Τα νησιά και η Αττική βρίσκονται στο επίκεντρο των έργων που δρομολογεί το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας για την αντιμετώπιση των φαινομένων λειψυδρίας που έφεραν σε οριακή κατάσταση ορισμένες περιοχές.
Πρόκειται για δεκαεπτά επενδύσεις στα νησιά του Νοτίου και του Βορείου Αιγαίου, του Ιονίου και της Κρήτης που θα χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Ειδικότερα, τα έργα που ανακοίνωσε το υπουργείο ανά Περιφέρεια στις νησιωτικές περιοχές που βρίσκονται στο «κόκκινο» είναι τα εξής:
# Στο Νότιο Αιγαίο, όπου εντοπίζονται και τα μεγαλύτερα προβλήματα, θα υλοποιηθούν επτά έργα και συγκεκριμένα μία αφαλάτωση, δύο έργα εκσυγχρονισμού δικτύων, δύο έργα τηλεμετρίας, τρία έργα ψηφιακών υδρόμετρων και ένα ακόμη έργο ψηφιακού υδρόμετρου και τηλεμετρίας.
# Στο Βόρειο Αιγαίο θα «τρέξουν» δύο έργα, εκσυγχρονισμού δικτύων και τοποθέτησης ψηφιακών υδρόμετρων και τηλεμετρίας.
# Στα νησιά του Ιονίου θα υλοποιηθούν έργα τριών ψηφιακών υδρόμετρων.
# Στην Κρήτη, τέλος, αναμένεται να δρομολογηθούν πέντε έργα εκ των οποίων τα τέσσερα αφορούν σε υποδομές ύδρευσης και το πέμπτο εγκατάσταση τηλεμετρίας.
Πενταπλασιάζει τα αποθέματα νερού η διασύνδεση με τη λίμνη Κρεμαστών
Την ίδια ώρα, το έργο της διασύνδεσης του Εύηνου ποταμού με τη λίμνη Κρεμαστών που εξήγγειλε το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας αναμένεται να πενταπλασιαστούν τα αποθέματα νερού, όπως τόνισε στη σχετική συνέντευξη Τύπου που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη (11/9) για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας, ο διευθύνων Σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ, Χαράλαμπος Σαχίνης.
Πρόκειται για ένα έργο, που όπως σημείωσε, θα έχει μηδενικό λειτουργικό κόστος για την κάλυψη του μεγαλύτερου μέρους των αναγκών. Για το έργο έχει δοθεί ήδη το «πράσινο φως» από το υπουργείου και ακολουθεί η διενέργεια προμελέτης, μελέτης κατασκευής σε συνεργασία με το υπουργείο και φυσικά μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων ενός τέτοιου έργου στο υδάτινο οικοσύστημα.
Αναμένεται να «τρέξει» ταχύτατα, ενώ θα διενεργηθεί σε τρεις φάσεις. Στις δύο πρώτες φάσεις θα κατασκευαστεί μια σήραγγα περίπου 10 χιλιομέτρων και είναι αυτή που θα φέρνει το νερό από τον Κρικελιώτη ποταμό στον Εύηνο. Ακολουθεί η δεύτερη φάση όπου θα συνδέει τον Καρπενησιώτη με τον Κρικελιώτη και θα καταλήγει στον Εύηνο. Η τρίτη φάση, αφορά ένα έργο αντλησιοταμίευσης από τον Καρπενησιώτη μεχρι έναν άλλο ταμιευτήρα προς τη λίμνη Κρεμαστών. Στόχος είναι σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης να λειτουργεί ως εφεδρικό έργο ύδρευσης.
Σύμφωνα με την αρχική εκτίμηση, το κόστος των δύο πρώτων φάσεων του έργου ανέρχεται περίπου στα 500 εκατ. ευρώ, ενώ το κόστος της τρίτης φάσης σε περίπου 250 εκατ. που όμως αναμένεται να αυτοχρηματοδοτηθούν.
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δεν μας έχει συνηθίσει στις συναισθηματικές ομιλίες, αλλά αυτή τη φορά στο Μόναχο η πρόεδρος της Κομισιόν μίλησε ως …γιαγιά, όπως είπε η ίδια, για τον κόσμο που θα ζήσουν τα εγγόνια της.
Η φον ντερ Λάιεν, μιλώντας στο φετινό συνέδριο DLD Nature στην πρωτεύουσα της Βαυαρίας, ούτε λίγο ούτε πολύ προειδοποίησε ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να αναγκαστεί να επιβάλει δελτίο στην κατανάλωση νερού το 2050. Σε πολύ προσωπικό τόνο, η φον ντερ Λάιεν ζωγράφισε μια εικόνα του μέλλοντος στο οποίο η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να μας αναγκάσει σε μια δραστική αναμόρφωση του τρόπου ζωής μας – έναν κόσμο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί από ακραία κύματα καύσωνα, εξαφανίσεις ειδών και νέες ασθένειες.
Μια υπόθεση που συνδέεται με την κλιματική κρίση, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε «ασφυκτική ζέστη, πλημμύρες, αλλά και στην εξαφάνιση του ενός τρίτου των ζωικών ειδών και την εξάπλωση νέων ασθενειών», εξήγησε η πρόεδρος της Κομισιόν.
Σε 25 χρόνια
Το σενάριο δεν απέχει πολύ, δεδομένου ότι μιλάμε για 25 χρόνια. «Κινδυνεύουμε με δραστική μείωση των αποθεμάτων νερού το 2050. Χρειαζόμαστε να δώσουμε ανταμοιβές, όπως πιστώσεις για τη φύση, για όσους προστατεύουν το περιβάλλον».
Από αυτή την άποψη, η φον ντερ Λάιεν εξήγησε πώς θα μπορούσε να αλλάξει το ίδιο το Μόναχο: για παράδειγμα, η καλοκαιρινή θερμοκρασία θα μπορούσε να είναι πάνω από 35 βαθμούς, οι κορυφές των Άλπεων θα μπορούσαν να εμφανιστούν χωρίς παγετώνες.
«Δεν θα είναι εύκολο να αντιμετωπίσουμε αυτό το πρόβλημα, αλλά ξέρουμε τι χρειάζεται. Πρέπει να ακολουθήσουμε τους πρωτοπόρους των νέων τεχνολογιών και λύσεων. Και να επενδύσουμε αποφασιστικά στην ανθρώπινη ευρηματικότητα», πρόσθεσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Πιστώσεις για τη φύση
Για να ενθαρρύνει την αλλαγή, η ΕΕ σκέφτεται να χορηγεί «πιστώσεις για τη φύση, για την ανταμοιβή των τοπικών κοινοτήτων και των αγροτών που προστατεύουν το περιβάλλον».
Οι πιστώσεις για τη φύση, με άλλα λόγια τα μπόνους και οι επιστροφές, δείχνουν τη νέα ευρωπαϊκή προσέγγιση στον αγροτικό τομέα: λιγότερες τιμωρίες, περισσότερα κίνητρα.
Ωστόσο, μένει να δούμε ποιος θα επωμιστεί αυτή τη δαπάνη, με δεδομένη, για παράδειγμα, την άρνηση της Γερμανίας και των άλλων «φειδωλών» χωρών του βορρά να δεχτούν την κοινή έκδοση χρέους – ευρωομόλογα δηλαδή, όπως στην εποχή της πανδημίας.
Ωστόσο, για τις Βρυξέλλες αυτό το μοντέλο θα πρέπει να εμπνεύσει τις νέες πιστώσεις φύσης, ένα σύστημα που αξιολογούν επίσης οι ειδικοί του ΟΗΕ, ενώ σκιαγραφούνται πιλοτικά έργα στην Ευρώπη, χωρίς ωστόσο να έχουν διευκρινιστεί ποια.
«Ο κόσμος θερμαίνεται με ανησυχητικό ρυθμό», είπε η πρόεδρος της Κομισιόν στην ομιλία της. «Όλοι γνωρίζουμε ότι η αλλαγή μπορεί να είναι τρομακτική», αλλά όλοι πρέπει να κάνουν μια προσπάθεια να ξεπεράσουν παλιές συνήθειες και να δείξουν θάρρος για να αλλάξουν το μέλλον. «Ο δρόμος προς αυτό το μέλλον θα είναι ελικοειδής και ανώμαλος. Χρειαζόμαστε μια επανεξέταση της σχέσης μεταξύ της οικονομίας μας και του φυσικού κόσμου».
Καινοτόμες τεχνολογίες
Οι καινοτόμες τεχνολογίες είναι το κλειδί για την επίλυση της κλιματικής κρίσης. Οι τεχνολογίες που προσανατολίζονται στο μέλλον, όπως η ανάπτυξη οικιστικών περιοχών χωρίς απόβλητα ή η χρήση τεχνητής νοημοσύνης για την καλύτερη κατανόηση των οικοσυστημάτων, είναι κρίσιμες προσεγγίσεις.
Η φον ντερ Λάιεν τόνισε την πρόοδο που έχει σημειώσει η Ευρωπαϊκή Ένωση τα τελευταία χρόνια: «Τα τελευταία πέντε χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει κάνει τεράστια βήματα προς αυτό το μέλλον, το 50% της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη προέρχεται ήδη από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας». Η Ευρώπη, είπε, είναι πιο ανεξάρτητη από τα ορυκτά καύσιμα από ποτέ. Τόνισε ιδιαίτερα την επιτυχία του συστήματος εμπορίας εκπομπών CO2 της ΕΕ, το οποίο λειτουργεί με επιτυχία εδώ και 20 χρόνια και λειτουργεί ως πρότυπο για άλλες παγκόσμιες αγορές.
«Είναι ανάγκη, είπε η φον ντερ Λάιεν, να επανεξεταστεί ριζικά η σχέση μεταξύ οικονομίας και φύσης. Είναι λάθος ότι οι φυσικοί πόροι έχουν αξία μόνο εάν γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης. Αντίθετα, οι αγρότες που καλλιεργούν βιώσιμα και παρέχουν υπηρεσίες στο οικοσύστημα, θα πρέπει να ανταμείβονται. Δεν υπάρχει μόνο ένα ηθικό ζήτημα, αλλά και ένα οικονομικό ζήτημα στο οποίο βασίζεται η προστασία της φύσης».
Κλειδί η χρηματοδότηση
Όσο τα χρήματα ρέουν, θα κάνουν φυσικά τους πάντες χαρούμενους – αλλά τι μένει όταν λήξει η επιδότηση; Πώς θα ξεπεράσει η Ευρώπη αυτό το χάσμα ανταγωνιστικότητας με μια οικονομία που αναπτύσσεται με αργούς ρυθμούς; Το φθηνό αέριο στο οποίο η Βόρεια Ευρώπη στήριξε την εκβιομηχάνισή της εξαφανίστηκε με τη ρωσική κρίση. Ο Μάριο Ντράγκι επισήμανε στην πρόσφατη έκθεσή του ότι η Ευρώπη πληρώνει δύο έως τέσσερις φορές περισσότερα για την ενέργειά της από τις ΗΠΑ ή την Κίνα.
Η χρηματοδότηση θα απαιτούσε περισσότερους ιδιωτικούς πόρους, μια βελτίωση των ευρωπαϊκών κεφαλαιαγορών, καθώς και την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης. Αλλά, πάνω από όλα, περισσότερους δημόσιους πόροι που θα καλύπτονταν με κοινό ευρωπαϊκό χρέος.
Το πρόβλημα είναι ότι εδώ και χρόνια υπάρχει έντονη αντίσταση από χώρες του Βορρά. Ήδη αντιτάχθηκαν στην έκδοση κοινού χρέους για την «Επόμενη Γενιά».
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποσχέθηκε να μετατρέψει την έκθεση Ντράγκι σε κυβερνητικό της σχέδιο ή τουλάχιστον στον οδικό της χάρτη. Μήπως και διορθωθούν τα σοβαρά λάθη που έγιναν τα τελευταία χρόνια στην ΕΕ.
Εισηγήσεις για «πάγωμα» των αντικειμενικών τιμών των ακινήτων,τουλάχιστον και για τον επόμενο χρόνο, εξετάζει το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών με το σκεπτικό ότι η απόφαση αυτή θα συμβάλει, μαζί με τις άλλες παρεμβάσεις της κυβέρνησης, στην επίλυση του στεγαστικού προβλήματος.
Οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων αναπροσαρμόστηκαν πριν από τρία χρόνια και έκτοτε οι εμπορικές τιμές έχουν σημειώσει σημαντική αύξηση. Μια νέα αύξηση, τώρα, των αντικειμενικών τιμών στα επίπεδα των εμπορικών, θα είχε σαν αποτέλεσμα να πυροδοτηθεί νέο ανοδικό ράλι των αγοραίων τιμών των ακινήτων επιτείνοντας το οξύ στεγαστικό πρόβλημα. Ετσι, στον βαθμό που εγκριθούν οι εισηγήσεις, θα πρόκειται για ακόμη ένα μέτρο, παράλληλα με το στεγαστικό «πακέτο» που εξήγγειλε ο Πρωθυπουργός από το βήμα της ΔΕΘ και παρουσίασαν αναλυτικά οι αρμόδιοι υπουργοί αυτή την εβδομάδα.
Την ίδια στιγμή, στις προθέσεις του οικονομικού επιτελείου είναι η νέα αναστολή (λήγει στο τέλος του έτους) του ΦΠΑ στα νεόδμητα ακίνητα, όπως του φόρου υπεραξίας ακινήτων. Και στις δύο περιπτώσεις η αναστολή θα αφορά τουλάχιστον και το 2025. Σημειώνεται ότι η αναβολή του ΦΠΑ – απόφαση που έλαβε η κυβέρνηση το 2019 – συνέβαλε σημαντικά στην αύξηση των αγοραπωλησιών και την κατασκευή νέων ακινήτων την περίοδο αυτή. Ανάλογη θετική επίδραση είχε και η αναβολή στην εφαρμογή του φόρου υπεραξίας ακινήτων.
Η εικόνα της αγοράς
Η υψηλή ζήτηση για αγορά κατοικίας τροφοδοτεί την ανοδική πορεία των τιμών των ακινήτων, όπως προκύπτει από τα στοιχεία για την πορεία της αγοράς.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος το β’ τρίμηνο το 2024 οι τιμές των διαμερισμάτων αυξήθηκαν κατά 9,2% συγκριτικά με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2023 ενώ κατά την αντίστοιχη σύγκριση πέρυσι η αύξηση ανέρχονταν το 13,8%. Στα νέα διαμερίσματα ( έως 5 έτη) η αύξηση κατά το β’ τρίμηνο φέτος ανήλθε σε 10,7% και σε 8,3% για τα παλαιότερα ( ηλικίας άνω των 5 ετών)
Η ανάλυση των στοιχείων της ΤτΕ κατά γεωγραφική περιοχή δείχνει ότι η αύξηση των τιμών των διαμερισμάτων το β΄ τρίμηνο του 2024 σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2023 ήταν 9,1% στην Αθήνα, 12,1% στη Θεσσαλονίκη, 7,3% στις άλλες μεγάλες πόλεις και 10,4% στις λοιπές περιοχές της χώρας. Για το σύνολο του 2023, η αύξηση των τιμών στις ίδιες περιοχές σε σχέση με το 2022 ήταν 13,8%, 16,5%, 14,9% και 11,6% αντίστοιχα. Για το σύνολο των αστικών περιοχών της χώρας, το β΄ τρίμηνο του 2024 οι τιμές των διαμερισμάτων ήταν κατά μέσο όρο αυξημένες κατά 9,0% σε σύγκριση με το β΄ τρίμηνο του 2023, ενώ για το 2023 η μέση ετήσια αύξηση διαμορφώθηκε στο 14,2%.
Σε πανελλαδικό επίπεδο οι οι τιμές των ακινήτων εξακολουθούν να βρίσκονται χαμηλότερα (αν και οριακά) από το προηγούμενο ρεκόρ το 2008. Από το 2017, όταν ξεκίνησε η ανάκαμψη της αγοράς, οι τιμές κατά μέσο όρο σε όλη χώρα, έχουν σημειώσει αύξηση 69%. Στην Αττική η αύξηση ανέρχεται σε 88% και στη Θεσσαλονίκη σε 78%.
Μπήκαμε στο … φθινόπωρο. κι αυτό το αντιλαμβανόμαστε από την έναρξη των αθλητικών υποχρεώσεων και δράσεων που έχουν οι ομάδες και οι παίκτες στη νησιωτική Ελλάδα.. Το επόμενο Σαββατοκύριακο έχουμε την επίσημη πρώτη με το κύπελλο Κυκλάδων και ο Πανναξιακός ΑΟθα υποδεχτεί τον ΑΟ Πύργου στο ντέρμπι της αγωνιστικής..
Πόσο έτοιμος είναι; Ο τεχνικός Γιώργος Μοστράτος τρέχει με τους παίκτες του καθημερινά, οι προπονήσεις έχουν ανεβάσει ένταση και παράλληλα βλέπουμε το ρόστερ να ολοκληρώνεται.
Τελευταία προσθήκη; Αυτή του βέλγου μεσοεπιθετικού Mohamed Camara. Οπως διαβάζουμε στη σελίδα του Πανναξιακού ΑΟ στα social media
“Ο Πανναξιακός Αθλητικός Όμιλος ανακοινώνει την απόκτηση του ποδοσφαιριστή Mohamed Camara
Ο Βέλγος έμπειρος μεσοεπιθετικός έχει αγωνιστεί στο παρελθόν σε ομάδες όπως η Α.Ε. Λευκίμμης (Γ´Εθνική), Αετού Ορφανού Καβάλας (Γ´ Εθνική), ΟΦΑΜ (Γ´ Εθνική) και η Αγγλική Southend Manor FC, ενισχύοντας από φέτος την προσπάθεια της ομάδας μας στο Πρωτάθλημα Κυκλάδων.
Καλωσορίζουμε το Mohamed στην οικογένεια του Πανναξιακού Α.Ο. και του ευχόμαστε υγεία και κάθε επιτυχία στους ομαδικούς και ατομικούς του στόχους”.
Πως τα φέρνει ο αθλητισμός ε; Τον περασμένο Φεβρουάριο εάν έλεγες Πολιτόπουλος στη Νάξοκαι στο χώρο του μπάσκετ μπορεί να έβλεπες σκυθρωπά πρόσωπα. Τώρα; Ενδεχομένως να γίνει και ο νέος ήρωας της ομάδας του Πανναξιακού ΑΟΚ… Τι θέλουμε να πούμε;
Πρώτη Κυριακή του Φεβρουάριου και η Ακαδημία Ελευσίνας επικρατεί με 80-79του Πανναξιακού ΑΟΚ (2ο όμιλο της National League 2 για την 14η αγωνιστική) στο ΔΑΚ Νάξου σε έναν αγώνα (δείτε το video) που στιγματίστηκε από ένταση, διαμαρτυρίες για την απόφαση των διαιτητών να μετρήσουν ως εμπρόθεσμο καλάθι του Πολιτόπουλου με το οποίο κρίθηκε η αναμέτρηση.. Μέχρι και πολιτικό χρώμα είχε πάρει εκείνη η αναμέτρηση..
Σήμερα; Ο Στράτος Πολιτόπουλος είναι παίκτης του Πανναξιακού ΑΟΚ, στη διάθεση του Ανδρέα Καρακατσάνη κι έτοιμος να δώσει τον καλύτερό του εαυτό ώστε η ομάδα της Νάξου να πετύχει τους στόχους της..
Η σχετική είδηση μας ήρθε μέσα από τη σελίδα των social media της Ναξιώτικης ομάδας που μας ενημερώνει σχετικά..
“🏀✔️ Ο Πανναξιακός ΑΟΚ ανακοινώνει την έναρξη της συνεργασίας με τον αθλητή Στράτο Πολιτόπουλο.
👍 Ο Στράτος Πολιτόπουλος είναι 24 ετών. Έχει ύψος 1.82μ. και αγωνίζεται ως Point Guard.
➡Πριν έρθει στην ομάδα μας αγωνιζόταν στην Ακαδημία Μπάσκετ Ελευσίνας. Ξεκίνησε να παίζει μπάσκετ στην ακαδημία του Αιγάλεω, συνέχισε στην εφηβική ομάδα του Παναθηναϊκού, στον Πολυνίκη Αγίας Βαρβάρας και στα Μελίσσια.
🎤 Στις πρώτες του δηλώσεις στην επίσημη σελίδα της ομάδας μας ο Στράτος Πολιτόπουλος, είπε:
🏀🏀 «Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος με την επιλογή μου και την θερμή υποδοχή που μου επιφύλαξαν τα μέλη του Πανναξιακού. Αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για εμένα, και προσβλέπω στην επίτευξη των στόχων της ομάδας, καθώς και στην προσωπική μου εξέλιξη. Θέλω να σημειώσω ότι η τοπική κοινότητα της Νάξου, με τον φιλόξενο χαρακτήρα της και τις αξίες που πηγάζουν από τις μικρές κοινωνίες, διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην απόφασή μου να ενταχθώ στην ομάδα».🏀🏀
❤️🏀✔️ Στράτο, η Πρόεδρος και το Διοικητικό Συμβούλιο σε καλωσορίζουν στον και σου ευχόμαστε μία χρονιά με πολλές επιτυχίες και υγεία”.
Στο θέμα των λιμενικών υποδομών για την ασφάλεια των πλοίων της ακτοπλοΐας, αλλά και της διαχείρισης των δρομολογίων τους, αναφέρεται με δηλώσεις του στη «Ναυτερμπορική» ο πρόεδρος των ακτοπλόων Διονύσης Θεοδωράτος.
Με αφορμή κάποια περιστατικά σε πλοία, που ευτυχώς δεν κατέληξαν σε ναυτικό ατύχημα, ο κ. Θεοδωράτος αναφέρει ότι «έχουμε συνηθίσει όλα αυτά τα χρόνια να προσαρμόζουμε τα πλοία να είναι φιλικά προς τα λιμάνια για να εξυπηρετούν τους επιβάτες, αλλά θα πρέπει σιγά σιγά να αρχίσουν και τα λιμάνια να προσαρμόζονται προς τα πλοία και τους επιβάτες».
Επισήμανε ότι το υπουργείο Ναυτιλίαςθα πρέπει να επιδείξει τη δέουσα προσοχή για το πού και πώς κατευθύνονται τα έσοδα των λιμενικών ταμείων, αναφέροντας ως παράδειγμα ότι τρία λιμενικά ταμεία στις Κυκλάδες, με συχνή ακτοπλοϊκή κίνηση το καθένα, έχουν ετήσια έσοδα το καθένα μόνο από μια ακτοπλοϊκή εταιρεία πάνω 1 εκατ. ευρώ.
Για το θέμα των δρομολογίων και την εξυπηρέτηση της ακτοπλοϊκής κίνησης, κυρίως για τις περιόδους αιχμής, ζήτησε μεγαλύτερη ευελιξία και δυνατότητα στις εταιρείες να μπορούν να επιλέγουν οι ίδιες, όπου απαιτείται, μεγαλύτερου μεγέθους πλοίο ίδιου τύπου για την εξυπηρέτηση των επιβατών.
Αναφερόμενος στο σύστημα των χρονοθυρίδων, επεσήμανε το πρόβλημα που θα δημιουργηθεί για τις ώρες άφιξης και αναχώρησης που θα αντιμετωπίζει ένα πλοίο ή ένα ταχύπλοο όταν καταπλέει σε πολλούς προορισμούς, ενώ τόνισε ότι θα μπορούσε το υπουργείο Ναυτιλίας να προσδιορίσει συγκεκριμένους χρόνους στα μεγάλα και τα μικρότερα λιμάνια.
Τόνισε επίσης την έλλειψη οργανωμένων στεγάστρων για τους επιβάτες σε πολλά λιμάνια που τις περισσότερες φορές θα πρέπει να αναμένουν το πλοίο υπό δύσκολες καιρικές συνθήκες.
Σημειώνεται, πάντως, ότι, το υπουργείο Ναυτιλίας ως προς το θέμα των εσόδων των λιμενικών ταμείων αναμένεται να προχωρήσει σύντομα στη δημιουργία ηλεκτρονικού συστήματος τιμολογιακής πολιτικής που θα αφορά όλους τους λιμένες, εκτός από τους ιδιωτικοποιημένους, όπου θα καταγράφονται ανά θέση, ανά ώρα, ανά ημέρα τα έσοδά τους, προκειμένου το κράτος να γνωρίζει τις εισπράξεις αλλά και τη χρήση τους.
DCIM100MEDIADJI_0763.JPG
Πρωτοβουλίες
Η δημιουργία ενός αποτελεσματικού συστήματος λιμενικής διακυβέρνησης βρίσκεται ήδη στην ατζέντα του υπουργού Ναυτιλίας, ο οποίος έχει προαναγγείλει και σχετικό διάλογο με τις διοικήσεις των λιμένων για το επόμενο διάστημα.
Ο υπουργός Ναυτιλίας παρουσίασε και τις πρωτοβουλίες που έχουν αναληφθεί για την αναμόρφωση του τρόπου διαχείρισης των δρομολογίων της ελληνικής ακτοπλοΐας και κυρίως του τρόπου με τον οποίο αυτό θα γίνεται στα λιμάνια της χώρας με τις λεγόμενες χρονοθυρίδες θαλάσσιων λιμένων (Sea Ports Time Slots System), οι οποίες θα συνδέονται με ένα κεντρικό πληροφοριακό σύστημα παρακολούθησης και χρήσης.
Το μοντέλο που θα υιοθετηθεί θα είναι πανομοιότυπο με αυτό που γίνεται στα αεροδρόμια, προκειμένου να αποφευχθεί ο συνωστισμός στα λιμάνια αλλά και διαφωνίες που υπάρχουν μεταξύ των πλοιάρχων για το ποιος θα μπει πρώτος στο λιμάνι, ειδικά κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου, σε δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς.
Επίσης αναφέρθηκε στην αναβάθμιση των λιμενικών εγκαταστάσεων με αποκαταστάσεις ζημιών και κρηπιδωμάτων στους προβλήτες, αλλά και την επαναφορά λειτουργικών βαθών σε λιμένες όπου απαιτείται.
Από την πλευρά του το προεδρείο της Πανελλήνιας Ένωσης Πλοιάρχων αναφέρθηκε εμπεριστατωμένα στις προτάσεις που έχει καταθέσει δημόσια και τεκμηριωμένα για τα λιμάνια, επισημαίνοντας ότι αυτές έχουν στηριχθεί σε εισηγήσεις και επισημάνσεις των πλοιάρχων της ακτοπλοΐας που προσεγγίζουν καθημερινά τα νησιά και οι οποίοι γνωρίζουν τις ελλείψεις και τις ακαταλληλότητες που υπάρχουν σε υποδομές.
Επιπλέον, εξέφρασε την αντίθεσή του στο πογκρόμ που εξαπολύεται κάθε φορά σε βάρος των πλοιάρχων, προκειμένου να καλυφθούν ανεπάρκειες και παραλείψεις.
Συνάντηση Χρ. Στυλιανίδη με πλοιάρχους
Το θέμα των λιμενικών υποδομών και της ασφάλειας των πλοίων της ακτοπλοΐας εξετάστηκε σε συνάντηση που είχε το προεδρείο της Πανελλήνιας Ένωσης Πλοιάρχων Εμπορικού Ναυτικού (ΠΕΠΕΝ) με τον υπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Χρήστο Στυλιανίδη.
Ο κ. Στυλιανίδης τόνισε ότι τα θέματα ασφάλειας είναι ύψιστης προτεραιότητας για την κυβέρνηση, ενώ επαναβεβαίωσε τη βούληση του ιδίου και του υπουργείου για συνέχιση και ενίσχυση της συνεργασίας της Πανελλήνιας Ένωσης Πλοιάρχων στο θέμα των λιμενικών υποδομών.
Υπογράμμισε παράλληλα ότι οι εκθέσεις και οι προτάσεις τους λαμβάνονται πάντα υπόψη και είναι βοηθητικές στην προσπάθεια του υπουργείου για αναβάθμιση της ασφάλειας στη θάλασσα.
Είμαι στην Απάνω Μεριά της Σύρου και χαζεύω το ηλιοβασίλεμα που χύνεται στη θάλασσα της Γυάρου. Στηρίζομαι με την πλάτη στη μισογκρεμισμένη στοίβα από πέτρες μιας λαβωμένης ξερολιθιάς και θαυμάζω τα σύννεφα που στεφανώνουν το Ξώμπουργκο στην Τήνο.
Στέκομαι όρθια πλάι σε ένα παλιό μιτάτο και ρουφάω το πρώτο φως της ημέρας όπως προβάλλει ο ήλιος μέσα από τη Χώρα στη Φολέγανδρο. Σκουντουφλάω σε μια χορταριασμένη, για χρόνια άκαρπη πεζούλα στην Ανάφη. Σκύβω και πιάνω μια χούφτα μαύρο χώμα ανάκατο με τσιμεντόσκονη σε έναν πρώην αμπελώνα-νυν οικοδομή στον Πύργο, στη Σαντορίνη. Κατεβάζω το παράθυρο του αυτοκινήτου για να τραβήξω φωτογραφία μια στάνη στη Μάρπησσα στην Πάρο, που νόμιζα εγκαταλελειμμένη, μέχρι που ακούω κουδούνια και βελάσματα και μέσα από το κοπάδι «αναδύεται» μια βοσκός. Ακουμπάω τα χέρια μου στον λερωμένο πάγκο ενός παλιού κεραμοποιείου, μυρίζω νωπό ντόπιο χώμα και πετάγομαι ξαφνιασμένη όταν ένας τροχός παίρνει μπρος ξαφνικά. Είμαι στη Σίφνο κι αναρωτιέμαι τι άλλο ξεφτίζει, μαδιέται, γκρεμίζεται μαζί με τις ξερολιθιές. Κι είμαι στην Τήνο και βλέπω να χτίζονται νέες ξερολιθιές, να ανθίζει ξανά ο τόπος, να καρποφορεί, να μελώνει – στο εστιατόριο Θαλασσάκι στα Υστέρνια, η μαγείρισσα και ιδιοκτήτρια Αντωνία Ζάρπα σερβίρει ένα καλοκαιρινό τουρλού «χτισμένο» σαν ξερολιθιά, όπως και το ονομάζει.
Οι ξερολιθιές και οι άνυδρες καλλιέργειες είναι κοινές αναφορές όλων των Κυκλαδιτών./ φωτογραφία: Μιχάλης Παππάς
Η τυροκόμος Κατερίνα Μόσχου με το κοπάδι της στην Πάρο. / Φωτογραφία: Χριστίνα Γεωργιάδου
Αλλού κοιμάμαι, αλλού ξυπνάω. Πριν καν ξεχάσω τη γεύση απ’ τα ραφιόλια που έτρωγα στη Μύκονο, χαζεύοντας ορδές τουριστών να συνωστίζονται στον Γυαλό στο παλιό λιμάνι, βρίσκομαι στη γλυκιά εξορία της Ανάφης, σε ένα πουθενά κάπου στο Μόδι, όπου ακούγεται μέχρι και το κρακ από το καρβέλι της ζαφοριστής τυρόπιτας που σπάει στα δυο. Κυκλάδα η μια, Κυκλάδα κι η άλλη. Νησιά δύο ταχυτήτων. Ώσπου να ξεδιαλύνω τις σκέψεις μου, βρίσκομαι ξανά σε ένα ταχύπλοο που ρίχνει άγκυρα στην Αμοργό. Στη μία μεριά του νησιού τηγανίζουν φαβατοκεφτέδες, στην άλλη σερβίρουν σεβίτσε. Μπαίνω ξημερώματα στον «Σκοπελίτη» και φτάνω σούρουπο στην Ηρακλειά. Εκεί δεν ξέρουν τι είναι το σεβίτσε, γνωρίζουν όμως από μικρασιατική κουζίνα. Ένα ατέρμαντο τουρλουμπούκι επιρροών που ρούφηξαν από όλα τα σημεία του ορίζοντα τα νησιά του κυκλαδικού αρχιπελάγους.
Τυριά με τη γεύση του αγρού, αλλαντικά με τη γεύση της θάλασσας
Με ένα βουνό από σημειώσεις, δύο τετράδια με κολλυβογράμματα και κάμποσες ηχητικές μαγνητοφωνήσεις στο κινητό, επέστρεψα ύστερα από 40 ημέρες ταξίδι στις Κυκλάδες. Αποβιβάστηκα σε 11 νησιά, μαγείρεψα με 13 καλομαγείρισσες, που θα μπορούσαν (και θα έπρεπε) να διδάσκουν την κουζίνα του τόπου τους, συνάντησα παραγωγούς και ούτε που θυμάμαι πόσους ανθρώπους που ζουν και δραστηριοποιούνται επαγγελματικά στις Κυκλάδες. Φάγαμε κοπανιστές και λούζες, ήπιαμε Ασύρτικα και ρακόμελα.
Το αμοργιανό φάβα το αλέθουν στον χερόμυλο και το κοσκινίζουν, και ύστερα το μαγειρεύουν για τουλάχιστον 2 1⁄2 ώρες. / φωτογραφία: Μιχάλης Παππάς
Ο Αξιώτης Γιάννης Μουστάκης με το γάλα από τα ζώα του φτιάχνει αρσενικά πικάντικα και καλογινωμένα και ξερά ανθότυρα / φωτογραφία: Μιχάλης Παππάς
Κουβεντιάσαμε για τον αλόγιστο τουρισμό και το τεράστιο χάσμα που τον χωρίζει από τον αυθεντικό κυκλαδίτικο τρόπο ζωής. Μιλήσαμε για την κυκλαδίτικη κουζίνα, μια αποθέωση του ελάχιστου και της πρώτης ύλης, έναν συγκερασμό γης και θάλασσας. Τούτο τον τόπο τον τρέφει ο ήλιος και όχι η βροχή. Κι έτσι οι καρποί είναι λιγοστοί, στεγνοί, πυκνοί γευστικά, με λαμπερά, γινωμένα χρώματα, και γεμάτοι σπαρταριστή ουσία. Πάρτε το ντοματάκι της Σαντορίνης και το φάβα της Αμοργού για παράδειγμα, τα μικρορέβυθα, τα ξερικά σταφύλια, όπως τα Μαντηλάρια, τα Σεριφιώτικα και τις Ξερομαχαιρούδες, τα πεπονάκια που σπάνε μύτες, τα χοντρά σύκα, τα αγκαθωτά φραγκόσυκα, τις αγριοβαρβάρες και τα λουλούδια του κρόκου, τα θυμάρια, τα μάραθα, τους σχινόκοκκους. Κι ύστερα τα μυρωδάτα γάλατα και το αλμυρό κρέας των άλιπων ζώων, από τα οποία βγαίνουν τα τυριά που έχουν τη μυρωδιά του αγρού και τα αλλαντικά που έχουν τη γεύση της θάλασσας.
Σε ένα στενάκι της Αμοργού / φωτογραφία: Μιχάλης Παππάς
Λωλή (γλυκιά κολοκυθόπιτα) και μελόπιτθα από τη Σίφνο/ φωτογραφία: Χριστίνα Γεωργιάδου
360+ ημέρες ηλιοφάνειας
Στις Κυκλάδες μαγειρεύουν με λίγα υλικά και τα φαγιά έχουν τη γεύση της λιακάδας έτσι όπως ξεροψήνονται στους ξυλόφουρνους. Αν κοιτάξεις προσεκτικά, οι συνταγές είναι «γραμμένες» στα πιάτα. Δεν υπάρχουν κρυμμένα υλικά. Τι φταίει, όμως, που ούτε τις μισές παραδοσιακές κυκλαδίτικες συνταγές δεν τις γνωρίζουμε; Που ακόμα και στους στενούς κύκλους των μαγείρων και ερευνητών της εθνικής μας γαστρονομίας, πολλές συνταγές παραμένουν εν πολλοίς άγνωστες; Ακόμα και για τις πιο γνωστές και δημοφιλείς από αυτές, η συναναστροφή μου με τους ντόπιους μού αποκάλυψε καινούργιες πληροφορίες και φώτισε τις ιδιαιτερότητες και τους τρόπους που διαχειρίζονταν τα υλικά στο παρελθόν. Τότε που η μεταποίηση της πρώτης ύλης σκόπευε στην παράταση της διάρκειας ζωής της (παστά, αλλαντικά, τυριά, μαρμελάδες, κ.λπ.) και φυσικά στη θρέψη και στη χόρταση των πολυμελών οικογενειών. Στο πλαίσιο αυτό αναζητούσαν τρόπους τα φαγητά να φτουρήσουν, να «πολύνουν», όπως λένε.
Μελιτζάνες με πελτέ και μπραντάδα μπακαλιάρου δίπλα στα σαντορινιά ντοματάκια / Φωτογραφία: Μιχάλης Παππάς
Πού πάνε οι καρποί που δεν ξαναφυτρώνουν;
Υπάρχουν όμως ακόμα όλα αυτά τα προϊόντα, δηλαδή τα συστατικά των παραδοσιακών συνταγών; Κι όσα υπάρχουν, σε τι βαθμό παράγονται και κατά πόσο μπορούν να εξυπηρετήσουν μαγειρέματα που απευθύνονται στους αναρίθμητους τουρίστες που περνούν από τα νησιά; Ρωτούσα τις μαγείρισσες των Κυκλάδων αν το γευστικό αποτέλεσμα με τα διαθέσιμα υλικά ανταποκρίνεται τελικά στη γευστική τους μνήμη ή αν αλλάζει η γεύση όταν μαγειρεύεις με φερτή πρώτη ύλη. Οι απαντήσεις ήταν διαφορετικές, ανάλογα με το νησί που βρισκόμουν κάθε φορά. Η Τήνος, λόγου χάρη, διανύει μια γόνιμη περίοδο αναβίωσης πολλών παραδοσιακών καλλιεργειών, όπως το μικρόσπερμο ρεβύθι, και προϊόντων του δευτερογενούς τομέα, με αποτέλεσμα να παράγονται ξανά τυριά όπως το καρίκι και αλλαντικά όπως το σκορδάτο σαλάμι. Στη Σίφνο, από την άλλη, το ντόπιο ρεβύθι παράγεται πλέον από μετρημένους στα δάχτυλα παραγωγούς, το ίδιο συμβαίνει με το τοματάκι της Σαντορίνης, με το φάβα της Ηρακλειάς και της Σχοινούσας, ενώ έχει εξαλειφθεί η καλλιέργεια σουσαμιού και αμυγδάλου, και οι θυμαρότοποι της Αμοργού μαραζώνουν με αποτέλεσμα να λιγοστεύει το ντόπιο μέλι, ενώ κι ο αμπελώνας της Σαντορίνης συρρικνώνεται δραστικά. Ήρωες αυτοί οι λίγοι που εξακολουθούν να οργώνουν τη γη, να παράγουν αγαθά και να αναπαράγουν την παράδοση! Γιατί όχι μόνο παλεύουν δίχως βοήθεια και υποστήριξη από το ίδιο το κράτος και κόντρα στην κλιματική αλλαγή, την ανομβρία, την ξηρασία και τη σταδιακή ερημοποίηση, αλλά και γιατί δίπλα τους το θηρίο του τουρισμού καταβροχθίζει με μανιώδη απληστία ό,τι βρεθεί στο πέρασμά του και μαζί απορροφάει και αυτούς τους ίδιους.
Αλλού απλώνουν τραχανά για να στεγνώσει στον αέρα, αλλού κάππαρες. Η κ. Ντίνα Άγα έχει ειδική πατέντα για να λιάσει την κάππαρη, σε μια αυτοσχέδια αιώρα στην αυλή της στη Φολέγανδρο. / φωτογραφία: Χριστίνα Γεωργιάδου
Η δημοσιογράφος του Γαστρονόμου Νικολέτα Μακρυωνίτου οργάνωσε την αποστολή σε 13 νησιά και κατέγραψε αφηγήσεις και συνταγές / φωτογραφία: Μιχάλης Παππάς
Οι γυναίκες που συναντήσαμε είχαν όλες τους ένα κοινό: σε μικρότερη ή μεγαλύτερη κλίμακα ασχολούνταν οι ίδιες με τη γη ή και με τα ζώα, παράγοντας σε κάποιον βαθμό τα δικά τους προϊόντα που καταναλώνουν στα σπίτια με τις οικογένειές τους, αλλά και ορισμένες από αυτές τα διοχετεύουν στα μαγαζιά τους για τα φαγητά που ετοιμάζουν για τους πελάτες τους. Ακόμα όμως κι αν τα ντόπια υλικά δεν τους φτάνουν, ήταν όλες τους υπέρμαχοι της άποψης ότι η συνέχεια της παραδοσιακής κουζίνας έστω και με φερτά υλικά είναι ο μόνος τρόπος για να διαφυλάξουν τη γαστρονομική τους ταυτότητα. Αρκεί να είναι καλά τα υλικά και από κοντινούς τόπους ώστε να τονωθεί η τοπική παραγωγή.
Μπουμπουνίστε τους ξυλόφουρνους!
Τα σπίτια τους φρεσκοασβεστωμένα, τακτοποιημένα και παστρικά, και οι ίδιες χαμογελαστές και φιλόξενες, μας περίμεναν με καφεδάκια και κουλουράκια, μελετίνια και «κεκ», και ύστερα, στην ώρα του φαγητού, μετρούσαν τις μπουκιές μας, μην τυχόν και φύγουμε νηστικοί. Είχαν δε όλες πλήρη επίγνωση του ρόλου τους ως φορείς της παραδοσιακής κουζίνας σε έναν τόπο που αλλάζει με αστραπιαίους ρυθμούς.
Τα μαγειρέματα στον ξυλόφουρνο είναι απαραίτητα στοιχεία της κυκλαδίτικης κουζίνας. / φωτογραφία: Μιχάλης Παππάς.
Πετρογκάζ, ασβεστωμένος τοίχος, κουρτινάκι αντί για ντουλάπι και κάππαρη: συνθήκη κυκλαδίτικη./ φωτογραφία: Χριστίνα Γεωργιάδου
Η Νικολέτα από την Τήνο μάς είπε για τα ραβιόλια που κάνουν στο νησί της, γεμιστά με τα σέσκουλα και με τυρί μπαλάκι ώριμο, που τα σερβίρουν με σάλτσα ντομάτας. «Ένα φαγητό με επιρροές από την Ενετοκρατία», όπως μας εξήγησε συνδέοντας τη γαστρονομία με την ιστορία της πατρίδας της. «Βάζουμε τα κάρβουνα στον καρβουνόλακκο και όπως είναι πυρωμένος ο φούρνος, ψήνει με τις ώρες τα φαγάκια αργά», μας είπε η κυρία Μαρία στην Πάρο, την ώρα που σήκωνε μανίκια να φουρνίσει τα ψωμιά και το αρνάκι στη γάστρα. Από ένα λειτουργικό, καμπυλωτό φουρνί έχουν και τα περισσότερα σπίτια στην Ανάφη. Πρόσφατα, στην ταβέρνα ενός πεντάστερου ξενοδοχείου στις Κυκλάδες μάς σέρβιραν «γεμιστά στον ξυλόφουρνο», όπως έγραφε ο κατάλογος, αλλά που όπως οι ίδιοι παραδέχτηκαν, δεν τα έφτιαξαν στον ξυλόφουρνο τελικά, γιατί δεν ήξεραν να τον λειτουργήσουν. Κι οι ξυλόφουρνοι στη Σίφνο δεν ανάβουν πια και τόσο συχνά. Οι λίγοι μερακλήδες που τους μπουμπουνίζουν κάθε Κυριακή, μαζεύουν τις σκεπασταριές (πήλινα τσικάλια) από όσους ντόπιους θέλουν να ψήσουν τα ρεβύθια τους στον ξυλόφουρνο και φουρνίζουν ομαδικά τις ρεβυθάδες τους. Κάπως έτσι κάνει το Μαρώ (sic) στο σπίτι της λίγο έξω από το Κάστρο και δυο-τρεις ακόμα που ξέρουν να χρησιμοποιούν έναν από τους παραδοσιακούς τρόπους μαγειρέματος στις Κυκλάδες.
Γλωσσικά μπερδέματα, διαφορές και κοινοί τόποι
Οι ίδιες συνταγές μπορεί να έχουν διαφορές από χωριό σε χωριό, ακόμα και στο ίδιο νησί. Εκεί όμως που πραγματικά μπερδεύεται το πράγμα είναι στις ορολογίες και στα ονόματα που χρησιμοποιούν σε κάθε τόπο. Στην Ανάφη φτιάχνουν φάβα από λαθούρι, αλλά τη λένε αρακά. Στη Σίφνο η φάβα είναι αρσενικού γένους (ο φάβας), ενώ στην Αμοργό ουδέτερου (το φάβα). Στην Αμοργό μάλιστα δεν τη φτιάχνουν από λαθούρι, αλλά από κατσούνι, ένα είδος αρακά (Pisum sativum). Το ίδιο και στην Ηρακλειά, στη Σχοινούσα και στη Νάξο. Κατσούνι ονομάζουν κι ένα εργαλείο σαν δρεπάνι αλλά όχι στη Σαντορίνη και στην Ανάφη, όπου κατσούνι λένε το ξυλάγγουρο! Κι αυτοί φτιάχνουν τη φάβα τους από λαθούρι! Ένα απίθανο γλωσσικό μπέρδεμα.
Η φάβα στις Κυκλάδες έχει τρία γένη: αρσενικό, θηλυκό και ουδέτερο. / φωτογραφία: Χριστίνα Γεωργιάδου
Ψάρια δεύτερα και αλίπαστα
Οι Συριανοί ποτέ δεν ήταν τόσο του ψαριού, όσο του κρέατος. Αλλά και πολλοί άλλοι νησιώτες ήταν έτσι. Ίσως γιατί τα ψάρια ήταν πάντα ακριβά κι αποτελούσαν ένα καλό εισόδημα για τα σπίτια των ψαράδων, που τα πουλούσαν στους πιο εύπορους πελάτες τους και τα έστελναν κυρίως στον Πειραιά. Έτσι οι Κυκλαδίτες γενικότερα ήταν πιο πολύ μαθημένοι στα παστά, τα λιαστά και τα μαγειρευτά, που γίνονταν με τα δεύτερα και τα τρίτα ψαράκια. Η κυρία Μαρίκα από τη Σύρο μάς περιέγραψε γλαφυρά τη γεύση της ψαρένιας πηχτής που έφτιαχναν από σμέρνα και μουγκριά και το σαβόρε που φτιάχνει η ίδια με μπαρμπούνια. «Ακόμα έχει ψάρια η Σίφνος, όχι πάρα πολλά, αλλά έχει», μας έλεγε και το Μαρώ. «Έχει τα φτηνά, τα πιο μικρά, που τα πάει ο ψαράς στην Απολλωνία και τα παίρνουν και οι ντόπιοι. Εγώ τον χειμώνα κάνω λακέρδα, αυτό έχω μάθει να κάνω, αυτό κάνω. Κάνουμε και πλακί, αλλά και σαβόρε [σ.σ.: τα τηγανητά ψάρια που περισσεύουν τα φτιάχνουν την επόμενη μέρα με ξίδι, σκόρδο και αλεύρι]. Θυμάμαι που παλιά τα βάζαμε μέσα σε φανάρι και τα τρώγαμε τρεις-τέσσερις μέρες συνεχόμενα και δεν πάθαμε τίποτα ποτέ». Θυμάμαι κι εγώ τη γιαγιά μου στη Σύρο να βάζει μπόλικο δεντρολίβανο στο σαβόρε της κι όταν ήταν να το φάμε μόνο οι δυο μας (οι πιο καλοφαγούδες της οικογένειας δηλαδή), έβαζε και σταφίδες.
Η γλυκατζού κυρία Μαρίκα μάς απαρίθμησε όλα τα γλυκά κουταλιού που έμαθε να κάνει από τη μαμά της, από φυστίκι, τριαντάφυλλο, λεμόνι, μελιτζανάκι, μπαμπιλόνι και περγαμόντο μέχρι φράπα, μανταρινάκι, σταφύλι και γλυκολέμονο. Μας είπε επίσης ότι «και μαστίχα χρησιμοποιούσαμε στα γλυκά, αλλά, επειδή ήταν πολύ ακριβή, κάναμε μόνο μπιζέδες, κουραμπιέδες, λικέρ και μελετίνια. Άλλα γλυκά που φτιάχναμε στο σπίτι μας συχνά ήταν κι αυτά του τηγανιού: οι αυγόφετες, οι σβίγγοι και οι τηγανίτες». Τηγανητά γλυκά είχαν φυσικά σε όλες τις Κυκλάδες, με τα ξεροτήγανα να είναι τα πιο δημοφιλή. Δεκάδες παραλλαγές συναντάμε και στα γλυκά τυροπιτάκια και στις μεγάλες τυρόπιτες, που σε κάθε νησί τα φτιάχνουν αλλιώς, σε άλλο σχήμα και μέγεθος, και με άλλο είδος ψησίματος, με διαφορετικά καρυκεύματα, αλλά πάντα με τα φρέσκα τυριά της άνοιξης και μέλι.
Τα φαγητά της κάθε κυρίας Μαρίκας, Μαρίας και Μαρώς
Μεγάλη δυσκολία το να βρούμε ένα πιάτο παραδοσιακής κουζίνας στα εστιατόρια στα νησιά. «Μα γιατί στην ευχή νομίζουν ότι ταξίδεψα τόσες χιλιάδες χιλιόμετρα από την άλλη άκρη της Γης, για να φάω ένα μέτριο σούσι; Αφού στη γειτονιά μου το κάνουν απείρως καλύτερα. Ήρθα εδώ γιατί θέλω να γνωρίσω τον τόπο λίγο καλύτερα και επιθυμώ να δοκιμάσω αυτά που τρώνε και οι ντόπιοι», άκουσα να εκφράζει τον προβληματισμό του με αγανάκτηση ένας Γιαπωνέζος τουρίστας που βρέθηκε νωρίς το καλοκαίρι στις Κυκλάδες. Πόσο περίπλοκο είναι να αντιληφθεί κάποιος ότι το ταξίδι είναι εμπειρία, και η αξία της εμπειρίας εμπεριέχεται στην ανακάλυψη και στη διαφορετικότητα;
Κορκοσέλα ή κοσκοσέλα, ο σαντορινιός καγιανάς. / φωτογραφία: Μιχάλης Παππάς
Κοπανιά, το σούπερφουντ των Σαντορινιών. /φωτογραφία: Μιχάλης Παππάς
Η αλήθεια είναι ότι δυσκολευτήκαμε να εντοπίσουμε ανθρώπους που γνωρίζουν την ιστορία του τόπου τους, που ξέρουν τη λαϊκή κουλτούρα και την παράδοση, και αντιλαμβάνονται την αξία της γαστρονομικής ταυτότητας. Ποιος Σαντορινιός σήμερα ξέρει τι είναι η κοσκοσέλα και η κοπανιά, και ποιος νεαρός Συριανός έχει φάει αθερινόπιτα και τιριτιτίμ (αυγά με κολοκύθια και δυόσμο); Και ειλικρινά, με βάση την κοινή λογική, δεν βγάζει κανένα νόημα το γεγονός ότι σε όλα τα νησιά σερβίρεται σχεδόν παντού γαλλικό κρουασάν, όταν η ζαφοριστή τυρόπιτα της Ανάφης, που φτιάχνουν δίπλα τους, θα ήταν μια ωραιότατη πρόταση.
Γαστρονομικά δάνεια του τότε και του τώρα
Οι Κυκλάδες δέχτηκαν από παλιά αμέτρητες επιρροές, που όπως είναι λογικό κάποιες τις αφομοίωσαν. Η Ενετοκρατία, η Φραγκοκρατία, λιγότερο η Τουρκοκρατία, αργότερα το διεθνές ναυτικό εμπόριο και τώρα η τουριστική ανάπτυξη έφεραν μαζί τους καινούργιες ιδέες, εισήγαγαν νέες μεθόδους και υλικά. Και αυτό δεν είναι παράλογο ούτε και αθέμιτο, καθώς πρόκειται για τη φυσική εξέλιξη των πραγμάτων. Η ζύμωση και η ώσμωση συμβαίνουν από καταβολής κόσμου ακόμη και στην παραμικρή, αθέατη γωνιά του πλανήτη όπου υπάρχει κινητικότητα, πόσω μάλλον στις Κυκλάδες, τον πιο εξωστρεφή τόπο της χώρας.
Στην Ηρακλειά και στην Πάρο, η κυρία Ντίνα και η κυρία Μαρία αντίστοιχα εξηγούσαν πώς οι μικρασιατικές γνώσεις εισήχθησαν στην κουζίνα της καινούργιας πατρίδας και πώς με την έλευση των Μικρασιατών στα νησιά, πολλές από τις μαγειρικές τεχνικές τους, καθώς και στοιχεία από τα συνταγολόγια που έφεραν μαζί τους μπόλιασαν την τοπική γαστρονομία. Με το πέρασμα του χρόνου συγχωνεύθηκαν, διαμορφώνοντας μια νέα τάξη πραγμάτων. Σημαντικό όμως είναι πως η μετουσίωση συνέβη με μέτρο, με τρόπο ομαλό και καλόγουστο, στο πλαίσιο μιας αρμονικής συνύπαρξης ανθρώπων με κοινές συντεταγμένες. Προέκυψε αβίαστα και στον βαθμό που αυτό έβγαζε νόημα, με καλή αισθητική και κριτήριο. Ένα απλό παράδειγμα θα μπορούσε να είναι το εξής: ένα σπίτι με κεραμίδια δεν θα είχε θέση στις Κυκλάδες, όπου δεν χιονίζει σχεδόν ποτέ, όσο ενδιαφέρον κι αν έχει αισθητικά, γιατί θα ήταν παράταιρο.
Όμως τα κεραμικά υλικά ως διακοσμητικό στοιχείο ανήκουν στο κυκλαδίτικο σκηνικό και η κεραμική είναι μια τέχνη που ευδοκιμεί στο αρχιπέλαγος. Και επιστρέφοντας στον προβληματισμό του Γιαπωνέζου τουρίστα, ποιος ο λόγος να φτιάχνει κάποιος σούσι στις Κυκλάδες με ξένα υλικά, όπως γουασάμπι, σάλτσα σόγιας και ρύζι για σούσι, όταν υπάρχουν ήδη πολύ ενδιαφέρουσες παλιές συνταγές με θαλασσινά, ταιριαστές στην κουλτούρα των ανθρώπων και στο κλίμα των Κυκλάδων, όπως η παριανή γούνα, τα παστά ψάρια, τα ψάρια σαβόρε και το λιαστό χταπόδι, που φτιάχνονται με πρώτες ύλες που βγαίνουν μέσα από τους κόλπους των νησιών;
Τα ζώα που ενοχλούν
Ακούσαμε το παράδοξο ότι τα ζώα ενοχλούν και αυτοί που χτίζουν βίλες παραπονιούνται για τις μυρωδιές και τον θόρυβο των ζώων. «Όλα μας τα χρόνια είμαστε εδώ. Να φύγουμε και να πάμε πού; Αυτοί που έρχονται πρέπει να προσαρμόζονται με αυτά που βρίσκουν, με τους στάβλους, με τα ζώα, με τις μυρωδιές τους», μας έλεγε στη Σίφνο το Μαρώ, που έχει μια μικρή φάρμα με αιγοπρόβατα.
Οι παλιές γεύσεις τείνουν να γίνουν σκιές, σκέτες αναμνήσεις κι ο παραγωγικός τόπος μετατρέπεται σε τουριστικό, με μοναδικό ρόλο να εξυπηρετεί τους ξένους, μετατρέποντάς μας σε έναν χέρσο παραθεριστικό προορισμό. Καλές μεν, αλλά δεν αρκούν οι κινήσεις προς την ένταξη στην Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της UNESCO προϊόντων όπως τα λουκούμια της Σύρου και η τυροκομία των Κυκλάδων, και σίγουρα είναι πολύ λιγότερα από όσα θα έπρεπε τα πιστοποιημένα ως ΠΟΠ και ΠΓΕ προϊόντα των νησιών. Δεν φτάνουν μια χούφτα ρομαντικές μαγείρισσες για να βαστήξουν στις πλάτες τους την τοπική παράδοση. Οι ξερολιθιές είναι συμβολικό στοιχείο του κυκλαδίτικου πολιτισμού, είναι κομμάτι της αγροτικής παραγωγής και συνοψίζουν την ιστορία του τόπου. Κάθε πέτρα που ξεκολλάει από τη θέση της μας φέρνει πιο κοντά στην πλήρη αποδόμηση.
*Η τέχνη της ξερολιθιάς έχει ενταχθεί από το 2018 στον κατάλογο με τα Μνημεία Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.
Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Γαστρονόμος, τεύχος 221.
Στον Εσπερινό της περασμένης Κυριακής, ο πατέρας Παρασκευάς έψελνε μόνος, η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στα Κατάπολα της Αμοργού ήταν άδεια. Την επόμενη μέρα, τη Δευτέρα 9 Σεπτεμβρίου, την ίδια ώρα ακριβώς το εσωτερικό του ναού είχε κατακλυστεί από κόσμο που θύμιζε βράδυ Ανάστασης.
Η είδηση πως η βυζαντινή χορωδία της MusicAeterna, του μουσικού συνόλου που ίδρυσε ο Θεόδωρος Κουρεντζής, θα έδινε συναυλία, με τίτλο «Τεριρέμ» –όπως ονομάζεται το μελωδικό κράτημα των ψαλτών– στην παλιά τρίκλιτη βασιλική του νησιού, είχε ταξιδέψει γρήγορα από στόμα σε στόμα. Ο ίδιος ο Κουρεντζής είχε επισκεφθεί το νησί και την εκκλησία μερικές μέρες νωρίτερα για να δει από κοντά τον χώρο. Ξένοι και Ελληνες επισκέπτες και μόνιμοι κάτοικοι κάθε ηλικίας είχαν αρχίσει να συρρέουν από το απόγευμα παρακολουθώντας τους 12 πτυχιούχους καλλίφωνους χορωδούς και τον μαέστρο τους, τον Αντώνιο Κουτρουπή, να «ζεσταίνουν» τις φωνές τους και να συζητούν τις τελευταίες λεπτομέρειες πριν από το κονσέρτο.
Ο μαέστρος Αντώνιος Κουτρουπής διευθύνει τη χορωδία της MusicAeterna.
Σκοτάδι
Λίγο πριν την είσοδο στην εκκλησία, τα μέλη της εθελοντικής ομάδας διάσωσης ΕΔΟΚ Αμοργού (Εθελοντική Διασωστική Ομάδα Κρίσεων) μας ενημέρωναν πως τα κινητά μας τηλέφωνα έπρεπε να είναι ρυθμισμένα σε λειτουργία πτήσης και ιδανικά, κρυμμένα μέσα σε τσάντες ώστε να μην ενοχλούν τους καλλιτέχνες οι φωτεινές οθόνες. Οι φωτογραφίες και τα βίντεο απαγορεύονταν. Δευτερόλεπτα πριν ξεκινήσει το μουσικό δρώμενο, κι ενώ ο ήλιος είχε πλέον δύσει, τα φώτα έσβησαν και από τον γυναικωνίτη ήχησε η φωνή της Λιβανέζας Ριμπάλ Ουέχμπε. Η διασημότερη ψάλτρια βυζαντινής μουσικής έψαλλε το «Κύριε των Δυνάμεων» στα αραβικά, προϊδεάζοντας το κοινό για αυτό που θα ακολουθούσε. Τη συνόδευε στα ελληνικά με μια αγγελική φωνή ο δεκαπεντάχρονος Κριστιάν Ιονέλ στο ντεμπούτο του με τη χορωδία. Οι περισσότεροι στο ακροατήριο έστρεφαν το κεφάλι τους δεξιά – αριστερά προσπαθώντας να εντοπίσουν από πού ερχόταν η γυναικεία φωνή που κυριαρχούσε στον χώρο.
(σ.σ. Με τη λήξη της εκδήλωσης ο δήμαρχος κος Καραϊσκος, δώρισε τόσο στον Μαέστρο όσο και στην εξαίρετη χορωδό από μία εικόνα της Παναγίας Χοζοβιώτισσας)
Οταν ο ύμνος ολοκληρώθηκε, οι έντεκα χορωδοί της MusicAeterna Byzantina, με έδρα την Κύπρο, εισήλθαν ντυμένοι με μαύρα ράσα από την κύρια είσοδο και κατευθύνθηκαν με τη βοήθεια κεριών στις θέσεις τους στο κέντρο του ναού. Ακολούθησε ο Μέγας Χερουβικός Υμνος του Πέτρου Λαμπαδαρίου. Κατά την ερμηνεία ακούστηκε το πρώτο «Τε Ρι Ρεμ», ένα περίτεχνο και έντονα ρυθμικό «κράτημα» του ίδιου συνθέτη (1777). Τα μέλη της χορωδίας παρακολουθούν τα μάτια και τις εκφράσεις του Αντώνιου Κουτρουπή, μαέστρου, επιστήθιου φίλου και σταθερού συνεργάτη επί 24 χρόνια του Θεόδωρου Κουρεντζή. Ανταποκρίνονται στις χορευτικές κινήσεις των χεριών του, στην ένταση του προσώπου του, στις παύσεις. «Μόνο για το Χερουβικό χρειαστήκαμε τέσσερις μήνες για να το εντάξουμε στο ρεπερτόριό μας, δουλεύαμε νότα νότα», εξηγεί ο μαέστρος, απόφοιτος του φημισμένου Κονσερβατορίου της Αγίας Πετρούπολης και επί πέντε χρόνια Πρωτοψάλτης στον Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Γεωργίου στη Βενετία.
Η βυζαντινή χορωδία συστήθηκε στο κοινό το 2019, δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια από τη δημιουργία της πρώτης χορωδίας της MusicAeterna, έπειτα από συζήτηση που είχαν οι δύο φίλοι γύρω από τη βυζαντινή μουσική. «Ο Θοδωρής παραδέχεται τη βυζαντινή μουσική ως αυτόνομο μουσικό είδος, την έχει μελετήσει και ήθελε αυτόν τον πλούτο, δηλαδή την ένταξη των αρχαίων ήχων στις βυζαντινές ψαλμωδίες, να τον παρουσιάσουμε σε ευρωπαϊκά ακροατήρια», μας λέει. Για τον ίδιο η βυζαντινή παράδοση διαφέρει από τη δυτική λατρευτική μουσική κυρίως ως προς τη στόχευσή τους. «Η ευρωπαϊκή μουσική προάγει τον συνθέτη· αντίθετα, η ανατολική, ορθόδοξη παράδοση αναδεικνύει το θρησκευτικό μεγαλείο και δίνει όλες τις πληροφορίες στον πιστό για να μπορέσει να προσευχηθεί. Η μουσική πλαισιώνει τον στίχο, στη δυτική μουσική δεν είναι ξεκάθαρο τι ακούς», σημειώνει, επισημαίνοντας βέβαια ότι η δική τους χορωδία ψάλλει ύμνους που πλέον δεν ακούγονται σε Λειτουργίες.
Η Λιβανέζα Ριμπάλ Ουέχμπε, η διασημότερη ψάλτρια βυζαντινής μουσικής. Το ρεπερτόριο
«Αναζητούμε σπάνια κείμενα, λατρευτικά έργα που δεν έχουν γραφτεί για χορωδίες, δύσκολα κομμάτια». Η χορωδία που έχει εμφανιστεί από τον Ρωμαιοκαθολικό Ναό της Μόσχας στο θέατρο Chatelet στο Παρίσι και από την Μπολόνια και το Ερεβάν στο φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ, δεν παρεκκλίνει ποτέ από τον βυζαντινό ήχο. «Ανάλογα με το πού απευθυνόμαστε, προσαρμόζουμε και το ρεπερτόριο. Σε ένα δυτικό κοινό θα προσέξουμε να πούμε πράγματα που δεν θα τους απωθήσουν. Παρατηρούμε, ωστόσο, πώς τους ενθουσιάζουν τα καθαρά βυζαντινά ακούσματα παρά οι κλίμακες που παραπέμπουν στην ευρωπαϊκή μουσική». Τον ρωτώ για τη σύμπραξη του συνόλου με τη Ριμπάλ Ουέχμπε. «Η Ριμπάλ είναι σαν ένα μικρό σκάφος, μπορεί να κάνει γρήγορα ελιγμούς, να αποφύγει εύκολα βραχονησίδες. Η χορωδία, πάλι είναι σαν ένα τεράστιο πλοίο που κινείται με αργούς ρυθμούς και μεγάλες στροφές. Μεγαλοπρέπεια και προσωπικότητα θα συναντήσεις και στις δύο περιπτώσεις, και τα δύο έχουν μπροστά τους μια ανοιχτή θάλασσα».
Η Ριμπάλ συνάντησε το σύνολο στην Αμοργό ταξιδεύοντας κι εκείνη από τον Λίβανο, ύστερα από ένα δύσκολο χειρουργείο. Το πρώτο της κονσέρτο το έδωσε σε ηλικία 8 ετών στη Βηρυτό. Ανακάλυψε το ταλέντο της, συνοδεύοντας τον αδελφό και τον πατέρα της που ήταν ψάλτες στην εκκλησία. «Μου έλεγαν να δοκιμάσω να πω κάποιους στίχους, το Αγνή Παρθένε και έτσι ξεκίνησα». Σε ηλικία 19 ετών έκανε την πρώτη της επαγγελματική εμφάνιση στη Ρουμανία και στα 20 της βρέθηκε στην Ελλάδα για να πάρει το πτυχίο της από την Πρεσβυτεριανή Εκκλησία της Αθήνας. Δεν είναι σπάνιο για μια γυναίκα να ψάλλει; «Υπάρχουν και άλλες, εγώ είμαι η απόδειξη ότι μπορεί να γίνει». Πώς όμως διαχειρίζεται τη χαρισματική της φωνή; «Δεν τραγουδώ απλά, αισθάνομαι ότι βοηθώ τους ανθρώπους να προσευχηθούν, να επικοινωνήσουν με τον Θεό, τους μεταδίδω το δικό μου αίσθημα».
Με πληροφορίες από τη σελίδα kathimerini.grκαι την σελίδα Καταπολιανών Αμοργού (φωτογραφίες)
Η αντρική ομάδα του ΑΠΑΣ Νάξου Terranaxia συνεχίζει φιλικά (σ.σ. ε το Πέρα, τον Πανελλήνιο καθώς και την Δάφνη Δαφνίου!) και προπονήσεις (σ.σ. ευχαριστήριο στο Αιγάλεω) στην Αθήνα (σ.σ. θα αποτελέσει τη φετινή έδρα της ομάδας όσον αφορά τις προπονήσεις) υπό τις οδηγίες του Περικλή Ταυρόπουλου και ετοιμάζεται για τις αγωνιστικές υποχρεώσεις. Τις επίσημες με κύπελλο και πρωτάθλημα..
Τι γίνεται όμως με τις ακαδημίες εντός Νάξου; Οπως διαβάζουμε σε σχετική ενημέρωση, οι εγγραφές συνεχίζονται, στόχος να περάσουν τα 200 παιδιά και μάλιστα για 2η χρονιά θα υπάρχει .. τμήμα δράσης στις Τρίποδες…
Αναλυτικά η σχετική ενημέρωση αναφέρει:
Οι εγγραφές συνεχίζονται!
🏀🏀 Οι Ακαδημίες του Συλλόγου μας αριθμούν περισσότερους από 185 νεαρούς/-ες αθλητές/-τριες και επιστέγασμα της δουλειάς που συντελείται σε αυτές είναι η κατάκτηση του Πρωταθλήματος Κυκλάδων στη κατηγορία των Παίδων την αγωνιστική περίοδο 2019-2020, καθώς και η παρουσία στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα, η οποία ολοκληρώθηκε με 2 νίκες και 1 ήττα.
Επιστέγασμα αποτελεί και η κατάκτηση του Πρωταθλήματος Κυκλάδων στην κατηγορία των Εφήβων την επόμενη αγωνιστική περίοδο (2020-21) και η παρουσία του Συλλόγου στο αντίστοιχο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα, όπου κατέκτησε τον άτυπο τίτλο του Πρωταθλητή Αιγαίου και πέρασε στην τελική φάση, ανάμεσα στις 6 καλύτερες ομάδες της Ελλάδας, όντας το πρώτο τμήμα σωματείου των Κυκλάδων που έφτασε σε αυτό το επίπεδο.
Την σεζόν 2021-22 το τμήμα των παμπαίδων του συλλόγου κατέκτησε το πρωτάθλημα Κυκλάδων, ενώ την αγωνιστική περίοδο 2022-23 το τμήμα κορασίδων του συλλόγου κατέκτησε το πρωτάθλημα Κυκλάδων!
Ελάτε και εσείς να αποτελέσετε μέλη της μεγαλύτερης μπασκετικής οικογένειας της Νάξου!!!
Ελάτε να ζήσουμε την «Ιστορία» του κυκλαδίτικου μπάσκετ από κοντά!!!
Το «γρήγορο» φαγητό, το take away και το …μαγείρεμα κυριάρχησαν στις επιλογές των τουριστών κατά τις φετινές καλοκαιρινές τους διακοπές στα ελληνικά νησιά, όπως προκύπτει από την εικόνα που περιγράφουν στελέχη της εστίασης στο CNN Greece.
Με την ακρίβεια να συνεχίζει να πιέζει τα εισοδήματα, τόσο των Ελλήνων, όσο και των Ευρωπαίων πολιτών, η γενική τάση το φετινό καλοκαίρι για όσους τελικά έκαναν διακοπές ήταν, από τη μία πλευρά, λιγότερες έξοδοι σε ταβέρνες, όπως επίσης και χαμηλότερες παραγγελίες και από την άλλη, περισσότερες αγορές από το σούπερ μάρκετ για μαγείρεμα στο εξοχικό σπίτι ή το κατάλυμα. Η παραπάνω εικόνα, αποτυπώθηκε στα ταμεία των επιχειρήσεων της εστίασης αλλά και στις πωλήσεις των σούπερ μάρκετ στις τουριστικές περιοχές.
Πτώση έως και 30% σε Μύκονο και Σαντορίνη
Με βάση τις εκτιμήσεις των επαγγελματιών της εστίασης σε αρκετά δημοφιλή νησιά της χώρας ο τζίρος των επιχειρήσεων κινήθηκε αρκετά χαμηλότερα σε σχέση με πέρσι, παρότι οι αφίξεις ήταν στα περσινά επίπεδα, εξηγεί στο CNN Greece, o κ. Γιάννης Παπαδόπουλος, Περιφερειάρχης της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εστιατορικών και Συναφών Επαγγελμάτων Νοτίου Αιγαίου και πρόεδρος του Σωματείου Μαζικής Εστίασης Νάξου.
Η Μύκονος και η Σαντορίνη αποτελέσαν τα νησιά που εμφάνισαν τη μεγαλύτερη μείωση, η οποία, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις επιχειρηματιών του κλάδου, κινήθηκε περί το -30% σε σχέση με πέρσι. Από την άλλη πλευρά, μικρότερες απώλειες, εμφάνισαν νησιά όπως η Κρήτη, η Ρόδος, η Κως, η Νάξος και Μήλος, σύμφωνα με τον κ. Παπαδόπουλο.
«Σίγουρα έχει επηρεάσει και το γεγονός, ότι φέτος είδαμε περισσότερους Ευρωπαίους και λιγότερους Αμερικανούς τουρίστες οι οποίοι πέρσι, τόνωσαν σημαντικά την κατανάλωση. Επίσης είχαμε πολλούς μικρότερης ηλικίας επισκέπτες και νεαρά ζευγάρια που επιλέγουν συχνότερα το γρήγορο φαγητό και αντίθετα λιγότερες ελληνικές οικογένειες σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια» σημειώνει ο ίδιος.
Σε χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια κινήθηκε, σύμφωνα με τον κ. Παπαδόπουλο και ο κλάδος της νυχτερινής διασκέδασης, στους περισσότερους νησιωτικούς προορισμός, με την κατανάλωση και εκεί να είναι περιορισμένη.
Ο μαέστρος Αντώνιος Κουτρουπής διευθύνει τη χορωδία της MusicAeterna. 
Η Λιβανέζα Ριμπάλ Ουέχμπε, η διασημότερη ψάλτρια βυζαντινής μουσικής.
