Παρασκευή, 30 Μαΐου, 2025
ΑρχικήΑπόψειςΜικρά ήπια φράγματα στην Ορεινή Νάξο: Το παρελθόν δείχνει τη βιώσιμη λύση...

Μικρά ήπια φράγματα στην Ορεινή Νάξο: Το παρελθόν δείχνει τη βιώσιμη λύση για το μέλλον του νερού

|

Σε μια εποχή όπου το νερό γίνεται πιο πολύτιμο από ποτέ, η Ορεινή Νάξος αποδεικνύει ότι οι πιο απλές, χαμηλού κόστους και «ήπιες» λύσεις μπορούν να προσφέρουν τα πιο διαχρονικά και ουσιαστικά αποτελέσματα.

Με σεβασμό στο τοπίο, αξιοποιώντας την πέτρα και την παράδοση των ανθρώπων της, μικρά φράγματα ανάσχεσης όπως αυτά της Απειράνθου δεν είναι μόνο τεχνικά έργα. Είναι παραδείγματα προνοητικότητας, ανθεκτικότητας και οικολογικής συνείδησης.

Η εμπειρία του παρελθόντος μπορεί –και πρέπει– να καθοδηγήσει το μέλλον, όταν η λειψυδρία, η διάβρωση και η ενεργειακή κατανάλωση απαιτούν σοβαρές, λειτουργικές και ρεαλιστικές λύσεις.

Με την αρωγή της Μαριέττας Μαργαρίτου (γεωολόγος με καταγωγή από την Απείρανθο) έχουμε την ανάλυση για την σωστή διαχείριση του νερού στη Νάξο με πρότυπο, τι άλλο; την Απείρανθο και τα μικρά φράγματα 

“Το φράγμα είναι ένα τεχνικό έργο που κατασκευάζεται κάθετα στην κοίτη ενός ποταμού για να ανακόψει τη συνέχεια της ροής του  νερού με σκοπό την αποθήκευση του (υπόγεια ή επιφανειακά), προκειμένου να χρησιμοποιηθεί με ελεγχόμενο τρόπο.  Κατασκευάζονται συνεχώς από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα,  γι’ αντιπλημμυρική προστασία,  άρδευση, εκτροπή, έγγειες βελτιώσεις κλπ.

Κάθε φράγμα είναι ένα διαφορετικό τεχνικό έργο και ο προσδιορισμός της θέσης του απαιτεί αναγνωριστικές μελέτες,  γιατί κάθε θέση είναι διαφορετική και μοναδική.  Για το λόγο αυτό τα φράγματα δεν είναι δυνατόν να τυποποιηθούν και να εφαρμόζονται επανειλημμένα και διακρίνονται σε πολλές κατηγορίες ανάλογα με την κατασκευή, τη λειτουργία και τη σκοπιμότητα τους.

Στις Κυκλάδες τα φράγματα έχουν ξεπεράσει μέχρι τώρα τα 10, με μεγαλύτερο σε ύψος εκείνο της Φανερωμένης (52μέτρα).  Είναι ευνόητο ότι η μορφολογία των νησιών δεν επιτρέπει μεγαλύτερα φράγματα,  ενώ ένα μεγάλο ποσοστό (40-60%) από τα νερά της βροχής ρέει μέσα στα ρέματα και καταλήγει στη θάλασσα.  Από την άλλη οι γεωτρήσεις συχνά ανεξέλεγκτες, εξαντλούν τα υπόγεια νερά με ρυθμό τέτοιο που δεν επιτρέπει τον εμπλουτισμό τους. Έτσι τα περισσότερα νησιά αντιμετωπίζουν σήμερα σοβαρό πρόβλημα με το νερό.

Η λύση ίσως  να είναι σε μικρά συνδυαστικά έργα, αρχής γενομένης από τα βουνά,  από εκεί δηλαδή που ξεκινάνε να ρέουν τα νερά.  Εκεί πρέπει να ξεκινήσει η διαχείριση στα όμβρια ύδατα  και τα μικρά φράγματα φαίνονται να είναι μια λύση όπως προκύπτει τόσο από διάφορες μελέτες όσο και εφαρμογές.

Ειδικά στα Κυκλαδονήσια με τη συγκεκριμένη ήπια γεωμορφολογία,  δεν αρκούν μόνο μεγάλα  υδραυλικά έργα όπως τα φράγματα και οι υδατοδεξαμενές  που απαιτούν μεγάλο κόστος και μεγάλες ποσότητες βρόχινου νερού,   για ν’ αντιμετωπιστούν οι αυξημένες  περίοδοι ξηρασίας  και  τα  ακραία καιρικά φαινόμενα του χειμώνα.   Μικρά φράγματα που θα συγκρατούν  το νερό της βροχής το οποίο τώρα ρέει και  καταλήγει στη θάλασσα και όχι μόνο, θα μπορούσαν να βοηθήσουν προσθετικά,  για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας στα νησιά.

Τα μικρά φράγματα είναι τεχνικά έργα μικρής κλίμακας  των οποίων η κατασκευή προσιδιάζει ιδιαίτερα στις νησιωτικές περιοχές όπου πρέπει να δίνεται και η απαραίτητη προσοχή στην αισθητική των παρεμβάσεων και είναι εξαιρετικά αποτελεσματικά για τη συλλογή βρόχινου νερού,  ακόμα και από μικρές σε διάρκεια και ένταση βροχοπτώσεις.  Οι μικροί ταμιευτήρες λειτουργούν ανασχετικά για τη ροή των επιφανειακών υδάτων,  πράγμα που σημαίνει τουλάχιστον αντιπλημμυρική προστασία, εμπλουτισμό του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα και όχι μόνο.

Επιβεβαίωση στα προαναφερόμενα αποτελεί το παράδειγμα στ’ Απεράθου της Νάξου,  όπου το 1992 και για μία τριετία,  με τη συνδρομή του Μανόλη Γλέζου πραγματοποιήθηκε ένα ολοκληρωμένο αντιδιαβρωτικό πρόγραμμα με επιδεικτικό χαρακτήρα.  Φορέας υλοποίησης του πολυδιάστατου αυτού έργου ήταν ο Πειραματικός Σταθμός Αξιοποίησης Των Ήπιων Και Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΠΣΑΤΗΚΑΠΕ)  ο οποίος συνεργάστηκε με το Κέντρο Οικολογικών Ερευνών Νάξου (ΚΟΕΝ).

Το πρόγραμμα εφαρμόστηκε συγκεκριμένα και συγκεντρωμένα στα περίχωρα τ’ Απεράθου,  προκειμένου τα έργα να είναι στο μέγιστο βαθμό αποτελεσματικά και να δώσουν τη δυνατότητα εξαγωγής αξιόπιστων συμπερασμάτων για τη χρησιμότητα τους ως ένα ενιαίο σύνολο. Πραγματοποιήθηκε λοιπόν μια σειρά μικρών έργων που περιλάμβανε :

  • αποκατάσταση τοιχίων αντιστήριξης, σε πεζούλια και σε περιφράξεις εκτάσεων βόσκησης,
  • κατασκευή μικρών φραγμάτων ανάσχεσης της χειμαρρικής ροής των βρόχινων νερών, που το ύψος τους δεν ξεπέρασε τα 3,5 μέτρα και το πλάτος τους το 1,5 μέτρο
  • προστασία – αξιοποίηση του νερού φυσικών πηγών, χειμάρρων και υδρομαστευτικών στοών.

Βασικότερο όλων ήταν τα μικρά φράγματα ανάσχεσης, τα οποία όπως αποδείχτηκε  ενίσχυσαν  και ενισχύουν τα επιφανειακά και υπόγεια ύδατα,  με ήπιο και αποτελεσματικό τρόπο.    Σήμερα  32 χρόνια  μετά,  συνεχίζουν να συγκρατούν τα βρόχινα νερά, που ειδάλλως θα κατέληγαν στη θάλασσα,  παρεμποδίζοντας  παράλληλα τη διάβρωση των ορεινών και τις πλημμύρες των πεδινών εκτάσεων,  ενώ εξυπηρετείται η άρδευση στη γύρω περιοχή.

Εικ. 1 :    Μικρά ήπια φράγματα στην Απείρανθο της Νάξου (2025).

Το 2017 ξεκίνησε και στην Πάρο ένα παρόμοιο αλλά μικρότερης κλίμακας έργο, προκειμένου ν’ αντιμετωπιστεί η διάβρωση  στη λεκάνη απορροής που εκβάλει στην παραλία του Καθολικού.  Εκεί κατασκευάστηκαν μικρές και απλές λιθοδομές χωρίς τεχνικά συνδετικά υλικά, σε χαραδρώσεις που είχαν δημιουργηθεί με τη διάβρωση του εδάφους από τη ροή του βρόχινου νερού και σε πρόχειρα διανοιγμένους δρόμους.  Πέτυχαν έτσι την επιβράδυνση της ροής του νερού και την απορρόφηση του στο έδαφος με αποτέλεσμα να σταματήσει η επιχωμάτωση της παραλίας,  να ενισχυθεί σημαντικά η βλάστηση γύρω από τις λιθοδομές  και γενικά ν’ αποκατασταθεί το τοπίο.

Παρατηρώντας  το προαναφερόμενο πρόγραμμα στ’  Απεράθου , επιβεβαιώνεται ότι τα μικρά φράγματα  είναι :

  1. Οικονομικά, κοινωνικά  και οικολογικά συμβατά έργα.

Η αισθητική γραμμή που διαπνέει την κατασκευή τους είναι εμπνευσμένη από την κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική παράδοση και αναδεικνύει την πέτρα ως το στοιχείο που κυριαρχεί μορφολογικά και τη δένει με το περιβάλλον. Είναι λοιπόν αισθητικά και μορφολογικά δεμένα με το φυσικό περιβάλλον, αλλά και με το περιβάλλον όπως διαμορφώθηκε από την επέμβαση του ανθρώπου με την κατασκευή αναβαθμίδων, ενώ δεν απαιτούν απαλλοτριώσεις και  διάθεση καλλιεργούμενων εδαφών για την κατασκευή τους, όπως συχνά συμβαίνει με τους επιφανειακούς ταμιευτήρες.

Τα βασικά υλικά κατασκευής (μάρμαρο, ασβεστόλιθος, σχιστόλιθος)  αφθονούν  επί τόπου  και  αξιοποιούνται αμέσως  και  κατά το δυνατόν καλύτερο τρόπο από έμπειρους  ντόπιους τεχνίτες της πέτρας.   Η κατασκευή τους είναι σχετικά απλή, αλλά πληροί βέβαια συγκεκριμένες τεχνικές προϋποθέσεις και ακολουθεί  πιστά  όλους  τους  κανόνες  κατασκευής  των  υδρονομικών  έργων.

Το εργατικό προσωπικό και η τεχνογνωσία προέρχονται επίσης από τον ίδιο τον τόπο κατασκευής των φραγμάτων ανάσχεσης (Παράδοση εκατονταετηρίδων στο χτίσιμο ξερολιθιάς και λιθοδομής, στα πεζούλια, στις αναβαθμίδες. Παράδοση που αξίζει να διατηρηθεί, να αναζωογονηθεί και να εμπλουτιστεί).

  1. Περιορίζουν τη διάβρωση των εδαφών από τα νερά των βροχοπτώσεων, αφού μειώνουν την επιφανειακή απορροή των νερών στα ρέματα,  μετριάζουν έως και μηδενίζουν τη διαβρωτική επενέργεια των βρόχινων νερών και δημιουργούν συνθήκες ανάπτυξης βλάστησης στο γύρω χώρο (παράδειγμα Πάρου).  Ιδιαίτερα η κατασκευή τους στα ορεινά συμβάλλει στον περιορισμό έως και μηδενισμό των πλημμυρών  στα πεδινά.
  2. Συλλέγουν – διαφυλάσσουν επιφανειακά νερό, το οποίο  αξιοποιείται  κυρίως στην άδρευση.
  3. Παράλληλα αυξάνουν τον εμπλουτισμό των υπόγειων νερών έως και 100%

στις πιο πολλές περιπτώσεις, ιδιαίτερα όταν οι βροχοπτώσεις δεν υπερβαίνουν τα 100 χιλιοστά την ημέρα.  Εμπλουτίζουν έτσι σε ετήσια βάση τα υπόγεια αποθέματα νερού κι επομένως δημιουργούν προϋποθέσεις αξιοποίησης ανανεώσιμων υδάτινων φυσικών πόρων που διαφορετικά θα πήγαιναν χαμένοι.

  1. Αποτρέπουν αποτελεσματικά τον κίνδυνο καταστροφής των παραχειμάρριων καλλιεργούμενων εδαφών.
  2. Σχεδόν μηδενίζεται ο κίνδυνος καταστροφής τους από γεωλογικά ή μηχανικά αίτια, γιατί είναι χαμηλά και μικρά. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγονται όλες εκείνες οι συνέπειες που δημιουργούν τα μεγάλα φράγματα, όπως: τεκτονικούς ερπυσμούς, σεισμούς, υποπιέσεις, κατολισθήσεις, διαβρώσεις, αλλοιώσεις των πετρωμάτων θεμελίωσης και αγκύρωσης, παραμορφώσεις ως και την τελική καταστροφή.

Τα τελευταία χρόνια με τα έντονα καιρικά φαινόμενα,  τις μεγάλες περιόδους ξηρασίας  και την έντονη ανάπτυξη του νησιού μας, περισσότερο από ποτέ απαιτείται σωστή διαχείριση των όμβριων υδάτων και μέριμνα για τη διατήρηση των υδάτινων πόρων.   Δεν υπάρχει περιθώριο να χάνεται ούτε σταγόνα νερού  και  τα μικρά ήπια φράγματα μπορούν να συνδράμουν θετικά.  Γιατί η  λύση  δεν  είναι  από μόνη της :

  • Ούτε τα μεγάλα φράγματα που απαιτούν μεγάλες ποσότητες βρόχινου νερού.
  • Ούτε τα μικρά φράγματα που συγκρατούν μικρές ποσότητες νερού.
  • Ούτε οι γεωτρήσεις που εξαντλούν τα υπόγεια αποθέματα νερού.
  • Ούτε οι αφαλατώσεις που απαιτούν μεγάλες καταναλώσεις ενέργειας, αλλά ακόμη κι αν προχωρήσουν με βιώσιμο τρόπο (φωτοβολταϊκά κλπ), αφου επηρεάζουν αρνητικά το θαλάσσιο οικοσύστημα.
  • Ούτε τα υδρόμετρα και οι υδροκάρτες
  • Ούτε η αλλαγή σε καλλιέργειες και χρήσεις, λιγότερο απαιτητές για νερό
  • Ούτε η ανακύκλωση του νερού στα σπίτια και τους βιολογικούς
  • Ούτε η μείωση των διαρροών στα κεντρικά δίκτυα νερού
  • Ούτε οι δεξαμενές βρόχινου νερού στις ταράτσες των σπιτιών
  • Ούτε οι φυτεύσεις στα πρανή των βουνών και κατά μήκος των ρεμάτων.

 Απαιτείται  η δημιουργία ενός σχεδίου ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδάτινων πόρων,  ανάλογο της φυσιογνωμίας – ήπιας γεωμορφολογίας  του τόπου  και  των αυξητικών  απαιτήσεων σε νερό.   Υπάρχουν αρμόδιοι και εξειδικευμένοι άνθρωποι,  που μπορούν να σχεδιάσουν  την  ορθολογικότερη  διαχείριση,  με  γνώμονα  όχι  μόνο τη διαφύλαξη των επιφανειακών και  υπόγειων υδάτων,   αλλά και  το σεβασμό  που αξίζει  στο περιβάλλον  και  τους κατοίκους του νησιού.

Εικ. 2 :   Υπερχειλιστής σε μικρό φράγμα στην Απείρανθο Νάξου (Κακαβάς-2025).


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

Τυροκομείο Πιτταράς – «Η Γραβιέρα μας πήρε Πλατινένιο»: Μια καρδιά γεμάτη γεύση από τη Νάξο

Ο Νίκος Πιτταράς μιλά με περηφάνια για τη νέα μεγάλη διάκριση του τυροκομείου του στα Excellent Taste Awards 2025 και μας θυμίζει πως η ποιότητα δεν είναι τυχαία… είναι στάση ζωής.

Σίφνος: Ο Αρχηγός του Λιμενικού Σώματος σήκωσε την Παναγία της Χρυσοπηγής (video)

Ο Τρύφων Κοντιζάς, με καταγωγή από τη Σύρο, τίμησε με σεμνότητα και πίστη την πολιούχο της Σίφνου, σε μια γιορτή γεμάτη μνήμη, λαμπρότητα και συγκίνηση.

Πρόταση Ημέρας: Σαλάτα με σπαγκέτι και καλοκαιρινά λαχανικά

Σαλάτα με σπαγκέτι και καλοκαιρινά λαχανικά - Κρουστή και δροσερή σαλάτα, απόλαυση στη γεύση αλλά και στην όψη, με τα πολύχρωμα ντοματίνια και τις πιπεριές της.

GOLDEN STAR FERRIES: Έκπτωση 50% για τους υποψήφιους φοιτητές

Με σεβασμό στον αγώνα των μαθητών και κοινωνική υπευθυνότητα, η GOLDEN STAR FERRIES προσφέρει για ακόμη μία χρονιά σημαντική φοιτητική έκπτωση στις μετακινήσεις

«Αχ πανάθεμά σε Αθήνα»: Ο Βαγγέλης Κονιτόπουλος τραγουδά για τα νησιά και τη νοσταλγία (video)

Μια νέα νησιώτικη μελωδία-ύμνος από τον μετρ του Αιγαίου, με τη συμμετοχή της οικογένειας Κονιτοπούλου (video)

Πάρος: «Κλείνουμε πριν μας κλείσουν», η εστίαση σε απεργία στις 5 Ιουνίου

Σε συμβολικό λουκέτο προχωρούν οι παραλιακές επιχειρήσεις του νησιού – Αντίδραση απέναντι σε τιμωρητικές πολιτικές και κρατική απουσία - Το σχόλιο του Γιάννη Παπαδόπουλου

Νάξος: Δυναμική παρέμβαση εργαζομένων και αναβολή της συζήτησης για απαγόρευση οικοδομικών εργασιών το καλοκαίρι

Μετά από κινητοποίηση της Επιτροπής Εργαζομένων στις Κατασκευές, η Δημοτική Αρχή Νάξου υποχρεώθηκε να αποσύρει το θέμα από το Δημοτικό Συμβούλιο

Νάξος – Μικρή Βίγλα (Παναγία Παρθένος): Ένα πανηγύρι πίστης, παράδοσης και μνήμης (φωτογραφίες)

Μια ιερή τελετουργία στη βραχονησίδα της Παρθένου γεμάτη συγκίνηση, ιστορία και προσφορά – Στη μνήμη του Αντώνη Σαλτερή (προεστού)

Νάξος – Περιβάλλον: “Δρω και Δημιουργώ!”, παιδική δράση με φαντασία και οικολογική συνείδηση

Ο Πολιτιστικός και Περιβαλλοντικός Σύλλογος Γυναικών Νάξου προσκαλεί μικρούς φίλους το Σάββατο 31 Μαΐου σε μια γιορτή για τη Γη, με παιχνίδια, φυτέματα και ιστορίες.

Η φωνή της κοινωνίας δεν είναι αντίπαλος. Είναι σύμμαχος

Η διαβούλευση, η δημόσια ενημέρωση και οι ανοιχτές συζητήσεις δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες για κοινωνική συναίνεση

Νάξος – Χείμαρρος: Αποχαιρετισμός στον Γιάννη Ψαρρά, έναν άνθρωπο της προσφοράς

Η εξόδιος ακολουθία του 72χρονου θα τελεστεί σήμερα Δευτέρα 26 Μαΐου στον Ιερό Ναό Ζωοδόχου Πηγής στον Χείμαρρο – Θλίψη στο Τσικαλαριό

Νάξος: «Πώς ένα δημόσιο ακίνητο έγινε ιδιωτική “πλατεία”, η αλήθεια πίσω από την περίφραξη στον Λυώνα»

Σαφές μήνυμα από τον Δήμο Νάξου και Μικρών Κυκλάδων για την περίφραξη στον Λυώνα: παράνομη αυθαίρετη χρήση του χώρου, περίφραξη για λόγους ασφάλειας και αποκατάσταση της νομιμότητας

Νάξος: «Έφυγε» ο Αντώνης Καρούσης, θλίψη στην Κωμιακή για τον αγαπητό συγχωριανό

Ο ήσυχος και αγαπητός Αντώνης Καρούσης, με ρίζες στην Κωμιακή και παρουσία στην Αθήνα, έφυγε λίγο πριν επιστρέψει στο χωριό του – Η εξόδιος ακολουθία τελείται σήμερα

Νάξος: Δωρεάν προληπτικές εξετάσεις από το “Naxos Medical” μέσω του προγράμματος «Προλαμβάνω»

Έγκαιρη πρόληψη για τα καρδιαγγειακά νοσήματα με αξιοπιστία και ανθρώπινη φροντίδα – Δωρεάν αιματολογικός έλεγχος για όλους τους πολίτες

Παροναξία: “Ηλεκτρική” νύχτα με βροχόπτωση και …λάσπη (πίνακας)

Έντονα φαινόμενα, αστραπές και «λασποβροχές» χτύπησαν τα νησιά των Κυκλάδων – Τα ύψη υετού από το NaxosWeather (πίνακας)

Γ. Παπαδόπουλος: “Μειωμένη κατανάλωση και έλλειψη προσωπικού, αλλάζουν τα δεδομένα στην εστίαση”

Ο πρόεδρος του Σωματείου Μαζικής Εστίασης Νάξου και περιφερειάρχης της ΠΟΕΣΕ στο Νότιο Αιγαίο μιλά για τις νέες τουριστικές συνήθειες, τις προσαρμογές των επιχειρήσεων και την πίεση που δέχεται ο κλάδος ενόψει καλοκαιριού.

Νάξος – Σύλλογος Μηχανικών: “Όχι σε οριζόντιους περιορισμούς, Ναι, σε στοχευμένο πλαίσιο για τις θερινές οικοδομικές εργασίες”

Ο Σύλλογος εκφράζει έντονο προβληματισμό για την αιφνιδιαστική πρόθεση του Δήμου να επιβάλει οριζόντιους περιορισμούς, χωρίς επαρκή διαβούλευση – Προτείνει στοχευμένο και ρεαλιστικό πλαίσιο που προστατεύει τόσο τον τουρισμό όσο και τον κατασκευαστικό κλάδο.

Τραγωδία στο λιμάνι της Νάξου: 70χρονος τουρίστας άφησε την τελευταία του πνοή εν πλω

Πολωνός επιβάτης τουριστικού σκάφους υπέστη αδιαθεσία κατά τη διάρκεια του ταξιδιού – Κατέληξε στο Νοσοκομείο Νάξου παρά τις άμεσες προσπάθειες διάσωσης

Γεύσεις Ναξιώτικες, με υπογραφή: Η συνεργασία του “Φάρου του Αλυκού” με τη “Φάρμα Ρώτα”

Με αγάπη για την τοπική παραγωγή και αφοσίωση στη γαστρονομική ποιότητα, το εστιατόριο του Αλυκού ξεκινά δυναμικά τη σεζόν με πρώτες ύλες από τη φημισμένη φάρμα της Νάξου

Πάρος: «Διακομιδές ντροπής»: Δύο ημέρες ταλαιπωρίας για ηλικιωμένη ασθενή που ταξίδεψε στη Σύρο (!!!)

Σφοδρή κριτική από τον Κώστα Αργουζή για την άρνηση ενεργοποίησης του υγειονομικού ελικοπτέρου Πάρου – Τι καταγγέλλει για την αλυσιδωτή διακομιδή και το κόστος για κράτος και ασθενή