Τα σημερινά παιδιά και οι σημερινοί έφηβοι έχουν δικαίωμα (και πρέπει να το διεκδικούν) στο λόγο, όσον αφορά τις επιλογές, τις αποφάσεις και τις δράσεις-ενέργειες για τη διαμόρφωση του μέλλοντος του τόπου που ζουν και αναπτύσσονται.
Του Κων/νου Σκαρβέλη (*)
Δυστυχώς, αυτό, όπως διαφαίνεται, από την πρόσφατη αλλά και λιγότερο πρόσφατη διαχείριση των θεμάτων που απασχολούν την κοινωνία και το περιβάλλον της Νάξου και των Μ.Κ., δεν συμβάλει σε μια αειφόρο και βιώσιμη εξέλιξη και ανάπτυξη.
Το μέλλον θυσιάζεται στο βωμό ολίγων συμφερόντων οικονομικής φύσεως. Παραδοσιακές παραγωγές και γενικότερες δημιουργίες-ενασχολήσεις εγκαταλείπονται αργά και σταθερά. Το τοπίο διαβρώνεται με τις ανθρώπινες α-νόητες παρεμβάσεις. Τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά, παραδόσεις και γενικότερες συμπεριφορές έχουν λαβωθεί από τις επιδράσεις’’νεωτεριστικών’’ τάσεων. Οι σύγχρονες κοινωνικές συμπεριφορές, που εμφανίζονται και που οφείλονται στην επιδράση της αχαλίνωτης παγκοσμιοποίησης, δημιουγούν αστάθεια στους τρόπους με τους οποίους οι Ναξιώτες σκέπτονται, αναλύουν, επιλέγουν, δρουν αλλά και συναισθάνονται.
Το μέλλον της Νάξου και των Μ.Κ. δεν προβλέπεται ευοίωνο με τα σημερινά ισχύοντα και εφ’όσον αυτά διατηρηθούν ως έχουν. Η σημερινή καθημερινότητα στο Δήμο μας συνθλίβει, αποθαρρύνει, πληγώνει, απελπίζει (χωρίς ιδιαίτερη υπερβολή) τους δημότες που έχουν έμπνευση και ενθουσιασμό, που θέλουν να πάρουν πρωτοβουλίες για καινοτόμες δράσεις προκειμένου να εξασφαλίσουν ένα παρόν και ένα μέλλον με ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα.
Υπάρχει μία μερίδα πολιτών που επιμένει στην αύξηση, ασταμάτητα, της παραγωγής και της κατανάλωσης, χωρίς να αντιλαμβάνεται (θεληματικά) τον καταστροφικό αντίκτυπο αυτής της ‘’λογικής’’ πάνω στο φυσικό περιβάλλον και στην ζωή των όντων (ανθρωπίνων και μη).
Υπάρχει μία μερίδα δημοτών που μένει αδρανής, που χαρακτηρίζεται από ένα απόλυτο κενό σημασιών-εννοιών, όπου η αλληλεγγύη έχει υποβαθμιστεί και τη θέση της την έχει πάρει ο ατομικισμός, η ρουτίνα, η αναζήτηση του χρήματος, της απόλαυσης, της δημοσιότητας και της εξουσίας με την πιο χυδαία και γελοία έννοια του όρου.
Υπάρχει, τέλος, μία μερίδα ανθρώπων που δημιουργεί νόημα στη ζωή τους και ενεργεί συμμετέχοντας στις πανανθρώπινες σημασίες-έννοιες (αρχές, αξίες, κανόνες…) είτε ευεργετικά ως αυτουργός είτε ως δέκτης αυτών. Η μερίδα αυτή είναι η μόνη ικανή να ενσαρκώσει έννοιες-σημασίες όπως : δημοκρατία, ισονομία, ελευθερία, λόγο (‘’ισολογία’’), ‘’αυτοστοχαστική ανακλαστικότητα’’.
Αναμφισβήτητα η εποχή μας βιώνει και η σημερινή λειτουργία της δημοτικής κοινωνίας μας επηρεάζεται, μια έντονη κρίση οικονομική αλλά και κυρίως πολιτιστική.
Η κρίση συνίσταται στο ότι οι άνθρωποι, και πρωτίστως οι μετέχοντες στην άρχουσα τάξη και δευτερευόντως οι μετέχοντες στην αδρανή μερίδα δημοτών, παύουν να θέτουν τον εαυτό τους υπό αμφισβήτηση. Με το δεδομένο (!;) ότι ζούμε και εξελισσόμεθα στο πλαίσιο μιας δημοκρατικά δομημένης κοινωνίας (ο Δήμο μας, π.χ.), όπου οι πολίτες-δημότες είναι ικανοί(!;) να κυβερνούν και να κυβερνώνται (!;), δηλαδή διαθέτουν ‘’ανακλαστικό σχολιασμό και αυτοπεριορισμό’’, είναι πρωτεύον καθήκον των πολιτών-δημοτών να διασφαλίσουν το δικαίωμα του λόγου στα παιδιά και στους εφήβους.
Η τελευταία αυτή διαπίστωση-διατύπωση μας εμπνέει, γίνεται κίνητρο και οδηγός στην δημιουργία δράσεων, προς όφελος των παιδιών, των εφήβων,των μελλόντων ενηλίκων που θα ζουν και θα απασχολούνται στη Νάξο και στις Μ.Κ.
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο σε συνέργια, βασικά, με τους ενδιαφερόμενους νέους και, φυσικά, με παράλληλη συνεργασία με γονείς-κηδεμόνες και εκπαιδευτικούς, είτε στο πλαίσιο εκπαιδευτικών προγραμμάτων αναγνωρισμένων από το Υπουργείο Παιδείας, είτε στο πλαίσιο εξω-σχολικών προγραμμάτων με τη βοήθεια και συμμετοχή κι άλλων φορέων και ιδιωτών με εξειδικευμένες δεξιότητες και γνώσεις.
Οι δράσεις θα στηρίζονται και θα θεμελιώνονται στην ελευθερία της έκφρασης, τον αλληλο-σεβασμό, στη λήψη πρωτοβουλιών, στην ανάπτυξη της ατομικής φαντασίας και δημιουργίας, στη διάπλαση δεξιοτήτων, στην συνεργασία και συλλογική διαμόρφωση και στοχεύουν να συμβάλλουν στην εξέλιξη-ανάπυξη της προσωποκότητας των νέων σε όλες τις διαστάσεις της, όπως : νοητική, συναισθηματική, κιναισθητική.
Η συμβολή της όλης αυτής κοινής προσπάθειας (νέοι, γονείς, εκπαιδευτικοί, φορείς, ιδιώτες…) είναι να ευαισθητοποιήσει τους νέους να αναζητούν τη συμμετοχή τους στη διαμόρφωση του μέλλοντος τους ,ατομικού και συλλογικού, στο πλαίσιο της ιδιότητας τους ως πολίτες.
Πολίτης θεωρείται κάποιος που κατέχει μέρος της πολιτικής αρχής, δηλαδή αυτός που συνεισφέρει στη νομοθεσία, στον προσδιορισμό της πολιτικής και κοινωνικής πράξης του κράτους.
Πολίτης είναι αυτός που ασκεί κριτική εποπτεία σ’όλους τους φορείς εξουσίας.
Πολίτης είναι αυτός που διακατέχεται από πολιτική αγωγή και συμμετέχει ενεργά στα κοινά.
Ο πολίτης επιδεικνύει υπευθυνότητα. Υπάρχει υπευθυνότητα όπου υπάρχει Ηθική Ελευθερία. Υπάρχει Ηθική Ελευθερία όπου υπάρχει Συνείδηση και Λογική (Αριστοτέλης)
Έτσι η μικρή κοινωνία-δήμος μας θα βγαίνει πιο κερδισμένη-ος.
Ενδεικτικά, περιμένοντας και τις επιθυμίες-προτάσεις των νέων, των γονέων…,αναφέρονται κάποιες δράσεις :
Δημοτικό Συμβούλιο Νέων, Οδική ασφάλεια, Σχολικός εκφοβισμός και βία, Διαχείριση απορριμμάτων, Αλκοολισμός στην εφηβεία, Ναρκωτικά και άλλες εξαρτήσεις, Σεξουαλική αγωγή και ενημέρωση, Ιστορικές και γεωγραφικές διαδρομές (πολιτισμός), Καλλιτεχνικά εργαστήρια, Αθλητικά εργαστήρια, Προστασία πανίδας και χλωρίδας και της θαλάσσιας ζωής και αλιείας, Εργαστήριο πολιτικής αγωγής. Εργαστήρια σχετικά με την υγεία (διατροφή, βασικές γνώσεις πρόληψης και πρόβλεψης…), Εργαστήρια πρώτων βοηθειών και αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών, Κ.λ.π.
Οφείλουμε να εξασφαλίσουμε ένα συνεχή και εποικοδομητικό διάλογο με την ανερχόμενη γενιά, που θα παραλάβει, από τα χέρια μας, τη σκυτάλη για να συνεχίσει τη λειτουργία της κοινωνίας της-μας. Τους παραδίνουμε μία σκυτάλη, που φέρει τα δικά μας χαρακτηριστικά, τα δικά μας επιτεύγματα, τις δικές μας επιλογές και αποφάσεις, μ’όλα τα θετικά αλλά και αρνητικά πρόσημα.
Έτσι , οι νέοι φέρουν η την ευθύνη για να συνεχιστεί το οτιδήποτε θετικό τους μεταβιβάζουμε η το βάρος, που θα πρέπει να επωμισθούν, σε αντίθετη περίπτωση, για να αλλάξουν τον κόσμο τους-μας προς το καλλίτερο.
Ο διάλογος με τα παιδιά, τους εφήβους και τους νεαρούς ενήλικες θα τους βοηθήσει να εκφράσουν, κι εμάς να αντιληφθούμε και να κατανοήσουμε, τις επιθυμίες τους, τα όνειρά τους, τα οράματά τους για τη ζωή που τους περιμένει, για να φτιάξουν το δικό τους δρόμο. Να αναπτύξουν τη διαίσθηση και την ενόραση, τόσο τη δική τους όσο και τη δική μας,
‘’Είμαι για την παράδοση που προσαρμόζεται στην πραγματικότητα σε κίνηση. Η πρώτη εντολή της παράδοσης είναι να ξεπεραστεί. Δεν είμαστε πιστοί στην παράδοσή παρά μόνο όταν την ξεπερνάμε’’ (Ν. Καζαντζάκης).
Όπου ‘’παράδοση’’ να κατανοούμε παρελθόν και παρόν !
‘’Μα κ’εφτυς ως γενηθούμε, αρχίζει κ’η προσπάθεια να δημιουργήσουμε, να συνθέσουμε, να κάνουμε την ύλη ζωή. Κάθε στιγμή γενιούμαστε’’ (Ν. Καζαντζάκης).
Ο δε Κωστής Παλαμάς έγραψε :
‘’Κι αν είναι πλήθος τ’άσκημα, κι αν είναι τ’άδεια αφέντες, φτάνει μια σκέψη, μια ψυχή, φτάνεις εσύ, εγώ φτάνω, να δώσει νόημα στων πολλών την ύπαρξη, ένας φτάνει…’’
Ο διάλογος αυτός θα συμβάλλει στη ‘’γεφύρωση΄΄ των γενιών, σε μια αλληλοκατανόηση, στον αλληλέγγυο σεβασμό, να γνωρίσουμε καλλίτερα οι μεν τους δε, αλλά και να συμπληρώσουμε τις γνώσεις μας.
Ο διάλογος θα επιτρέψει :
Στους νέους, να επωφεληθούν από τις εμπειρίες των ενηλίκων, από τις γνώσεις τους, σε πληθώρα αντικειμένων (επαγγελματικών, κοινωνικών, επιστημονικών…), από την αναγνώριση των λαθών που διεπράχθησαν, κ.α.
Στους ενήλικες, να επωφεληθούν από τους προβληματισμούς και τα μηνύματα που εκπέμπει η σύγχρονη νεολαία, σχετικά με τα ‘’τείχη’’ που υψώνονται παντού γύρω μας. Τείχη ιδεολογικά, τείχη πολιτικά, τείχη πολιτιστικά και πολιτισμικά, τείχη οικονομικά, τείχη θρησκοληψίας, μισαλλοδοξίας, φυλετικών διαχωρισμών, σεξιστικά τείχη.Τείχη που διχάζουν, απομονώνουν και τελικά μπορούν να σκοτώνουν την ψυχή μας, το πνεύμα μας, το σώμα μας, την ελευθερία μας, τη δημουργία μας …. την ανθρωπιά μας.
Μας μεταφέρουν, όμως, και μήνυμα ελπίδας για μια καλλίτερη ζωή, πιο ενθρώπινη και με σεβασμό στη φύση.
Μας μεταλαμπαδεύουν την επιθυμία, αλλά και την ανάγκη, να μην ξεχνάμε, εμείς οι ενήλικες, ‘’το παιδί’’ του εαυτού μας. Να μην ξεχνάμε να ονειρευόμαστε. Να θυμόμαστε ότι από τη φύση μας είμαστε θνητοί με περιορισμένο χρόνο ζωής κι ότι οι περισσότερες από τις επιθυμίες μας δεν είναι ούτε φυσικές ούτε αναγκαίες, γιατί είναι κατασκευάσματα της ματαιοδοξίας μας. Μάταια υποβάλλουμε τους εαυτούς μας σε κόπους και στερήσεις για μια δήθεν καλλίτερη ζωή, στο μέλλον, που είναι αποκύημα μιας νοσηρής φαντασίας.
Επίσης, ο διάλογος θα ενισχύσει, προς όφελος των νέων και των ενηλίκων (δηλ. όλων των γενεών), τη συνειδητοποίηση για ανάληψη ευθύνης και στη βελτίωση του επιπέδου της συναισθηματικής νοημοσύνης.
¨Οπου ευθύνη είναι ‘’η υποχρέωση που έχει κάποιος (ο πολίτης) να πραγματοποιήσει κάτι, καθώς και να δώσει λόγο γι’αυτό’’. Εξ’ού και το αίσθημα ευθύνης – υπευθυνότητας.
Η ευθύνη-υπευθυνότητα γεννάται, ακριβώς, απ’αυτήν τη δυνατότητα να αποφασίζουμε, ελεύθερα, για μας. Είμαστε άτομα-πολίτες που διαθέτουν ευφυία, λογική και ελευθερία. Γι’αυτό είμαστε η οφείλουμε να είμαστε η θεωρούμεθα υπεύθυνοι των επιλογών, των πράξεων, των λόγων, των ιδεών μας…κ.λ.π.
Ο Νίκος Καζαντάκης έγραψε : “Ν’αγαπάς την ευθύνη. Να λές : Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γής. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω. Κάθε μας πράξη αντιχτυπάει σε χιλιάδες μοίρες’’.
Η ευθύνη-υπευθυνότητα εκφράζεται σε διάφορους βαθμούς. Δε φέρει τον ίδιο βαθμό σημασίας σ’όλους ούτε είναι η ίδια πάντοτε. Στο παιδί, για παράδειγμα , υφίσταται σε χαμηλό βαθμό λόγω της χρονολογικής ηλικίας και της έλλειψης εμπειρίας και γνώσης. Το ίδιο χαμηλά βρίσκεται και σε ανθρώπους που στερούνται αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης. Είναι και οφείλει να είναι σε υψηλό βαθμό στον ενήλικα, που διαθέτει αυτογνωσία, που αναλαμβάνει πρωτοβουλίες με επίγνωση των επιπτώσεων των πράξεών του.
Οι ενήλικες οφείλουν να ασκούν το λειτούργημα του εμψυχωτή-καθοδηγητή, που είναι τέχνη, με την έννοια ότι απαιτεί ανοιχτό μυαλό, ευαισθησία και ενσυναίσθηση (ικανότητα να καταλαβαίνεις τον άλλον), φαντασία (για να βρίσκεις διεξόδους) και δημιουργικότητα, αισθητική (αναζήτηση της αρμονικής σχέσης), δεξιότητες (όπως αυτοκριτική, υπομονή, ανεκτικότητα, επικοινωνία) αλλά και δημοκρατική φιλοσοφία και στάση ζωής.
Οι έφηβοι –ες του σήμερα είναι παιδιά της νέας τεχνολογίας, που ‘’λειτουργούν’’ το κινητό και το διαδίκτυο καλλίτερα από τους περισσότερους ενήλικες . Ζουν στον κόσμο της πληροφόρησης και της πληροφορικής, φορές έντονα, σε σημείο που να ‘’χάνονται’’. Έχουν πειραματιστεί καινούργιους τρόπους ‘‘κοινωνικοποίησης’’. Αναζητούν νέους τύπους ανεξαρτησίας, συχνά στο περιθώριο από τον κόσμο των ενηλίκων. Είναι πιο ευάλωτοι σε εξωτερικούς παράγοντες-ερεθίσματα, όπως το χασίς, τα ναρκωτικά, το αλκοόλ, η πορνογραφία και η παιδοφιλία μέσω διαδικτύου.
Από τα παραπάνω, συμπεραίνεται και εννοείται ότι δεν οδηγούμεθα σε μηδενισμό του παρελθόντος η του παρόντος, αλλά, σε μία αξιοποίηση των καλλίτερων στοιχείων τους, μέσα όμως, από την στοχαστική και κριτική σκέψη των νέων προς ενηλικίωση πολιτών-‘ ‘(!) μας.
(*) Σκαρβέλης Κων/νος, συνταξιούχος Κλινικός Ψυχολόγος
