Δανακός είναι ένα μικρό χωριό, κτισμένο στο βάθος μιας χαράδρας, στους πρόποδες του όρους Δίας ή Ζας. Πρόκειται για ένα από τα αρχαιότερα χωριά της Νάξου, καθώς αναφέρεται στον Όμηρο, το Θουκυδίδη κ.ά., αλλά και όπως μαρτυρούν τα απομεινάρια αρχαίων νεκροταφείων, πηγαδιών και βυζαντινών εκκλησιών στην περιοχή.

Φημίζεται για τα πολλά νερά του. Πηγές εφοδίαζαν το χωριό με καθαρό, κρυστάλλινο νερό, ενώ ποτάμια και ρυάκια παλαιότερα κινούσαν νερόμυλους. Επτά από αυτούς στέκονται ακόμα στη ρεματιά του Δανακού, απομεινάρια παλαιότερης μεταποιητικής διαδικασίας. Φυσικό μνημείο με πλούσια βλάστηση κυρίως από πλατάνια και πικροδάφνες (φυλλάδες). Κύριο χαρακτηριστικό της ρεματιάς είναι η φυσική πηγή νερού που βρίσκεται στη δυτική πλευρά της.

Στο πλάτωμα της πηγής στέκει ένας αιωνόβιος πλάτανος κάτω από τον οποίο, κάθε καλοκαίρι πραγματοποιούνται πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως τα κουζινομαγειρέματα και  συναυλίες από γνωστούς έλληνες καλλιτέχνες.

Ομως, ακόμη και τα πλατάνια αρρωσταίνουν. Και μέσα από άρθρο στην προσωπική της σελίδα, η γεωπόνος Νίκη Κεφαλά μας ενημερώνει για τις τελευταίες εξελίξεις με σκοπό την υγεία των σπάνιων αυτών δέντρων του χωριού…

Ο Δανακός, ορεινό χωριό, ένα από τα πιό παλιά χωριά της Νάξου, είναι χτισμένος σε ρεματιά που διασχίζει δυό βουνοπλαγιές και αγναντεύει την ανατολική πλευρά του νησιού.

Ο πληθυσμός του φθίνει με τα χρόνια, μα οι λιγοστοί σημερινοί κάτοικοι, κυρίως κτηνοτρόφοι και χτίστες πέτρας, κάνουν προσπάθειες προσέλκυσης νέων ανθρώπων προσβλέποντας σε ένα μακρύτερο μέλλον για τον τόπο!

Ο επισκέπτης με μιά βιαστική πρώτη ματιά θα κρίνει τον Δανακό άγριο και αποκομμένο στη χαράδρα του, όμως με λίγη προσοχή, θα προσέξει όλα εκείνα τα μικρά και τα μεγάλα που τον κάνουν διαφορετικό και κατά τη γνώμη μου πιό ανθρώπινο!

Ανάμεσα στις δρύες, τα σφεντάμια, τις καρυδιές και τα ανθισμένα οπωροφόρα που η Φύση με ιδιαίτερο κέφι φύτεψε εδώ ψηλά, τα πλατάνια έχουν θέση ξεχωριστή, ντύνοντας τη διαδρομή του νερού με δροσερές φυλλωσιές και φωνές πουλιών!

Πόλος έλξης κατοίκων και επισκεπτών η φυσική πηγή, που οι ντόπιοι αποκαλούν «Βρύση», με νερό πόσιμο που υδροδοτεί, ανθρώπους, ζώα και μπαξέδες…

Στο πλάτωμα της στέκει ο Γεροπλάτανος, με άνοιγμα κλάδων περισσότερο από 30 μέτρα κι αρκετούς αιώνες παρουσίας στο σημείο… Κάποιοι υποστηρίζουν ότι προϋπήρχε του χωριού!

Ο Γεροπλάτανος, το Νοέμβριο του 2022, «δήλωσε» ασθενής! Τον ακολούθησαν νεότεροι πλάτανοι και οι κάτοικοι ανήσυχοι ενημέρωσαν την Υπηρεσία Πρασίνου του Δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, ζητώντας την αρωγή της.

Η Υπηρεσία διενέργησε αυτοψία κατά την οποία παρατηρήθηκε εξασθένιση ορισμένων ατόμων καθώς και ξήρανση σε βραχίονες, με παράλληλη επικινδυνότητα λόγω αποκόλλησης τους.

Σε δείγματα ξύλου που συλλέχθηκαν, βρέθηκαν προνύμφες εντόμων (μοιάζουν με κάμπιες), οι οποίες απεστάλησαν άμεσα στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών (ΙΔΕ) του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ στη Θεσσαλονίκη.

Ο εργαστηριακός έλεγχος έγινε από τον Δρ Εντομολογίας Δημήτριο Αβτζή ο οποίος σε απαντητικό έγγραφο του τον Μάρτιο του 2023, αναφέρει ταυτοποιημένες δυο προνύμφες κολεόπτερων (σκαθαριών).

Η πρώτη ανήκει στη φυλή Hesperophanini (Coleoptera Cerambycidae) και η δεύτερη στο γένος Prinobius (Coleoptera Cerambycidae Macrotomini).

Η γενικότερη παρατήρηση στα δένδρα συνεχίστηκε τους επόμενους μήνες με τελευταία την αυτοψία του Φεβρουαρίου του 2024, που υπέδειξε επιπλέον προβλήματα, προερχόμενα από αβιοτικούς παράγοντες, όπως η άνοδος της θερμοκρασίας, η απουσία βροχόπτωσης και η μείωση των αποθεμάτων νερού, συνθήκες που επηρεάζουν το μικροκλίμα της περιοχής και περιορίζουν το εύρος ανοχής των δένδρων και κατά συνέπεια την εκτέλεση των βιολογικών τους λειτουργιών.

Να σημειωθεί εδώ, ότι προκειμένου να διατηρηθεί το Φυσικό Κεφάλαιο του Δανακού, το οποίο παρέχει εμφανείς -αλλά και αφανείς στους πολλούς-υπηρεσίες, μέσω του οικοσυστήματος που αναπτύσσεται γύρω από τη πηγή και τη ρεματιά, απαγορεύεται η χρήση χημικών και οι μόνες οδηγίες που δόθηκαν από τους ειδικούς Επιστήμονες, ήταν η λεπτομερής και παράλληλα συντηρητική αφαίρεση ξερών και σπασμένων κλάδων, καθώς και όσων έφεραν εμφανή συμπτώματα προσβολής από τα έντομα.

Σύμφωνα με την φυσιολογία του δένδρου οι αποφλοιωμένοι ή ξεροί κλάδοι δεν πρέπει να δημιουργούν σύγχυση και δεν θεωρούνται απαραίτητα προσβεβλημένοι καθώς οι μεν πρώτοι υποδηλώνουν περίσσεια νερού στο εσωτερικό του ξύλου, οι δε δεύτεροι το αντίθετο, σπάνε δηλ. από την έλλειψη νερού στο εσωτερικό τους. Έχοντας αυτή τη γνώση κατά νου οι κλαδευτές θα πρέπει να προχωρούν σε συντηρητική και προσεκτική αφαίρεση κλάδων και πάντα με τομές που απέχουν όσο το δυνατόν περισσότερο από τον κεντρικό κορμό.

Κάτι άλλο που πρέπει να προσέχουν, είναι οι αναστομώσεις που συνηθίζει να κάνει ο πλάτανος, ενώνοντας κλάδους μεταξύ τους, όπως ακουμπούν ο ένας τον άλλον και που δεν υπάρχει λόγος να διαχωριστούν δημιουργώντας νέες πληγές, που αυτόματα γίνονται είσοδοι προσβολών.

Ανταποκρινόμενη η Υπηρεσία Πρασίνου του Δήμου στο αίτημα των κατοίκων της Κοινότητας Δανακού, δια στόματος της επίμονης και αεικίνητης Προέδρου κ. Χάλκου Μαρίας ΜΑΡΙΑ ΧΑΛΚΟΥ, προχώρησε σε μελέτη με αντικείμενο την «Φυτό-Υγειονομική Εξυγίανση των Πλατάνων Βρύσης Δημοτικής Κοινότητας Δανακού».

Η οικονομοτεχνική μελέτη εγκρίθηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο με το χαρακτηρισμό του «κατεπείγοντος» και οι εργασίες φυτουγειονομικής εξυγίανσης ξεκίνησαν στις 4 Μαρτίου 2024, αρκετά πριν την έκπτυξη των πρώτων φυλλοφόρων οφθαλμών, ώστε να αποφευχθεί περαιτέρω καταπόνηση των δένδρων.

Λόγω της ιδιαιτερότητας του σημείου αλλά και της οδηγίας περί λεπτομερούς εργασίας στα δένδρα κλήθηκε ομάδα κλαδευτών αναρριχητών με επικεφαλής την Γεωπόνο Νίκη Ν. Κεφαλά και το συνεργείο της.

Κατά την διάρκεια των εργασιών υπήρχε καθημερινή επικοινωνία με την Επιστημονική κοινότητα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη και ανταλλαγή πληροφορίας.
Όλα τα υπολείμματα κοπής αλλά και όσα υπολείμματα κορμών ή βραχιόνων συλλέχθηκαν από την ρεματιά οδηγήθηκαν σε καύση στη περιφέρεια του Δανακού με την άδεια της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας.

Οι τομές επουλώθηκαν με ειδική πάστα τομών που δεν επιτρέπει την είσοδο σε μύκητες. Οι παλαιές τομές που έχουν εξελιχθεί σε έλκη εκκρίνοντα σκουρόχρωμο υγρό, δεν μπορούν να επουλωθούν από την προαναφερόμενη πάστα αλλά οι πλάτανοι προχωρούν στη δική τους βιολογική λειτουργία αυτο-επούλωσης.

Έγινε επισκόπηση των τομών για τυχόν προσβολή από τον μύκητα Ceratocystis platani υπεύθυνο για το Μεταχρωματικό έλκος των Πλατάνων (μύκητας καραντίνας για όλη την Ευρώπη).

Τις επόμενες ημέρες θα τοποθετηθούν παγίδες με προσελκυστική ουσία για περαιτέρω ανίχνευση και ταυτοποίηση του πληθυσμού των εντόμων. Οι παγίδες θα ανεφοδιάζονται ανά τακτά διαστήματα για όσο χρόνο υποδείξουν οι ειδικοί επιστήμονες και τα αποτελέσματα θα αποσταλούν επίσης στο ΙΔΕ. Τα νέα δείγματα από τις τομές απεστάλησαν ήδη στα εργαστήρια του ΙΔΕ.

Τελευταία απαραίτητη παρέμβαση του συνεργείου που έχει αναλάβει την εξυγίανση των πλατάνων είναι ο καθαρισμός της ρεματιάς από τη χαμηλή βλάστηση ως επιπλέον μέτρο κατά της εξάπλωσης των ξυλοφάγων εντόμων.

Η μέθοδος της αναρρίχησης δεν είναι η οικονομικότερη μέθοδος κλαδέματος ψηλών δένδρων είναι όμως η ασφαλέστερη για δένδρα και ανθρώπους, ιδίως όταν δεν είναι δυνατή η προσέγγιση με καλαθοφόρο γερανό.

Καλό θα είναι να την εισάγουμε και σε άλλες περιπτώσεις, πάντα με την επίβλεψη επαγγελματιών που σέβονται το πτυχίο τους, την αποστολή τους, το φυσικό περιβάλλον και τον άνθρωπο, αντί να γίνεται διασπάθιση του δημόσιου χρήματος σε καταστροφικές καρατομήσεις δένδρων από ανίδεους, ειδικά σε έναν τόπο που δεν περισσεύει ούτε ένα πλατανόφυλλο!

Τις προσωπικές μου ευχαριστίες σε όλους όσους μας άκουσαν και μας εμπιστεύθηκαν! «Για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή», μα αν μένεις πεισματικά στη φωτεινή του πλευρά όλα μπορούν να αλλάξουν προς το καλύτερο! Οι μικροί τόποι χρειάζονται «μεγάλους» ανθρώπους κι ο Δανακός είναι σε καλά χέρια!