μαγνητικό πεδίο του Ηλίου. Γνωρίζουμε ότι αλλάζει πολικότητα κάθε 11 χρόνια. Αλλά τα μοντέλα που έχουμε αυτή τη στιγμή δεν μπορούν να μας δώσουν όλες τις πληροφορίες και εξηγήσεις, γιατί δεν έχουμε μέχρι σήμερα πολλές παρατηρήσεις», λέει. Τα δεδομένα που θα συλλέξουν μπορεί να βοηθήσουν, μεταξύ άλλων, στην καλύτερη κατανόηση των μηχανισμών που δημιουργούν τον ηλιακό άνεμο.
Η Ελλάδα δεν συμμετείχε στον σχεδιασμό κάποιου εκ των οργάνων που βρίσκονται στον δορυφόρο. Ωστόσο, όπως τονίζει ο κ. Ζουγανέλης, η χώρα μας διαθέτει πολλούς ηλιακούς επιστήμονες, οι οποίοι θα μπορούσαν τα επόμενα χρόνια να ασχοληθούν με την ανάλυση δεδομένων της αποστολής.
