Η μονομερής ρηματική διακοίνωση της Λιβύης προς τον ΟΗΕ (27 Μαΐου 2025), αμφισβητεί ευθέως τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο, ενισχύοντας τη στρατηγική του Τουρκο-Λιβυκού Μνημονίου και τους σχεδιασμούς της Άγκυρας για έλεγχο της περιοχής.

Γράφει ο Κωνσταντίνος Μπαλωμένος*

Η παρέμβαση αυτή, σχετίζεται άμεσα με σημαντικές ελληνικές πρωτοβουλίες που πιέζουν τα τετελεσμένα της Άγκυρας, όπως η ανακήρυξη του Εθνικού Χωροταξικού Σχεδιασμού, η ανακοίνωση θαλάσσιων πάρκων σε περιοχές ελληνικής δικαιοδοσίας, η παρεμπόδιση της συμμετοχής της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Άμυνα και η γενικότερη ενεργειακή της πολιτική. Για παράδειγμα, η ανακοίνωση διεθνούς διαγωνισμού για την εξερεύνηση και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων νοτίως της Κρήτης, με τη συμμετοχή της Chevron, λογικό είναι να εγείρει Τουρκικές αντιδράσεις που αποσκοπούν στην παρεμπόδιση των ελληνικών ενεργειακών σχεδιασμών.

Υπό αυτό το πλαίσιο, αξίζει να αναλυθεί η ρηματική διακοίνωση της Λιβύης, ώστε να αποκαλυφθούν οι νομικές ακροβασίες και αντιφάσεις στις οποίες προβαίνει η Τρίπολη. Συγκεκριμένα θα πρέπει να επισημανθούν τα εξής:

1. Η ρηματική διακοίνωση υπογράφεται από την κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (GNU) της Τρίπολης. Παρά το γεγονός ότι αυτή η κυβέρνηση αναγνωρίστηκε το 2021 από τον ΟΗΕ ως προσωρινή διοίκηση για τη διεξαγωγή εκλογών, η εντολή της έχει λήξει χωρίς ποτέ να έχουν πραγματοποιηθεί εκλογές. Επιπλέον, η Βουλή των Αντιπροσώπων της Λιβύης στην Ανατολική Λιβύη, η μόνη αιρετή αρχή της χώρας, έχει αποσύρει την εμπιστοσύνη της από την κυβέρνηση της Τρίπολης, την οποία θεωρεί πολιτικά έκπτωτη και θεσμικά έκνομη. Η κυβέρνηση της Τρίπολης, όμως, εξακολουθεί να ελέγχει τη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Λιβύης στον ΟΗΕ, εκμεταλλευόμενη την τυπική αναγνώριση του οργανισμού, προκειμένου να παράγει διεθνώς νομικά και διπλωματικά τετελεσμένα. Από την άποψη του Διεθνούς Δικαίου, η εν λόγω ρηματική διακοίνωση στερείται ουσιαστικής νομιμοποίησης, καθώς:
   1. Δεν εκφράζει τη βούληση του συνόλου της Λιβύης, αλλά μιας πολιτικά μεροληπτικής και θεσμικά αμφισβητούμενης διοίκησης.
   2. Είναι σε αντίθεση με τις δηλώσεις και θέσεις των θεσμικών φορέων της Ανατολικής Λιβύης, οι οποίοι έχουν χαρακτηρίσει το Τουρκο-Λιβυκό Μνημόνιο άκυρο.
   3. Αποτελεί ευθεία εργαλειοποίηση του ΟΗΕ για την προώθηση μονομερών, επεκτατικών σχεδιασμών εις βάρος της ελληνικής κυριαρχίας και του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας (UNCLOS).
2. Η ρηματική διακοίνωση της Λιβύης, επικαλείται το Τουρκο-Λιβυκό Μνημόνιο του 2019. Όπως έχω επισημάνει σε εκτενής ανάλυσή μου σε προηγούμενο άρθρο μου με τίτλο: «Η ΕΛΛΗΝΟ-ΛΙΒΥΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ: ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΠΑΝΑΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ», το εν λόγω μνημόνιο είναι άκυρο. Επιπλέον, η Ρηματική Διακοίνωση αναφέρει, ότι το Μνημόνιο Κατανόησης έχει καταχωρισθεί στη Γραμματεία του ΟΗΕ σύμφωνα με το Άρθρο 102 του Καταστατικού Χάρτη και συνιστά δίκαιη λύση βάσει του διεθνούς δικαίου». Η επίκληση αυτή, είναι παραπλανητική, διότι το Άρθρο 102 απαιτεί απλώς καταχώριση διεθνών συμφωνιών για λόγους διαφάνειας (βλέπε: https://www.un.org/en/about-us/un-charter/full-text ). Η καταχώριση δεν συνιστά αναγνώριση ούτε νομιμοποίηση της συμφωνίας από τον ΟΗΕ. Άρα, το επιχείρημα της «καταχώρισης» δεν καθιστά το μνημόνιο έγκυρο ή δεσμευτικό για τρίτους. Με την εν λόγω θέση συμφωνούν και ο Βρετανός διπλωμάτης και ειδικός στο Διεθνές Δίκαιο Anthony Aust (βλέπε: Anthony Aust, Modern Treaty Law and Practice, 3rd ed., Cambridge: Cambridge University Press, 2013, p.p. 204–206.), αλλά και ο Βρετανός Νομικός – Ακαδημαϊκός Malcolm Shaw (βλέπε: Malcolm N. Shaw, International Law, 9th ed., Cambridge: Cambridge University Press, 2021, p. 920). Η αναφορά επίσης, ότι «συνιστά δίκαιη λύση βάσει του διεθνούς δικαίου» αποτελεί μια αυθαίρετη και νομικά αστήρικτη δήλωση, αφού το Τουρκο-Λιβυκό Μνημόνιο αγνοεί εντελώς την ύπαρξη ελληνικών νησιών, ιδίως της Κρήτης, της Καρπάθου, της Ρόδου και της Κάσου, παραβιάζοντας το άρθρο 121 της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), που αναφέρει, ότι τα νησιά, κατά κανόνα, έχουν πλήρη δικαιώματα σε Αιγιαλίτιδα Ζώνη, ΑΟΖ και Υφαλοκρηπίδα, όπως και κάθε άλλη χερσαία επικράτεια (Βλέπε: https://www.un.org/depts/los/convention_agreements/texts/unclos/unclos_e.pdf ). Επίσης, τόσο η Λιβύη όσο και η Τουρκία, με τις πρόσφατες θέσεις τους όπως αυτές αποτυπώνονται στο Τουρκο-Λιβυκό Μνημόνιο, αγνοούν πλήρως τη διεθνή νομολογία, συμπεριλαμβανομένων αποφάσεων του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης (ICJ) και του Διεθνούς Δικαστηρίου για το Δίκαιο της Θάλασσας (ITLOS). Ενδεικτικές είναι οι υποθέσεις Ρουμανία κατά Ουκρανίας (2009), (Βλέπε: https://www.icj-cij.org/case/132 ) και Νικαράγουα κατά Κολομβίας (2012), (Βλέπε: https://www.icj-cij.org/case/124 ), οι οποίες επιβεβαιώνουν ότι κατοικημένα νησιά με οικονομική ζωή δεν μπορούν να αγνοούνται ή να τυγχάνουν μειωμένης επήρειας, ιδίως όταν συγκροτούν ενιαία παράκτια γεωγραφική διαμόρφωση, όπως συμβαίνει με το ελληνικό νησιωτικό τόξο.
3. Οι ισχυρισμοί της Λιβύης επίσης, περί ανυπόστατης Ελληνο-Αιγυπτιακής συμφωνίας και έλλειψης κυριαρχικών δικαιωμάτων Ελλάδας και Αιγύπτου στις θαλάσσιες περιοχές που οριοθετήθηκαν μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας είναι νομικά αβάσιμοι και αντιβαίνουν στις προβλέψεις της UNCLOS και του εθιμικού διεθνούς δικαίου. Συγκεκριμένα:
4. Η παραπάνω αναφορά είναι παραπλανητική και σε αντίθεση με το εθιμικό και συμβατικό διεθνές δίκαιο της θάλασσας. Τόσο η Ελλάδα όσο και η Αίγυπτος διαθέτουν σαφή και θεμελιωμένα κυριαρχικά δικαιώματα στις θαλάσσιες περιοχές που παρανόμως οριοθέτησαν η Τουρκία και η Λιβύη. Το Τουρκο-Λιβυκό Μνημόνιο αγνοεί πλήρως την ύπαρξη μεγάλων κατοικήσιμων ελληνικών νησιών (Κρήτη, Κάσος, Κάρπαθος, Ρόδος), τα οποία διακόπτουν τη δήθεν κοινή θαλάσσια «γειτνίαση» μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης. Σύμφωνα με το Άρθρο 121 παρ. 2 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), τα κατοικήσιμα νησιά έχουν πλήρη δικαιώματα σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, όπως και τα ηπειρωτικά εδάφη. Η διαγραφή της επήρειάς τους αποτελεί κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου (Βλέπε: https://www.un.org/depts/los/convention_agreements/texts/unclos/unclos_e.pdf ). Χαρακτηριστική είναι η υπόθεση Λιβυκή Αραβική Τζαμαχιρία κατά Μάλτας (1985) , όπου το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, θεώρησε αυτονόητο ότι τα νησιωτικά κράτη, όπως η Μάλτα, διαθέτουν υφαλοκρηπίδα και δικαιώματα θαλάσσιας οριοθέτησης, απορρίπτοντας την απόπειρα της Λιβύης να θεμελιώσει την επιχειρηματολογία της αποκλειστικά σε γεωλογικά κριτήρια. Το Δικαστήριο επιβεβαίωσε επίσης, ότι ακόμη και όταν υπάρχει σημαντική διαφορά ακτογραμμών, τα νησιωτικά εδάφη διαθέτουν επήρεια, η οποία μπορεί να προσαρμόζεται, ανάλογα με τις σχετικές περιστάσεις (π.χ. το μέγεθος και τη γεωγραφική τους θέση), αλλά όχι να μηδενίζεται. Η νομολογία αυτή καθιστά σαφές, ότι η Λιβύη δεν μπορεί να αγνοεί τα ελληνικά νησιά (Κρήτη, Κάσος, Κάρπαθος, Ρόδος) στον καθορισμό των θαλάσσιων ζωνών, όπως ακριβώς δεν μπόρεσε να το πράξει ούτε στην περίπτωση της Μάλτα (Βλέπε: https://www.icj-cij.org/case/68 ). Επίσης, παρότι η Τουρκία και η Λιβύη (η οποία υπέγραψε τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας το 1984 αλλά ουδέποτε την επικύρωσε), δεν είναι συμβαλλόμενα μέρη στην UNCLOS, δεν μπορούν να αγνοούν εθιμικούς κανόνες που αυτή ενσωματώνει όπως τις διατάξεις που αφορούν τα δικαιώματα των νησιών σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, την αρχή της μέσης γραμμής ως αφετηρία οροθέτησης και τη δυνατότητα διμερούς συμφωνίας. Οι διατάξεις αυτές έχουν εθιμική ισχύ και δεσμεύουν όλα τα κράτη, ακόμη και εκείνα που δεν έχουν κυρώσει τη Σύμβαση (βλ. International Court of Justice, North Sea Continental Shelf Cases, Judgment, ICJ Reports 1969, pp. 3, paras. 63–81 στο https://www.icj-cij.org/case/52 καθώς και UNCLOS Part V – Exclusive Economic Zone στο https://www.un.org/depts/los/convention_agreements/texts/unclos/part5.htm και Part VI – Continental Shelf στο https://www.un.org/depts/los/convention_agreements/texts/unclos/part6.htm , United Nations Division for Ocean Affairs and the Law of the Sea). Επιπλέον, η παράνομη Τουρκο-Λιβυκή οριοθέτηση δεν μπορεί να ακυρώσει την προγενέστερη συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, που συνάδει με το διεθνές δίκαιο (Βλέπε απόσπασμα από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ICJ) — Maritime Delimitation in the Mediterranean Sea (Libya v. Malta), 3 Ιουνίου 1985, https://www.icj–cij.org/en/case/68 ). Επιπρόσθετα, η Ελληνο-Αιγυπτιακή Συμφωνία για την οριοθέτηση ΑΟΖ έχει συναφθεί μεταξύ δύο παράκτιων κρατών με γειτονικές θαλάσσιες ζώνες και αποτελεί διμερή διεθνή συνθήκη, σύμφωνη με το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), κυρωμένη από τα δύο κοινοβούλια και κατατεθειμένη στα Ηνωμένα Έθνη. Η Λιβύη ως μη συμβαλλόμενο μέρος δεν δικαιούται να αμφισβητεί ή να παρεμβαίνει στην εν λόγω Συμφωνία βάσει του άρθρου 34 της Συνθήκης της Βιέννης (Βλέπε: Άρθρο 34 της Vienna Convention on the Law of Treaties (1969), https://legal.un.org/ilc/texts/instruments/english/conventions/1_1_1969.pdf ). Τέλος, οι Ελληνικές άδειες εξερεύνησης υδρογονανθράκων και οι Ζώνες Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (MSP) που υιοθετήθηκαν τον Απρίλιο του 2025 εντάσσονται στα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και ασκούνται σε περιοχές σαφώς εντός της δικαιοδοσίας της.
5. Ο ισχυρισμός επίσης, ότι ορισμένες περιοχές του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ) της Ελλάδας παραβιάζουν τα κυριαρχικά δικαιώματα της Λιβύης δεν έχει νομική βάση. Ο ΘΧΣ δεν συνιστά διεθνή συμφωνία ή μονομερή οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών που παράγει δεσμευτικά δικαιώματα έναντι τρίτων κρατών. Βασίζεται στην Οδηγία 2014/89 της Ε.Ε. για τη Θαλάσσια Χωροταξία και αποτελεί εθνικό εργαλείο εφαρμογής δημόσιας πολιτικής ρυθμίζοντας θέματα χρήσης και προστασίας του θαλάσσιου χώρου και δεν συνιστά οριοθέτηση. Συνεπώς, δεν απαιτείται να λαμβάνει υπόψη «απόψεις τρίτων», ιδίως όταν δεν υφίσταται νομική βάση θαλάσσιας διεκδίκησης από αυτά τα κράτη στην περιοχή.
6. Η επισήμανση επίσης, ότι η Ελλάδα ανακήρυξε μονομερώς Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) στο Ιόνιο Πέλαγος, η οποία επεκτείνεται εντός της Λιβυκής υφαλοκρηπίδας και παραβιάζει κυριαρχικά δικαιώματα της Λιβύης είναι εξωπραγματική και στερείται κάθε νομικής βάσης. Συγκεκριμένα:
7. Η ΑΟΖ στο Ιόνιο Πέλαγος δεν συνορεύει με τη Λιβύη. Το Ιόνιο εκτείνεται δυτικά της Ελλάδας, ενώ η Λιβύη βρίσκεται νότια της Κρήτης και της Πελοποννήσου.
8. Η ανακήρυξη ΑΟΖ στο Ιόνιο έγινε εντός περιοχής χωρίς διακρατικές επικαλύψεις με τρίτα κράτη και σε εφαρμογή της Διμερούς Συμφωνίας Οριοθέτησης ΑΟΖ Ελλάδας–Ιταλίας (2020), η οποία στηρίζεται στην αρχή της μέσης γραμμής σύμφωνα με το άρθρο 74, παρ. 1 της UNCLOS και δεν αφορά καμία περιοχή εγγύς της Λιβύης. Τέλος, σε αντίθεση με τα όσα ανεδαφικά αναφέρει το Τουρκο-Λιβυκό Μνημόνιο, στη Διμερής Συμφωνία Οριοθέτησης ΑΟΖ Ελλάδας–Ιταλίας (2020), αναγνωρίστηκε εκ νέου η επήρεια όλων των νησιωτικών εδαφών σε όλες τις θαλάσσιες ζώνες εθνικής δικαιοδοσίας.

Συνεπώς, η ανακήρυξη ΑΟΖ στο Ιόνιο Πέλαγος όχι μόνο δεν είναι μονομερής, αλλά εντάσσεται στο πλαίσιο διεθνούς συμφωνίας και δεν αφορά κατά κανένα τρόπο την περιοχή της Λιβύης.

4. Τέλος, η θέση που διατυπώνει η Λιβύη στη ρηματική διακοίνωση, ότι ο καθορισμός της μέσης γραμμής θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τη λιβυκή εσωτερική νομοθεσία, το κλείσιμο του Κόλπου της Σύρτης (όπου αποτελεί ιστορικό κόλπο υπό λιβυκή κυριαρχία σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο), την αγνόηση των νησιών και το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο καθώς επίσης, η αναφορά σε ειρηνικά μέσα για την επίλυση διαφορών όπως ορίζονται στο Άρθρο 33 του ΟΗΕ, συμπεριλαμβανομένου του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης βάσει αμοιβαίας συμφωνίας, είναι ανυπόστατη και νομικά διάτρητη. Συγκεκριμένα:
5. Η εσωτερική νομοθεσία δεν υπερισχύει του Διεθνούς Δικαίου. Άρα, η επίκληση της λιβυκής νομοθεσίας (περί αλιευτικής ζώνης ή «κλεισίματος» του Κόλπου της Σύρτης) δεν δεσμεύει τρίτα κράτη και δεν μπορεί να αντικαταστήσει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας [Βλέπε: Άρθρο 27 – Σύμβαση Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών (1969) https://legal.un.org/ilc/texts/instruments/english/conventions/1_1_1969.pdf ].
6. Η επίκληση της Λιβύης για τον «Κόλπο της Σύρτης» ως «ιστορικού κόλπου» δεν έχει ποτέ αναγνωριστεί διεθνώς και αντιβαίνει στα κριτήρια που έχουν τεθεί από τη διεθνή νομολογία και τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), (Βλέπε Άρθρο 10 UNCLOS https://www.un.org/depts/los/convention_agreements/texts/unclos/unclos_e.pdf ). Επιπλέον, η Λιβύη υποπίπτει σε προφανή νομική αντίφαση, καθώς αναγνωρίζει την επήρεια της Σικελίας κατά την οριοθέτηση με την Ιταλία, ενώ την ίδια στιγμή αρνείται τα πλήρη δικαιώματα των ελληνικών νησιών (Κρήτη, Ρόδος, Κάσος, Κάρπαθος), κατά κατάφωρη παραβίαση του άρθρου 121 της UNCLOS και της σχετικής νομολογίας του Διεθνούς Δικαστηρίου.
7. Η πρόθεση διαλόγου και ειρηνικής επίλυσης διαφορών, επικαλούμενη το άρθρο 33 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, προϋποθέτει την αμοιβαία συμφωνία των μερών για διαδικασία και πλαίσιο. Το να επικαλείσαι το άρθρο 33 όταν έχεις προβεί σε μονομερείς και αμφισβητούμενες ενέργειες (Τουρκολιβυκό Μνημόνιο, αγνόηση της ύπαρξης δικαιωμάτων των νησιών, έκδοση μονομερών δηλώσεων περί θαλάσσιας κυριαρχίας), είναι προσχηματικό και υποκριτικό, καθώς υπονομεύει τις θεμελιώδεις αρχές της καλής πίστης και της ειρηνικής επίλυσης διαφορών που το ίδιο το άρθρο 33 προϋποθέτει (βλέπε: https://www.un.org/en/about-us/un-charter/chapter-6 ).

Υπό αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα καλείται να απαντήσει με ψυχραιμία αλλά και αποφασιστικότητα. Δεν αρκεί μόνο η διπλωματική αντίκρουση, αλλά απαιτείται πολυεπίπεδη στρατηγική αντεπίθεσης, που θα συνδυάζει το διεθνές δίκαιο, τη διπλωματία, την ενεργειακή γεωστρατηγική και την αποτροπή, ώστε να προστατευθούν τα εθνικά συμφέροντα και να αποτραπεί η εμπέδωση τετελεσμένων. Ειδικότερα απαιτείται:

1. Κατάθεση αντί-ρηματικής διακοίνωσης στον ΟΗΕ με πλήρη απόρριψη των λιβυκών αιτιάσεων και νομική τεκμηρίωση βάσει UNCLOS. Παράλληλα, η προσφυγή της Ελλάδας στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ με θεματική συνεδρίαση για την UNCLOS, μπορούν να ακυρώσουν θεσμικά το αφήγημα του Τουρκο-Λιβυκού Μνημονίου.
2. Διαβίβαση υπομνήματος στην Ε.Ε. και στα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, καταγγέλλοντας την παραβίαση του άρθρου 123 UNCLOS από τη Λιβύη, με εμφανή καθοδήγηση της Τουρκίας, στο πλαίσιο εργαλειοποίησης της κατάστασης στη Μεσόγειο.
3. Διεκδίκηση κοινής ευρωπαϊκής δήλωσης υπεράσπισης του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας (όπως έγινε στην περίπτωση Τουρκίας το 2019 και 2020).
4. Η συγκρότηση διεπιστημονικής ομάδας εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου και η θεσμική συνεργασία με διεθνώς αναγνωρισμένα Think Tanks και πανεπιστήμια μπορούν να ενισχύσουν θεσμικά τις ελληνικές θέσεις, να ενδυναμώσουν την παρουσία της χώρας στον διάλογο για το διεθνές δίκαιο και να στηρίξουν τη στρατηγική της διείσδυση στα διεθνή φόρα.
5. Συγκρότηση τετραμερούς πολιτικής ομάδας μεταξύ Ελλάδας, Γαλλίας, Αιγύπτου και Ιταλίας, για τη διαχείριση του λιβυκού ζητήματος και την εδραίωση της σταθερότητας και της ειρήνης στη Λιβύη.
6. Η εμβάθυνση της στρατηγικής σχέσης με Αίγυπτο και Κύπρο, μέσω κοινών διπλωματικών ενεργειών, στρατιωτικής και ενεργειακής συνεργασίας.
7. Η ενίσχυση της διπλωματικής παρουσίας και της πολιτικής επιρροής της Ελλάδας στην Ανατολική Λιβύη, μέσα από την ανάπτυξη σταθερών σχέσεων εμπιστοσύνης με τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ και τις τοπικές διοικητικές αρχές της Βεγγάζης. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα θα μπορούσε να αναγνωρίσει τον ρόλο της Βεγγάζης ως εταίρου σε κρίσιμα ζητήματα, όπως η μεταναστευτική διαχείριση, η θαλάσσια ασφάλεια και η καταπολέμηση της διασυνοριακής εγκληματικότητας. Παράλληλα, μπορεί να προσφερθεί τεχνική και θεσμική συνεργασία, όπως:
   1. Εκπαίδευση στελεχών ασφαλείας και αξιωματικών της Ανατολικής Λιβύης σε ελληνικές στρατιωτικές σχολές (Σχολή Ευελπίδων, Σχολές Πολέμου κ.λπ),
   2. Σύσταση διμερούς μηχανισμού ανταλλαγής πληροφοριών και διαβούλευσης σε θέματα ασφαλείας, με έμφαση στην τρομοκρατία, τη διακίνηση όπλων και ανθρώπων και
   3. Ανάπτυξη πλαισίου συνεργασίας σε επιχειρησιακά ζητήματα παράκτιας αστυνόμευσης και θαλάσσιας επιτήρησης.
8. Η προληπτική διαχείριση των σχέσεων με την Ιταλία, τη Μάλτα και την Ισπανία συνιστά κρίσιμη συνιστώσα της ελληνικής στρατηγικής έναντι των εξελίξεων στη Λιβύη. Μέσω της εμβάθυνσης της ενεργειακής συνεργασίας, της ενίσχυσης του θεσμικού διαλόγου και της προώθησης κοινών θέσεων στο πλαίσιο της Ε.Ε., η Ελλάδα μπορεί να ενισχύσει την ευρωπαϊκή συνοχή και να προλάβει το ενδεχόμενο σύγκλισης των εν λόγω κρατών με την Τουρκία και τη Λιβύη.
9. Η εκπόνηση και υλοποίηση μιας στοχευμένης διεθνούς εκστρατείας δημόσιας διπλωματίας, αναδεικνύοντας τον επιθετικό χαρακτήρα της Τουρκο-Λιβυκής στρατηγικής και προβάλλοντας το ρόλο της Ελλάδας ως εγγυήτριας της διεθνούς νομιμότητας και της ευρωπαϊκής σταθερότητας στη Μεσόγειο.

Εν κατακλείδι, η απάντηση της Ελλάδας δεν μπορεί να είναι αμυντική.

Οφείλει να αντεπιτεθεί στρατηγικά και με θεσμική τεκμηρίωση, ώστε να απεγκλωβιστεί από τη διαχείριση τετελεσμένων.

Η Ελλάδα πρέπει να μετατρέψει την πρόκληση σε ευκαιρία και να καθορίσει η ίδια, τις εξελίξεις.

(* ) Ο Δρ. Κωνσταντίνος Π. Μπαλωμένος είναι Δρ. Κωνσταντίνος Π. Μπαλωμένος Πολιτικός Επιστήμονας – Διεθνολόγος, Πρώην Γενικός Διευθυντής – Γενικής Διεύθυνσης Πολιτικής Εθνικής Άμυνας και Διεθνών Σχέσεων (ΓΔΠΕΑΔΣ) Υπουργείου Εθνικής Άμυνας (ΥΠΕΘΑ)