Ο Δασκαλόγιαννης αποτελεί εμβληματική μορφή των απελευθερωτικών αγώνων της Κρήτης. Προς τιμήν του το αεροδρόμιο Χανίων ονομάζεται «Ιωάννης Δασκαλογιάννης» και η Υπατία μας θυμίζει την ιστορία του με βάση την λέξη “Χρέος”
Με ρώτησαν κάποτε ποιο είναι το μήνυμα της Επανάστασης. Κι εγώ τους απάντησα :
Το χρέος!
Αυτό που διαισθανόμουνα μικρή όταν με τις καλοχτενισμένες πλεξούδες μου και τα γυαλιστερά μου λουστρίνια κατέθετα το στεφάνι στο Ηρώο του χωριού. Και οι μεγάλοι σιωπούσαν.
Αυτό που διαισθανόμουνα όταν πάλι μικρή κοίταζα με δέος τα σημαιάκια με τους ένδοξους αγωνιστές που κρέμαγε ο δάσκαλος στην τάξη του μονοθέσιου σχολειού μαςκι αυτά χορεύανε πάνω από τα κεφαλάκια μας θαρρείς σαν να μιλούσαν.
Αυτό που διαισθανόμουνα χωρίς να καταλαβαίνω απόλυτα όταν διάβαζα πρώτη φοράτον καπετάν Μιχάλη και φώναζε η φιλόλογος είσαι πολύ μικρή για να διαβάζεις Καζαντζάκη!
Αυτό το ρίγος που διαισθανόμουνα όποτε περνούσα μεγάλη πια από την πλατεία του Δασκαλογιάννη. Ένα ρίγος παράξενο και τάχυνα το βήμα μου πολύ γιατί είχε και ένα βάρος μαζί που δεν μπορούσα να σηκώσω.
Τον έγδαραν ζωντανό! Μπροστά σε πλήθος κόσμου, μπροστά στα μάτια της μάνας και του κύρη του, μπροστά στους κρυφούς συμπολεμιστές του όλους που δεν πρόδωκε ποτέ. Κι αφήκανε μετά τις σάρκες του να σαπίζουν για μέρες άταφες και να τις τρώνε τα σκυλιά! Για να πούνε : Ιδέστε! Τι θα πάθετε άμα ξανασηκώσετε κεφάλι! Μα εκείνοι ξανασήκωσαν…
Τον έγδαραν! Ζωντανό! Όχι δε λέω για το Διάκο. Εκείνον τον σούβλισαν. Για τον εθνομάρτυρα της Κρήτης λέω το Δασκαλογιάννη.
Θε μου και δώς μου φώτιση
Και μια καρδιά καζάνι
Να κάτσω να συλλογιαστώ
Το Δάσκαλο το Γιάννη
Θέλει όντως φώτιση κι απαντοχή μεγάλη για να συλλογιαστείς μόνο τα πάθη του λαού μας και τον άγριο ξεσηκωμό του απέναντι στο πρόσωπο του πιο φρικαλέου κατακτητήπου γνώρισε ποτέ. Έναν ξεσηκωμό που δε λόγιαζε ούτε τις ξεσκισμένες σάρκες των μεγάλων οπλαρχηγών του που σάπιζαν μέρες μπροστά στα μάτια του. Θέλει όντως μια καρδιά καζάνι!
Κι ακόμη πιο μεγάλη καρδιά να αντιληφθείς το χρέος! Γιατί χρέος είναι. Απέναντι σε τέτοιους καπεταναίους μα και μη, τον απλό λαό ακόμη από τα Σφακιά της Κρήτης ίσαμε το Μεσολόγγι. Που ήξερε που πήγαινε και τι τον περίμενε μα εκείνος ξανασήκωσε κεφάλι. Γιατί ποτέ άλλοτε το ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ δεν ειπώθηκε από χείλια τόσο σίγουρα και τόσο απέλπιδα μαζί. Κι όσες φορές οι μικρές εστίες που άναβαν δειλά από δω κι από κει τις έσβηνε ο οχτρός με τέτοιες θηριωδίες που σας περιγράφω…άλλο τόσο η θράκα που έμενε να σιγοκαίει έδινε και λαμπάδιαζε τελικά ο τόπος όλοςαπ’ άκρη σ’ άκρη.
Χρέος ! Να ακούσεις πρώτα το αίμα των προγόνων σου όλων αυτών στις φλέβες να χοχλακά!
Χρέος! Να σηκώσεις ύστερα το βάρος όλων αυτών των προγόνων σου στις πλάτες!
Χρέος! Να ανεβείς τέλος μ’ αυτό το βάρος στις πλάτες τον ανήφορο. Γιατί δεν υπάρχει άλλος δρόμος παρά μονάχα αυτός.
-Ποιος είναι ο πιο σωστός δρόμος παππού;
-Ο ανήφορος!
Χρέος! Να φτάσεις όπου δεν μπορείς ακόμη. Όπως έκαναν κι εκείνοι. Όπως θα ήθελε ο Καζαντζάκης.
-Φτάσε όπου δεν μπορείς παιδί μου!
Γιατί ο Καζαντζάκης εκτός από τον αμύθητο λογοτεχνικό και ποιητικό πλούτο που μας άφησε, μας άφησε και ολάκερο το μήνυμα της Επανάστασης μέσα από την εξαίσια μυθιστορηματική μα και αυτοβιογραφική πλοκή του. Να μαθαίνεις να ζεις στην τουρκοκρατούμενη Κρήτη και να αντιλαμβάνεσαι το χρέος όχι ως προς τα παιδιά σου μα ως προς τους προγόνους σου.
Κι άμα καμιά φορά χαθώ μέσα σε περίπλοκες ιστορικές αναλύσεις για την Επανάσταση ξαναδιαβάζω τότες τον Καπετάν Μιχάλη ή ξαναπερνώ από την πλατεία του Δασκαλογιάννη.
Το χρέος αδέλφια! Να ξανασηκώσουμε κεφάλι.
Υπατία
Στίχοι : Απόσπασμα από ένα από τα ηρωικά άσματα που γράφτηκαν κάποτε για το Δασκαλογιάννη.
