Με τη βοήθεια του φροντιστηρίου “Παιδεία” του Γιώργου Βάβουλα παρουσιάζουμε ενδεικτικές απαντήσεις στα ζητήματα της Νεοελληνικής γλώσσας, πρώτου μαθήματος στις Πανελλαδικές εξετάσεις
Με ένα θέμα που χαρακτηρίζεται αναμενόμενο, λόγω και της σημερινής Παγκόσμιας Ημέρας Μουσείων, ξεκίνησαν φέτος οι Πανελλαδικές Εξετάσεις. Οι περίπου 105.000 μαθητές που διεκδικούν μία από τις 68.000 και πλέον θέσεις της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης διαγωνίστηκαν σήμερα στο μάθημα Νεοελληνικής Παιδείας (Γενικής Παιδείας) και εξετάστηκαν πάνω σε κείμενο του ομότιμου καθηγητή αρχαιολογία του Πανεπιστημίου Αθηνών Βασίλη Λαμπρινουδάκη για την Πολιτιστική μας Κληρονομιά, ενώ κλήθηκαν να συντάξουν μια ομιλία για το ίδιο αντικείμενο. Η μετάδοση του θέματος έγινε στις 9.05, ενώ οι διαγωνιζόμενοι έχουν στη διάθεσή τους τρεις ώρες για να απαντήσουν. Πέρυσι, στη Νεοελληνική Γλώσσα κατεγράφη το μικρότερο ποσοστό αρίστων γραπτών των τελευταίων πέντε χρόνων, καθώς μόλις το 0,93% των υποψηφίων έγραψε πάνω από 18. Το 21,22% έγραψε από 15 έως 18, το 38,89% από 12 έως 15 και το 18,96% από 10 έως 12. Το 20,01% έγραψε κάτω από τη βάση. Αύριο οι υποψήφιοι έχουν ρεπό, ενώ οι εξετάσεις συνεχίζονται την Τετάρτη με τα μαθήματα (Γενικής Παιδείας) της Βιολογίας, της Φυσικής, των Μαθηματικών και της Ιστορίας.
Το κείμενο που δόθηκε στους μαθητές ήταν το εξής:
«Εμείς και οι αρχαίοι χώροι θέασης και ακρόασης»
Οι χώροι θέασης και ακρόασης που δημιούργησε η ελληνική αρχαιότητα αποτελούν για πολλούς λόγους μιαν από τις πιο σημαντικές ομάδες μνημείων της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Πρώτα απ’ όλα, γιατί οι χώροι αυτοί, ως τόποι μαζικής συγκέντρωσης, για θρησκευτικούς, πολιτικούς ή ψυχαγωγικούς σκοπούς, εκφράζουν στην αρχιτεκτονική με τον προφανέστερο τρόπο τη δημοκρατική αντίληψη για τη ζωή και την έντονη αίσθηση κοινότητας που χαρακτήρισε τον αρχαίο βίο. Τα σχετικά αρχιτεκτονικά σχήματα εκείνης της δημιουργίας (θέατρα, βουλευτήρια κλπ.) εξακολουθούν μέχρι σήμερα να εξυπηρετούν ανάλογες δραστηριότητες.
Ένας δεύτερος λόγος για την ιδιαίτερη σημασία αυτών των χώρων είναι ότι το θέαμα και ο λόγος που αναπτυσσόταν μέσα σ’ αυτούς, ιδιαίτερα το ψυχαγωγικό θέαμα, με την πραγματική έννοια της ψυχαγωγίας, της αγωγής της ανθρώπινης ψυχής, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κοινωνικά πολιτισμικά αγαθά. Από τη γέννηση του δράματος στους χώρους λατρείας της αρχαίας Ελλάδας μέχρι και σήμερα ο λόγος και η δράση που εκτυλίσσεται μέσα σε θεατρικούς χώρους παράγουν πολιτισμό. Και ένας τρίτος λόγος είναι ότι στο χώρο της Μεσογείου, και ιδιαίτερα στην Ελλάδα, σώζονται σε μεγάλο αριθμό οι χώροι στους οποίους ασκήθηκε από την εποχή της διαμόρφωσής της η θεατρική δημιουργία.
Οι χώροι αυτοί, περισσότερο από όσο όλα τα άλλα κατάλοιπα του παρελθόντος, ασκούν στη σύγχρονη κοινωνία αλλά και τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία, μιαν ιδιαίτερη πρόκληση επαφής του παρόντος με το παρελθόν, επειδή προσφέρονται κατ’ εξοχήν για χρησιμοποίησή τους με την ίδια λειτουργία για την οποία σχεδιάστηκαν. Αυτή η επαφή του παρόντος με το παρελθόν, όχι μόνο των ειδικών αλλά και του ευρύτερου κοινού, είναι μια βασική επιδίωξη της σύγχρονης αρχαιολογίας, η οποία βλέπει τη δικαίωσή της στη βίωση από την κοινωνία του ιστορικού περιεχομένου και του μηνύματος ζωής των μνημείων.
Αλλά και από την άλλη πλευρά, η βίωση των μνημείων και η ένταξή τους στη ζωή εξελίσσεται από τάση σε απαίτηση της σύγχρονης κοινωνίας. Η επιδίωξη της συνάντησης της σύγχρονης δημιουργικότητας και των διαμορφωμένων από το δημιουργικό παρελθόν σχημάτων θεατρικών χώρων, που εξυπηρετεί την παραπάνω απαίτηση, θέτει, βέβαια, προβλήματα, αφού τα αρχαία θέατρα και οι άλλοι χώροι θέασης, όπως τα ωδεία, τα στάδια κλπ., είναι πλέον μνημεία, όλα με μικρότερες ή μεγαλύτερες φθορές και καταπονήσεις. Τα περισσότερα μάλιστα σώζονται αποσπασματικά, μέχρι σημείου αδυναμίας αναβίωσης και εξυπηρέτησης της κατά προορισμόν λειτουργίας τους. Τα προβλήματα αυτά δεν πρέπει, βέβαια, με κανέναν τρόπο να οδηγούν σε αρνητική τοποθέτηση για τη σύγχρονη χρήση των κατάλληλων για τη δραστηριότητα αυτή μνημείων.
Η επαφή του κοινού με τα μνημεία, και ιδιαίτερα στην περίπτωση αυτή η βίωση από το ευρύ κοινό σύγχρονων προβληματισμών και καλλιτεχνικών εκφράσεων μέσα από το ιστορικό περιβάλλον, είναι ο καλύτερος και αποτελεσματικότερος τρόπος προσέγγισης και οικείωσης της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Αλλά είναι, παράλληλα, και ο δραστικότερος τρόπος δημιουργίας στην ευρύτερη κοινωνία συνείδησης εκτίμησης και προστασίας των μνημείων μας. Η καταγραφή όλων των μνημείων αυτών –των πολύ ή λιγότερο γνωστών, των εντοπισμένων αλλά μη ερευνημένων, αλλά και εκείνων των οποίων γνωρίζουμε ακόμη την ύπαρξη μόνο από αρχαίες μαρτυρίες– με όλα τα δεδομένα τους, δηλαδή την ιστορία τους, τα χαρακτηριστικά τους, την κατάστασή τους και τις δυνατότητες χρήσης ή απλής ανάδειξής τους, θα προσφέρει ένα πολύ σημαντικό εργαλείο στη συστηματικότερη διαχείριση αυτού του πλούτου. Η όσμωση1 αρχαιολόγων, ανθρώπων του θεάτρου, παραγόντων της τοπικής αυτοδιοίκησης και άλλων διανοητών είναι βέβαιο ότι θα δημιουργήσει ένα πολύ καλό κλίμα για μια κοινή προσπάθεια ισορροπημένης και συνετής προσέγγισης του είδους αυτού των μνημείων. Η καλλιέργεια, εξάλλου, με διάφορες εκδηλώσεις στο ευρύτερο κοινό της τάσης αυτής απέναντι στα μνημεία θα αποτελέσει ουσιαστική θετική συμβολή, αφενός, στην ολοκληρωμένη προστασία τους (ενεργητική προστασία και από το ευρύ κοινό) και, αφετέρου, στη δημιουργική βίωση των αρχαίων χώρων θέασης».
οι ενδικτικές απαντήσεις που μας προσφέρει το φροντιστήριο “Παιδεία” του Γιώργου Βάβουλα είναι οι ακόλουθες
Α1. Στο κείμενο αυτό ο συγγραφέας παρουσιάζει την αξία των αρχαίων ελληνικών μνημείων και την αναγκαιότητα ανάδειξής τους. Αρχικά συσχετίζει τα μνημεία αυτά με τη δημοκρατία και τη συμμετοχή στα κοινά. Επιπρόσθετα θεωρεί το θέαμα που παρείχαν οι θεατρικοί χώροι βασικό ψυχαγωγικό και πολιτισμικό προϊόν. Επίσης, το αρχαίο θέατρο συνιστά ευκαιρία επικοινωνίας του παρόντος με το παρελθόν. Παρατηρούνται όμως προβλήματα εξαιτίας των φθορών που υπέστησαν τα μνημεία αυτά. Ο συγγραφέας ωστόσο πιστεύει στην ανάγκη αξιοποίησης, προστασίας και καταγραφής τους προκειμένου η πολιτιστική κληρονομιά να γίνει προσιτή στο πλατύ κοινό. Επομένως απαιτούνται κοινές προσπάθειες από πνευματικούς ανθρώπους, επιστήμονες και πολιτικούς ώστε να χρησιμοποιηθούν οι χώροι αυτοί δημιουργικά, ενώ οι πολίτες μέσα από την αύξηση των καλλιτεχνικών εκδηλώσεων και την δραστηριοποίησή τους μπορούν να συντελέσουν στην ουσιαστική προστασία τους.
Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύμφωνα με το κείμενο, τις παρακάτω διαπιστώσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη:
α. Ο συγγραφέας συσχετίζει τους αρχαίους θεατρικούς χώρους με τη δημοκρατία. ΣΩΣΤΟ
β. Ο συγγραφέας θεωρεί το αρχαίο θέατρο διασκέδαση και όχι πραγματική ψυχαγωγία. ΛΑΘΟΣ
γ. Κατά τον συγγραφέα, δεν θα πρέπει σήμερα να γίνονται θεατρικές παραστάσεις στα αρχαία θέατρα. ΛΑΘΟΣ
δ. Ο συγγραφέας δεν θα συμφωνούσε με τη διοργάνωση σύγχρονων μαθητικών αγώνων ρητορικής σε ένα αρχαίο βουλευτήριο. ΛΑΘΟΣ
ε. Κατά τον συγγραφέα, η χρήση των αρχαίων θεάτρων σε σύγχρονες εκδηλώσεις μπορεί να συμβάλει στην προστασία και ανάδειξή τους. ΣΩΣΤΟ
Β2. α) Να βρείτε τους τρόπους ανάπτυξης της έβδομης παραγράφου του κειμένου (Η καταγραφή … αυτού του πλούτου) και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί συνδυασμό μεθόδων για την ανάπτυξη της έβδομης παραγράφου.
• Αίτια/Αποτελέσματα, καθώς γίνεται λόγος για το αποτέλεσμα που θα προκύψει από την καταγραφή όλων των μνημείων.
• Διαίρεση, καθώς μας δίνει τις υποκατηγορίες των μνημείων. * Παραδείγματα (δηλαδή την ιστορία τους…. ή απλής ανάδειξής τους)
β) Να αντικαταστήσετε τις διαρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις με άλλες (λέξεις-εκφράσεις) που να διατηρούν τη συνοχή του κειμένου:
Πρώτα απ’ όλα (στη δεύτερη παράγραφο) : πρωτίστως, καταρχάς, αρχικά
παράλληλα (στην έκτη παράγραφο) :ταυτόχρονα, επιπροσθέτως
εξάλλου (στην ένατη παράγραφο): άλλωστε, επιπρόσθετα
Β3. α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
Εκτυλίσσεται: διαδραματίζεται, εξελίσσεται, διεξάγεται
Κατάλοιπα: απομεινάρια, λείψανα ,υπολείμματα
Επιδίωξη: στόχος, σκοπός
Προσέγγισης: επαφής, πλησιάσματος
Ολοκληρωμένη: πλήρη, άρτια
β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
Αναπτυσσόταν: συμπτυσσόταν, συρρικνωνόταν, έφθινε, παρήκμαζε
Δράση: αδράνεια, ακινησία, στασιμότητα, απραξία
Ερευνημένων: ανεξερεύνητων, ανερεύνητων.
Γνωρίζουμε: αγνοούμε
Ανάδειξης: υπονόμευσης, υποβάθμισης, υποβιβασμού
Β4. α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση της διπλής παύλας στην παρακάτω περίπτωση: –των πολύ … αρχαίες μαρτυρίες– (στην έβδομη παράγραφο).
Η διπλή παύλα χρησιμεύει για να απομονωθεί μια φράση με την οποία ο συγγραφέας επεξηγεί και συμπληρώνει τα προαναφερθέντα.
β) Ποιο ρηματικό πρόσωπο κυριαρχεί στο κείμενο; Να δικαιολογήσετε την επιλογή του συγγραφέα. Ο συγγραφέας επέλεξε να γράψει σε γ’ ενικό – γ’ πληθυντικό πρόσωπο, για να προσδώσει στο κείμενό του αντικειμενικότητα και εγκυρότητα.
Γ. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Προσφώνηση: Αγαπητοί συνδημότες,
Γενική αναφορά : στον πολιτιστικό πλούτο των Ελλήνων και στα πολιτιστικά κληροδοτήματα που βρίσκονται στους αρχαιολογικούς μας χώρους και στα μουσεία, ή στην αξία του πολιτισμού μας.
Α : Η αξία των μνημείων
1. εθνικός τομέας: η επαφή με τις ρίζες, το παρελθόν αποτελεί μέσο διατήρησης της εθνικής ταυτότητας. Είναι ο καλύτερος τρόπος για να διατηρήσουμε την ιστορική μας μνήμη (σύνδεση παρελθόντος – παρόντος – μέλλοντος) και να αποκτήσουμε συνείδηση της ιστορικής μας συνέχειας. Οδηγεί στην εθνική αυτογνωσία, ενισχύει το εθνικό φρόνημα, την πίστη στα ιδανικά πατρίδας. Γίνεται εργαλείο εθνικής αφύπνισης και μέσο για την υπεράσπιση της ακεραιότητας μας και των εθνικών ιδεωδών (σύμβολα, αξίες, πρότυπα).
Την γνώση αυτών την έχουμε ανάγκη ιδιαίτερα σήμερα: ανάπτυξη της τεχνολογίας, διεθνοποίηση, παγκοσμιοποίηση, επιπεδοποίηση.
2. πολιτιστικός τομέας: συμβάλλει στη διαφύλαξη της πολιτιστικής μας φυσιογνωμίας. Ταυτόχρονα συμβάλλει στην ανανέωση της σύγχρονης πολιτιστικής ζωής. Κίνητρο δημιουργίας (για παράδειγμα η αρχαία ελληνική φιλοσοφία και καλλιτεχνική δημιουργία, αποτέλεσαν αντικείμενο θαυμασμού και πρότυπο, για πολλές χώρες, πολιτιστικής εξέλιξης).
Σε μια εποχή όπως η σημερινή (εμπορευματοποίηση της τέχνης, τυποποίηση γλώσσας, αντιπνευματικότητα) πρέπει να διαφυλάξουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά, ώστε να αποφύγουμε τη μαζική κουλτούρα, τη μονοτονία, την μαζοποίηση και τον μηδενιστικό κοσμοπολιτισμό.
3. πνευματικός τομέας: οι «πολιτιστικοί χυμοί» αποτελούν πηγή δοκιμασμένων γνώσεων και εμπειριών. Ενεργοποιούν την κρίση, καθιστούν το άτομο ώριμο να ικανοποιήσει τις δυσκολίες του παρόντος και να εξάγει συμπεράσματα για το μέλλον. Η παράδοση προσφέρει διδάγματα, έχει αξία μορφωτική. Διευρύνονται οι πνευματικοί μας ορίζοντες, αποφεύγουμε τη χειραγώγηση, την αδράνεια, την πνευματική μονομέρεια (που επιθυμούν οι επιτήδειοι και οι καιροσκόποι).
4. ηθικός τομέας. Όταν η σχέση μας με τον πολιτισμό και το παρελθόν είναι ζωντανή, δημιουργεί το αίσθημα ευθυνών στους νεώτερους να την κληροδοτήσουν στους μεταγενέστερους. Επομένως γίνεται αφετηρία προσπάθειας, αγώνας ωριμότητας, σπουδής και πειθαρχίας. Δεξαμενή άντλησης αξιών-προτύπων.
5. κοινωνικος τομεας: Κοινωνικοποιός χαρακτήρας του πολιτισμού. Συνδετικός κρίκος μεταξύ ανθρώπων ενός κοινωνικού συνόλου.
6. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ: Συμβολή τους στην τουριστική ανάπτυξη.
Β. Δραστηριότητες εξοικείωσης των πολιτών και ειδικότερα των νέων με αυτά.
– Δραστηριότητες δήμου – πολιτείας: Οργανωμένες ξεναγήσεις στα μνημεία της περιοχής, διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων (θεατρικές παραστάσεις σε αρχαία θέατρα, μουσικές εκδηλώσεις..), άνοιγμα των μουσείων στο ευρύ κοινό.
– Πολιτιστικοί φορείς: εκπόνηση, προώθηση προγραμμάτων για τη γνωριμία πολιτιστικών χώρων.
– Εκπαίδευση: Παροχή ιστορικής παιδείας, επισκέψεις στους χώρους αυτούς, εκπόνηση ερευνητικών εργασιών, διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων.
– Οικογένεια: Επισκέψεις σε χώρους πολιτισμού.
– Χρήση ηλεκτρονικών μέσων, ως μέσα πληροφόρησης και γνώσης για το θέμα αυτό.
– ΜΜΕ: Διαφημιστικές εκστρατείες ενημέρωσης που προωθούν τον πολιτισμό και εκπομπές αφιερωμένες στα μνημεία.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Τεράστια η πολιτιστική και κοινωνική αξία των μνημείων. Μεγάλη η ευθύνη όλων μας για τη διατήρηση και τη μεταλαμπάδευση της διαχρονικότητάς τους στις επόμενες γενιές.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.
Επιμέλεια: Βάβουλας Γιώργος, Ραγκούση Άννα
