Αδιάφορο σε όσους προχωρούν σε πολεοδομικές παρανομίες στη Μύκονο είναι το έργο των ελεγκτικών αρχών. Κι αυτό γιατί, ακόμη κι αν επιβληθούν και εισπραχθούν πρόστιμα (περίπου 400 την τελευταία διετία, αριθμός διόλου ευκαταφρόνητος), αυτά αντιστοιχούν σε ένα πολύ μικρό ποσοστό της κερδοφορίας των παράνομων χώρων.

Επιπλέον, εδώ και μια διετία οι κατεδαφίσεις σε αιγιαλούς και παραλίες έχουν «παγώσει», οπότε οι παρανομούντες είναι ασφαλείς υπό την προστασία του κράτους. Χαρακτηριστικό της… αποφασιστικότητας του υπουργείου Περιβάλλοντος να αντιμετωπίσει την αυθαιρεσία είναι ότι την τελευταία δεκαετία δύο υπουργοί υποσχέθηκαν εκτενείς πολεοδομικούς ελέγχους με τη χρήση νέων τεχνολογιών στο κυκλαδονήσι, χωρίς τελικά να πραγματοποιηθούν.

Η συνέντευξη στην προχθεσινή «Καθημερινή» του αρχαιολόγου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων Μανώλη Ψαρρού ήταν αποκαλυπτική. «Οι αυθαιρεσίες βρίσκονται σε αναλογία με την ανοχή της πολιτείας», ανέφερε, επισημαίνοντας ότι πολλές από τις πολεοδομικές αυθαιρεσίες των τελευταίων ετών έχουν παράνομα… νομιμοποιηθεί, καθώς οι δηλώσεις στους τρεις διαδοχικούς νόμους για «τακτοποίηση» αυθαιρέτων δεν ελέγχονται από κανέναν. Οσοι δημιουργούν προβλήματα μπορεί να έχουν την τύχη του κ. Ψαρρού, που κατέληξε στο νοσοκομείο έπειτα από επίθεση αγνώστων.

Ομως, αντίθετα με ό,τι θα φανταζόταν κανείς, πολεοδομικοί έλεγχοι γίνονται στη Μύκονο και μάλιστα συχνά. Από τις αρχές του 2018 έως το φθινόπωρο του 2022, στην πολεοδομία Σύρου (στην οποία υπάγεται η Μύκονος) έγιναν 2.807 καταγγελίες για 948 υποθέσεις για τη Μύκονο. Ελέγχθηκαν οι 727 και σε 410 περιπτώσεις βρέθηκαν πολεοδομικές παρανομίες και επιβλήθηκαν πρόστιμα. Στις υπόλοιπες 317 δεν βρέθηκαν πολεοδομικές παραβάσεις. «Η Μύκονος αντιστοιχεί στο 70% της δουλειάς μας και στο 200% των προβλημάτων», λέει υπό τον όρο της ανωνυμίας στέλεχος της πολεοδομίας. «Κατατίθενται συνέχεια καταγγελίες – κάποιες είναι σοβαρές και οδηγούν στην αποκάλυψη μεγάλων πολεοδομικών παραβάσεων και άλλες όχι, γίνονται στο πλαίσιο προσωπικών ή επιχειρηματικών “αλληλοκαρφωμάτων”».

Οι πολεοδομικοί έλεγχοι στη Μύκονο δεν είναι απλή υπόθεση, καθώς οι ελεγκτές είναι κάθε άλλο παρά ευπρόσδεκτοι. «Τις περισσότερες φορές βρίσκουμε περισσότερα από όσα μας έχουν καταγγελθεί», λέει η ίδια πηγή. Είναι όμως αυτό επαρκές; Κατ’ αρχάς, οι έλεγχοι πραγματοποιούνται μόνο έπειτα από καταγγελίες, καθώς, όπως ισχύει σε όλο το Δημόσιο, η υπηρεσία είναι εξαιρετικά υποστελεχωμένη. Κατά δεύτερον, τα πρόστιμα δεν επαρκούν για να «συνετίσουν». «Οταν κάποιος στήνει ένα αυθαίρετο δίπλα ή επάνω στην παραλία, διπλασιάζει την έκταση που εκμεταλλεύεται, άρα και τον τζίρο του. Ακόμη και τα υψηλά πρόστιμα δεν φοβίζουν. Οταν κάνεις τζίρο εκατομμυρίων ευρώ τον μήνα, γιατί να σε απασχολεί ένα πρόστιμο του μισού ή του ενός εκατομμυρίου;» λέει στην «Κ» μηχανικός που δραστηριοποιείται στο νησί.

Εξαγγελίες

Την τελευταία δεκαετία, η πολιτεία έχει δύο φορές εξαγγείλει ότι θα «κηρύξει πόλεμο» στην πολεοδομική αυθαιρεσία στη Μύκονο. Η πρώτη φορά ήταν το 2012, μετά την αποκάλυψη της «Κ» ότι στη Μύκονο χτίζονταν αυθαίρετα για να νομιμοποιηθούν… ως ανεγερθέντα πριν από το 2011. Ο τότε υπουργός Περιβάλλοντος Γιώργος Παπακωνσταντίνου είχε υποσχεθεί ελέγχους με αεροφωτογραφίες σε Μύκονο, Σαντορίνη και Ρόδο. Οι έλεγχοι δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ. Η δεύτερη ήταν το 2020, από τον υφυπουργό Περιβάλλοντος Δημήτρη Οικονόμου. «Μέσω δορυφορικών φωτογραφιών και του πλήθους των καταγγελιών θα εντοπίσουμε τις άδειες που έχουν εκδοθεί παράνομα ή κτίρια με μεγάλες πολεοδομικές αυθαιρεσίες. Οι άδειες θα αφαιρεθούν, τα κτίρια θα γκρεμιστούν. Ο εντοπισμός δεν είναι δύσκολος και κυβερνητική βούληση για να γίνουν κατεδαφίσεις υπάρχει», δήλωνε στην «Κ» (25.8.2020). Στις 5 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε ανασχηματισμός και ο κ. Οικονόμου έφυγε από την κυβέρνηση, χωρίς να έχει προλάβει να πράξει αυτό που υποσχέθηκε. Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι οι πολεοδομικές υπηρεσίες στις Κυκλάδες δεν έχουν ορθοφωτοχάρτες του καλοκαιριού του 2011 (ώστε να ελέγχουν την «κόκκινη γραμμή» στη νομιμοποίηση) αλλά του 2013, καθώς το υπουργείο Περιβάλλοντος θέσπισε την εν λόγω ημερομηνία-σταθμό χωρίς να φροντίσει για τα υπόλοιπα. Επομένως, όσα αυθαίρετα έχουν χτιστεί μεταξύ του 2011-2013 είναι εύκολο να νομιμοποιηθούν.

«Υποβάλαμε αίτημα τον Δεκέμβριο ώστε να συστήσουμε και πάλι δική μας πολεοδομική υπηρεσία στη Μύκονο. Είναι πολύ πιο πρακτικό, γιατί θα υπάρχει άμεση παρουσία των ελεγκτικών αρχών στο νησί», λέει στην «Καθημερινή» ο δήμαρχος Μυκόνου Κώστας Κουκάς. «Πάντως, τα τελευταία χρόνια η πολεοδομία Σύρου έρχεται συχνά για ελέγχους, η εικόνα που έχω είναι ότι γίνεται συστηματική δουλειά. Προφανώς και πρέπει να διερευνηθεί η επίθεση στον εργαζόμενο της εφορείας αρχαιοτήτων – σήμερα είναι αυτός, αύριο κάποιος δικός μας υπάλληλος. Εχω την αίσθηση πάντως πως η πολεοδομική αυθαιρεσία στο νησί μας δεν είναι τόσο μεγάλη όσο ακούγεται αυτές τις ημέρες. Οι ημέρες εκείνες έχουν παρέλθει».

Κατεδαφίσεις μηδέν σε αιγιαλούς

Οι παρανομίες στον αιγιαλό και στην παραλία, όπως αυτές που ανέφερε στη συνέντευξή του στην «Κ» ο κ. Ψαρρός («παραλιακό μέτωπο από παράγκες που έχουν μετατραπεί σε μπαρ πολυτελείας»), παραμένουν ατιμώρητες, με την κάλυψη του κράτους. Από το 2021 η κυβέρνηση ανέστειλε τις κατεδαφίσεις με πρόσχημα τον κορωνοϊό. Η τελευταία παράταση λήγει στις 31 Μαρτίου 2023. Στη Μύκονο, πάντως, σύμφωνα με τη Διεύθυνση Τεχνικού Ελέγχου της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, τα πρωτόκολλα κατεδάφισης που εκκρεμούν δεν είναι περισσότερα από δέκα.

Η πρώτη αναστολή δόθηκε τον Μάρτιο του 2021 (κατά ενδιαφέρουσα χρονική σύμπτωση, όταν ξεκίνησαν οι κατεδαφίσεις στο Λασίθι και στη Χαλκιδική). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασε και η αιτιολόγηση της ρύθμισης: αρχικά η κυβέρνηση υποστήριξε ότι το «πάγωμα» των κατεδαφίσεων (τελεσίδικα χαρακτηρισμένων) αυθαιρέτων ή της αποβολής καταπατητών από δημόσια γη είναι αναγκαίο προκειμένου να δοθεί «ο απαραίτητος χρόνος, λαμβανομένων υπόψη των καθυστερήσεων που συνεπάγεται μακροπρόθεσμα η πανδημία για την ομαλή διεξαγωγή των διαδικασιών νομιμοποίησης και τακτοποίησης έργων κάθε είδους», παρότι η νομιμοποίηση ή τακτοποίηση αυθαιρέτων σε αιγιαλούς, παραλίες κ.λπ. απαγορεύεται ρητώς.

Στην τελευταία παράταση, μάλιστα, η επιχειρηματολογία επεκτάθηκε: στην αιτιολογική έκθεση το κράτος εξέφρασε τη συμπάθειά του στις τουριστικές επιχειρήσεις που προσπορίζονται παράνομα αιγιαλούς και παραλίες, αναφέροντας ότι αν κατεδαφίζονταν οι παρανομίες τους και αποβάλλονταν από την καταπατημένη έκταση… «δεν θα είχαν επαρκείς εναλλακτικές δυνατότητες».

Τα αυθαίρετα σε αιγιαλούς και παραλίες υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τις 2.500 σε όλη τη χώρα. Προ τριετίας το Πράσινο Ταμείο δέσμευσε περί τα 6,5 εκατ. ευρώ για να χρηματοδοτήσει τις αποκεντρωμένες διοικήσεις να κάνουν κατεδαφίσεις σε δάση και αιγιαλούς, ωστόσο με την αναστολή οι πόροι κατευθύνθηκαν σε άλλα έργα. Η μόνη κατεδάφιση σε αιγιαλό που πραγματοποιήθηκε τα τελευταία χρόνια ήταν τον Ιανουάριο στο κεδροδάσος του Αλυκού της Νάξου, όπου το Πράσινο Ταμείο διέθεσε 540.000 ευρώ για την κατεδάφιση ετοιμόρροπου ξενοδοχείου. (σ.σ. πότε έγινε αλήθεια και δεν το είδαμε στη Νάξο;)