Οι διατροφικές διαταραχές είναι ένα πολύπλοκο σύνολο ψυχικών διαταραχών, που σχετίζονται με τη διατροφή, την εικόνα του σώματος και την αυτοεκτίμηση. Συνήθως, περιλαμβάνουν ακραίες συμπεριφορές, όπως περιορισμό της τροφής, υπερκατανάλωση ή και εμμονή με το σωματικό βάρος και το σχήμα του σώματος.
Γράφει η Ψυχολόγος Στέλλα Ζαχαράτου MSc (*)
Αυτές οι διαταραχές επηρεάζουν σημαντικά τη σωματική και ψυχική υγεία, καθώς και την ποιότητα ζωής του ατόμου, και συχνά απαιτούν πολύπλευρη θεραπευτική προσέγγιση για την αντιμετώπισή τους.
Τύποι Διατροφικών Διαταραχών
Οι πιο κοινές διατροφικές διαταραχές περιλαμβάνουν:
- Νευρική Ανορεξία: Χαρακτηρίζεται από ακραίο περιορισμό πρόσληψης τροφής και έντονη φοβία για την αύξηση του βάρους, παρά το χαμηλό σωματικό βάρος.
- Νευρική Βουλιμία: Περιλαμβάνει επεισόδια υπερφαγίας ακολουθούμενα από συμπεριφορές αποβολής, όπως η πρόκληση εμετού ή η υπερβολική άσκηση, για να αποφευχθεί η αύξηση βάρους.
- Διαταραχή Υπερφαγίας: Συχνά χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας χωρίς επακόλουθες συμπεριφορές αποβολής. Οι πάσχοντες βιώνουν συχνά συναισθήματα ενοχής και ντροπής μετά από τέτοια επεισόδια.
Αιτιολογικοί Παράγοντες
Οι διατροφικές διαταραχές είναι αποτέλεσμα σύνθετων αλληλεπιδράσεων βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικοπολιτιστικών παραγόντων:
- Βιολογικοί Παράγοντες: Ορισμένες μελέτες δείχνουν πως οι γενετικοί και νευρολογικοί παράγοντες ενδέχεται να επηρεάζουν την πιθανότητα εμφάνισης διατροφικών διαταραχών. Η δυσλειτουργία συγκεκριμένων νευροδιαβιβαστών, όπως η σεροτονίνη, συνδέεται με την επιρρέπεια σε διαταραχές, όπως η νευρική ανορεξία και η βουλιμία.
- Ψυχολογικοί Παράγοντες: Τα άτομα με διατροφικές διαταραχές συχνά παρουσιάζουν χαρακτηριστικά, όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση, τελειομανία και άγχος. Το άγχος και η κατάθλιψη έχουν επίσης συσχετιστεί με τη νευρική βουλιμία και τη διαταραχή υπερφαγίας.
- Κοινωνικοπολιτιστικοί Παράγοντες: Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και οι κοινωνικές πιέσεις για τη διατήρηση ενός «ιδανικού» σώματος μπορούν να ενισχύσουν τις διατροφικές διαταραχές, ειδικά σε νεαρά άτομα που βρίσκονται σε περιόδους υψηλής επιρροής.
Πώς να νικήσεις τις Διατροφικές Διαταραχές
Η καταπολέμηση των διατροφικών διαταραχών είναι μια πρόκληση που απαιτεί πολυδιάστατη προσέγγιση, συνδυάζοντας ψυχολογική υποστήριξη, θεραπεία και αυτογνωσία. Ακολουθούν ορισμένα βήματα που μπορούν να βοηθήσουν κάποιον να διαχειριστεί ή να νικήσει τις διατροφικές διαταραχές:
- Αναγνώριση του Προβλήματος
Ο πρώτος και βασικότερος τρόπος να ξεκινήσει κάποιος τη θεραπεία είναι η αναγνώριση ότι υπάρχει πρόβλημα. Τα άτομα με διατροφικές διαταραχές συχνά αρνούνται ή αγνοούν το πρόβλημα. Η αναγνώριση της κατάστασης και η αποδοχή της ανάγκης για βοήθεια είναι απαραίτητες για να αρχίσει η διαδικασία της αλλαγής.
- Αναζήτηση Επαγγελματικής Βοήθειας
Η υποστήριξη από επαγγελματίες ψυχικής υγείας, όπως ψυχολόγους ή ψυχιάτρους, είναι κρίσιμης σημασίας. Οι θεραπευτικές προσεγγίσεις περιλαμβάνουν:
- Γνωστική-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT): Αυτή η θεραπεία βοηθά το άτομο να κατανοήσει και να αλλάξει αρνητικά πρότυπα σκέψης που τροφοδοτούν τη διαταραχή.
- Διαπροσωπική Ψυχοθεραπεία (IPT): Συμβάλλει στην κατανόηση του ρόλου των σχέσεων στην εμφάνιση και διατήρηση της διαταραχής.
- Φαρμακευτική Αγωγή: Σε ορισμένες περιπτώσεις, συνταγογραφούνται φάρμακα για την αντιμετώπιση του άγχους ή της κατάθλιψης, που μπορεί να επιδεινώνουν τις διατροφικές διαταραχές.
- Δημιουργία Υποστηρικτικού Περιβάλλοντος
Η οικογένεια, οι φίλοι και οι κοντινοί άνθρωποι μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο. Η κατανόηση και η υποστήριξη των κοντινών ανθρώπων μειώνει το άγχος και τις ενοχές, ενώ βοηθάει το άτομο να αισθανθεί ότι δεν είναι μόνο του.
- Ανάπτυξη Υγιών Συνηθειών
Η καλλιέργεια υγιών συνηθειών, όπως ισορροπημένη διατροφή, τακτική άσκηση και προσοχή στο σώμα, είναι ζωτικής σημασίας.
Σταδιακά, το άτομο θα πρέπει να μάθει να βλέπει τη διατροφή και την άσκηση ως πηγές φροντίδας για τον εαυτό του, όχι ως τιμωρία ή έλεγχο.
- Διαχείριση του Άγχους και των Συναισθημάτων
Το άγχος, η χαμηλή αυτοεκτίμηση και τα αρνητικά συναισθήματα συχνά σχετίζονται με τις διατροφικές διαταραχές.
Ο διαλογισμός, οι τεχνικές χαλάρωσης, η καλλιέργεια θετικής σκέψης και η εκμάθηση τεχνικών διαχείρισης του άγχους μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά.
- Ενίσχυση της Αυτοεκτίμησης
Οι διατροφικές διαταραχές είναι συχνά συνδεδεμένες με χαμηλή αυτοεκτίμηση και αρνητική εικόνα για το σώμα. Η δουλειά με την αυτοεκτίμηση μέσα από θεραπεία ή άλλες πρακτικές βοηθά τα άτομα να εκτιμήσουν την αξία τους πέρα από την εμφάνιση ή το βάρος τους.
- Σταδιακή Επαναπροσέγγιση της Σχέσης με το Φαγητό
Η επαναφορά σε μια υγιή σχέση με το φαγητό είναι κρίσιμη. Το άτομο μπορεί να μάθει να συνδέεται με τη διατροφή του μέσω της ενσυνειδητότητας (mindful eating) και να παρατηρεί τις σωματικές και συναισθηματικές ανάγκες χωρίς ενοχές ή υπερβολές.
- Αποφυγή Δυσλειτουργικών Προτύπων στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συχνά προωθούν μη ρεαλιστικά πρότυπα ομορφιάς. Ο περιορισμός της έκθεσης σε τέτοιο περιεχόμενο μπορεί να βοηθήσει να μειωθεί η πίεση για την εμφάνιση και η αρνητική αυτοαντίληψη.
- Συμμετοχή σε Ομάδες Υποστήριξης
Οι ομάδες υποστήριξης με άτομα που έχουν παρόμοιες εμπειρίες μπορούν να προσφέρουν πολύτιμη αλληλεγγύη και να παρέχουν πρακτικές συμβουλές και υποστήριξη.
- Διατήρηση της Προόδου και Αντιμετώπιση Υποτροπών
Η ανάκαμψη από τις διατροφικές διαταραχές είναι συχνά μια διαδικασία με αυξομειώσεις.
Η συνέχιση της θεραπείας και η υποστήριξη από το περιβάλλον είναι σημαντικά για την αποφυγή υποτροπών και την προαγωγή της μακροχρόνιας ευεξίας.
Οι διατροφικές διαταραχές αποτελούν ένα σύνθετο ψυχολογικό φαινόμενο, με σημαντικές συνέπειες στην υγεία και τη ζωή των ατόμων που πάσχουν. Η κατανόηση των αιτίων και των επιπτώσεών τους είναι το πρώτο βήμα για την παροχή κατάλληλης θεραπευτικής παρέμβασης. Η νίκη ενάντια στις διατροφικές διαταραχές είναι μια δύσκολη αλλά εφικτή διαδικασία. Με υποστήριξη, θεραπεία και την προσωπική δέσμευση του ατόμου να βελτιώσει τη σχέση του με το σώμα και τη διατροφή του, μπορεί να επιτευχθεί μια ουσιαστική αλλαγή.
(*) Στέλλα Γ. Ζαχαράτου
Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια MSc
Πτυχιούχος Κρατικού Βρετανικού Πανεπιστημίου Canterbury University UK
Μεταπτυχιακή εκπαίδευση και κλινική & ψυχοθεραπευτική εξειδίκευση στην
Παιδοψυχολογία & στη Γνωσιακή – Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (CBT)
https://stellazaharatou.com/
