Σάββατο, 5 Ιουλίου, 2025
ΑρχικήΑπόψειςLord Colin Renfrew: Ο αρχαιολόγος που λάτρεψε την Ελλάδα και ανέδειξε την...

Lord Colin Renfrew: Ο αρχαιολόγος που λάτρεψε την Ελλάδα και ανέδειξε την Κέρο

|

Η τελευταία φορά που είδα τον Λόρδο Κόλιν Ρένφριου ήταν στο σπίτι του στην Οξφόρδη το 2019. Ο ίδιος ήταν θαλερός αλλά η σύζυγός του αντιμετώπιζε κινητικά προβλήματα και έτσι η συνέντευξη έγινε κατ’ οίκον.

Της Μαργαρίτας Πουρνάρα (kathimerini.gr) – Photo Νίκος Κοκκαλιάς 

Αστειεύθηκε μάλιστα: «Ξέρετε τι λένε για τους αρχαιολόγους;», μου είπε με το γνωστό βρετανικό φλέγμα. «Πως όσο γερνούν οι γυναίκες τους τόσο πιο πολύ τις αγαπούν». Εκείνος πάντως σίγουρα τη λάτρευε γιατί η έγνοια του ήταν συγκινητική. Η συνάντησή μας είχε γίνει λίγες εβδομάδες αφότου είχα γυρίσει από την Κέρο, το ακατοίκητο νησί των Κυκλάδων με τα σπασμένα ειδώλια, το πιο μεγάλο αίνιγμα που προσπάθησε να λύσει κατά την πολυετή του έρευνα στην Ελλάδα.

Με είχε ξεναγήσει εκεί, στη νησίδα Δασκαλιό (στην αρχαιότητα ήταν χερσόνησος συνδεδεμένη με την Κέρο αλλά με τα χρόνια το πέρασμα καλύφθηκε από το νερό) ο πιο στενός του συνεργάτης, ο Μάικλ Μπόιντ, δείχνοντάς μου τα ερείπια ενός μεγάλου οικισμού, που αναπτύχθηκε δίπλα σε ένα σπουδαίο προσκυνηματικό κέντρο για όλες τις Κυκλάδες στην αυγή του πρώτου ελληνικού πολιτισμού. Στην ανασκαφή χρησιμοποιούσαν τάμπλετ ώστε να καταγράφουν σε πραγματικό χρόνο τα ευρήματα και να τα αναμεταδίδουν στα υπόλοιπα μέλη της ομάδας που έκαναν τομές στο χώμα σε διαφορετικό σημείο.

Στη νήσο Σάλιαγκο

Σκέφτηκα πόσο διαφορετικά ήταν τα πράγματα όταν ο Ρένφριου έκανε την πρώτη του ανασκαφή το 1964, με τον Τζον Ντέιβιντ Εβανς (1925-2011) στη νήσο Σάλιαγκο. Hταν η εποχή που δειλά δειλά η τεχνολογία έβαζε τις βάσεις της εισαγωγής επιστημονικών δεδομένων σε μια επιστήμη που στηριζόταν κυρίως σε γραπτές βιβλιογραφικές πηγές. Ο Ρένφριου έγινε θεμελιωτής αυτής της «σύνδεσης» και δικαίως o σπουδαίος αρχαιολόγος που έγινε γνωστό ότι έφυγε από τη ζωή το βράδυ της Δευτέρας, θα μνημονεύεται ως πατέρας της «Νέας Αρχαιολογίας» που βασίζεται πρώτα και πάνω από όλα στα ευρήματα και στη σύνθετη διεπιστημονική ανάγνωσή τους.

Ποιος ήταν όμως αυτός ο Βρετανός που άφησε τόσο έντονο το αποτύπωμά του στην πατρίδα μας; Και γιατί ήταν τόσο σημαντικό το έργο του για την αρχαιολογία αλλά και για την ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινής γνώμης για την αρχαιοκαπηλία; Γεννήθηκε το 1937 και σε ηλικία 12 ετών πήγε με τους γονείς του στην Πομπηία, στο Ερκουλάνουμ και άλλες περιοχές αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Εκεί του μπήκε το μικρόβιο του μελλοντικού επαγγέλματός του. Ομως στο Κέμπριτζ πρώτα σπούδασε φυσικές επιστήμες και ύστερα αρχαιολογία: «Και στα δύο αντικείμενα ο στόχος είναι να κατανοήσεις καλύτερα το ανθρώπινο ον: είτε η αφορμή είναι η απαρχή του σύμπαντος και της ζωής είτε ένα αρχαίο αντικείμενο», υπογράμμιζε.

Ως νέος φοιτητής και επιστήμονας στην Ελλάδα, δεν είχε μόνο ωραίες στιγμές. Μία από τις πιο δύσκολες ήταν όταν εκείνη την περίοδο επισκέφθηκε αρχές του ’60 την Κέρο, την οποία είχαν ρημάξει οι αρχαιοκάπηλοι: «Ημουν ο πρώτος αρχαιολόγος που πήγε εκεί. Μου προξένησε απίστευτο θυμό, θλίψη και μου δημιούργησε το πείσμα να παλέψω σε όλη μου τη ζωή εναντίον εκείνων που στερούν από την ανθρωπότητα την πιο πολύτιμη γνώση: όταν αρπάζεις ένα αντικείμενο από τον τόπο όπου βρέθηκε, μπορεί να κρατάει την αισθητική του αξία, αλλά χάνονται όλες οι πληροφορίες που αφορούν την ιστορία, την προέλευση, τη χρήση. Εκτοτε κάναμε πολλές ανασκαφικές προσπάθειες στην Κέρο για να κατανοήσουμε τελικά τι συνέβαινε στο νησί και όλα τα ειδώλια που βρέθηκαν ήταν σπασμένα». Από τότε κήρυξε τον πόλεμο όχι μόνον στους λαθρανασκαφείς, αλλά και σε όποιον τολμούσε να αγοράσει ή να εκθέσει αντικείμενα των οποίων η προέλευση δεν ήταν αποδεδειγμένα νόμιμη. Ακόμα και ελληνικά μουσεία δεν είχαν γλιτώσει από τα βέλη του όταν τόλμησαν να ενσωματώσουν στις συλλογές τους αντικείμενα από δωρεές προσώπων που ήταν ή θεωρούνταν αμφιλεγόμενα.

Ο Ρένφριου δεν μας χαριζόταν. Μας αγαπούσε με τον δικό του αυστηρό τρόπο. Διότι η Ελλάδα ήταν η χώρα που ερωτεύτηκε στα νιάτα του, όταν οι Ελληνες νησιώτες ακόμα δεν είχαν αλλάξει εξαιτίας του μαζικού τουρισμού. Από τη Νάξο έως τη Μήλο και από τη Σαντορίνη έως τους Σιταγρούς της Δράμας και αργότερα στην Αμοργό, ο λόρδος που είχε κάποτε βάλει και υποψηφιότητα με τους Τόρηδες, είχε γνωρίσει θαυμάσιους φιλόξενους ανθρώπους: «Οι Κυκλαδίτες το 1960 ζούσαν περίπου όπως οι πρόγονοί τους, με τα ίδια γεωργικά εργαλεία και πανομοιότυπο τρόπο χτισίματος. Μία από τις πιο έντονες αναμνήσεις μου ήταν οι Απόκριες στην Απείρανθο της Νάξου με τους Κουδουνάτους, με τις φοβερές στολές, που χόρευαν στον δρόμο. Μου έδωσαν και εμένα μια τέτοια φορεσιά και έτσι ντύθηκα και εγώ και βρέθηκα να χορεύω τη “Βλαχοπούλα”. Μου έδωσαν και ρακί. Τότε δεν ήξερα το κόλπο ότι πίνεις μόνο μια γουλιά κάθε τόσο και όχι όλο το ποτήρι. Αυτή η Ελλάδα, η προ της έλευσης τηλεόρασης και τουρισμού, μου λείπει πολύ», αναπολούσε ο επίτιμος δημότης Νάξου και Μικρών Κυκλάδων.

Νάξος – Απείρανθος: Ο βρακάς Sir Colin Renfrew και οι “σαλιάκοι” από τα χέρια της κυρά Κυριακής

Ο λόρδος, το 1972 έγινε καθηγητής Αρχαιολογίας στο Σαουθάμπτον, το 1980 εξελέγη μέλος της Βρετανικής Ακαδημίας και ένα χρόνο αργότερα έγινε κάτοχος της έδρας Αρχαιολογίας Ντίζνεϊ στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, την οποία κράτησε μέχρι και τη συνταξιοδότησή του. Και στα 80 του πάντως ανεβοκατέβαινε ως έφηβος στις πλαγιές του Δασκαλιού, βάζοντας κάτω όλους τους νεότερους σε ικμάδα.

Τελετή ενηλικίωσης

Η θεωρία του για την Κέρο ήταν ότι στο νησί, ανάλογα με τον κύκλο των εποχών και τον ηλικιακό κύκλο της ζωής, έρχονταν άνθρωποι από γειτονικά νησιά και έθαβαν κάποια θραύσματα από ειδώλια και μαρμάρινα σκεύη σε συγκεκριμένα μέρη, μάλλον σε μια τελετή που είχε να κάνει με την ενηλικίωση. Εκτός από τους πρώιμους Κυκλαδίτες, ο Ρένφριου είχε ασχοληθεί ιδιαίτερα με τους Ινδοευρωπαίους και την προέλευσή τους, την οποία τοποθετούσε στην Ανατολία.

Προτού φύγω από το σπίτι του, τον είχα ρωτήσει ποια είναι τα χαρίσματα που πρέπει να έχει ένας αρχαιολόγος: «Πρώτα απ’ όλα η περιέργεια. Αυτό ισχύει για όλα τα επαγγέλματα που έχουν να κάνουν με την έρευνα. Επίσης, πρέπει να έχει μέσα του την επιμονή του κυνηγού, που ανταμείβεται όταν επιτύχει τον στόχο του. Τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με τη χαρά που αισθάνεσαι όταν κρατάς ένα αρχαίο αντικείμενο στα χέρια σου που έβγαλες από την αγκαλιά της γης μετά από αιώνες. Βέβαια πρέπει να είσαι και χαλκέντερος για να αντέξεις τις διαμάχες με τους συναδέλφους σου που αμφισβητούν την ορθότητα των θεωριών σου ή την αυθεντικότητα των ευρημάτων σου. Ο πιο γνωστός Βρετανός αρχαιολόγος Σερ Μόρτιμερ Γουίλερ έλεγε επ’ αυτού: “Η αρχαιολογία δεν είναι επάγγελμα. Είναι βεντέτα”».


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

Αφιερωμένο στη Σαντορίνη το τεύχος Ιουνίου του περιοδικού Greek Hotelier

Το 6ο Περιφερειακό Συνέδριο της ΠΟΞ και το άρθρο του Αντώνη Παγώνη αναδεικνύουν την ανάγκη για βιώσιμες υποδομές, θεσμική στήριξη και στρατηγική αναβάθμιση του νησιού

Σαντορίνη – Πλατεία Σαρπάκη: Ο Δήμος Θήρας προκηρύσσει έργο ανάπλασης 520.800 €

Ο Δήμος Θήρας ανακοινώνει την προκήρυξη Διαγωνισμού για την ανάπλαση της πλατείας Σαρπάκη – Ένα Εμβληματικό Έργο στην καρδιά των Φηρών

Καύσωνας στο Νότιο Αιγαίο: Οδηγίες προστασίας για πολίτες και επισκέπτες

Από 6 έως 9 Ιουλίου, θερμοκρασίες σε επικίνδυνα επίπεδα – Έκκληση για προσοχή σε ευπαθείς ομάδες και περιορισμό έκθεσης στον ήλιο.

«Φρουροί της Ιστορίας»: Το Ιστορικό Αρχείο Νάξου ανοίγει τις πόρτες του στη μνήμη και τη γνώση (video)

Η Μαργαρίτα Κουφοπούλου μάς ξεναγεί στον θησαυρό του νησιού – από το 1527 έως σήμερα – με αφορμή την έκθεση για τη Ναυτική Εβδομάδα 2025.

Πρωτοδικείο Νάξου: Υπεγράφη η σύμβαση μίσθωσης για “νέα στέγη” στο Υπουργείο Δικαιοσύνης

Στην πλατεία Πέτρου Ευριπαίου παραμένει η έδρα του Πρωτοδικείου Νάξου – Επίλυση του στεγαστικού ζητήματος με την παρουσία της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Δικαιοσύνης

Ζητείται Πωλητής/Πωλήτρια στη Νάξο από εμπορική εταιρεία με έδρα την Αθήνα

Μόνιμη θέση πλήρους απασχόλησης για κάτοικο Νάξου – Παρέχεται εταιρικό αυτοκίνητο και tablet, σταθερός μισθός 1.275€ + bonus

ΔΕΔΔΗΕ: Διακοπή ρεύματος το Σάββατο 5 Ιουλίου σε περιοχές της Χώρας Νάξου

Ανακοίνωση του ΔΕΔΔΗΕ για προγραμματισμένες τεχνικές εργασίες και διακοπή ηλεκτρικού ρεύματος σε περιοχές της πόλης Νάξου – Προσοχή στις εγκαταστάσεις που παραμένουν υπό τάση

Blue Star Ferries: Αλλαγή ώρας αναχώρησης (18:30) για το “BLUE STAR 1”

Το πλοίο θα αναχωρήσει από το λιμάνι του Πειραιά στις 18:30 αντί για 17:30 – Δείτε το ανανεωμένο ωράριο για Πάρο, Νάξο, Ίο και Θήρα

Νέα συνεργασία ΑΣΠΕ – NOVA με προσφορές κινητής για τα μέλη του Συνδέσμου Πολυτέκνων Νάξου

Εξαιρετικά πακέτα καρτοκινητής και επιπλέον επιλογές για συνδέσεις και διαδικτυακή τηλεόραση μέσω της νέας συνεργασίας

«Όπου Υπάρχει Ελλάδα»: Ζωντανά από την Πάρο για 2η μέρα στον ΣΚΑΪ (video)

Η εκπομπή με την Ευλαμπία Ρέβη και τον Γιώργο Κουρδή ταξιδεύει στην Πάρο, ανακαλύπτοντας ιστορίες ανθρώπων, γεύσεις, φυσική ομορφιά και δράσεις με κοινωνικό αποτύπωμα.

Νάξος: “Σιωπή” στην τοπική κοινωνία, έφυγε πρόωρα ο Γεώργιος Λαΐος

Η Νάξος αποχαιρετά έναν νέο άνθρωπο με έντονη κοινωνική παρουσία και ανθρώπινη προσφορά – Κηδεύεται την Πέμπτη 3 Ιουλίου στον Ιερό Ναό Κοιμητηρίου Άνω Λιοσίων

Ουρές για μια αλλαγή εισιτηρίου στο λιμάνι της Νάξου, η κακοκαιρία φέρνει ταξιδιωτικό… μποτιλιάρισμα

Η απαγόρευση απόπλου λόγω των θυελλωδών ανέμων φέρνει αναστάτωση σε εκατοντάδες επισκέπτες που σχηματίζουν ουρές στα πρακτορεία της Νάξου για να αλλάξουν τα δρομολόγιά τους

Blue Star Ferries: Ακινητοποιημένα αύριο τα πλοία στο Νότιο Αιγαίο λόγω καιρικών συνθηκών

Δυσμενείς καιρικές συνθήκες φέρνουν ακυρώσεις σε όλα τα κυριακάτικα δρομολόγια των Blue Star Naxos, Myconos, Delos και Paros – Τι πρέπει να γνωρίζουν οι ταξιδιώτες

BLUE STAR 1: Με καθυστέρηση και αλλαγές το αποψινό δρομολόγιο, χωρίς προσέγγιση στην Ανάφη

Λόγω του απαγορευτικού απόπλου, το πλοίο αναχωρεί τελικά στις 22:00 από Πειραιά, με τροποποιημένες ώρες άφιξης και χωρίς στάση στην Ανάφη

Ο παππούς της Σχοινούσας που δεν σταματά να χορεύει – Ο 92χρονος Γιώργος Κωβαίος ξανά στη Γιορτή Φάβας (video)

Με την εγγονή του στο πλευρό, ο Γιώργος Κωβαίος, 92 ετών, συγκίνησε και φέτος στη Γιορτή Φάβας της Σχοινούσας, κρατώντας ζωντανή την ψυχή της παράδοσης (video)

Αμολήθηκαν τα θηρία να φάνε ακόμα ένα καπετάνιο

Η πρόσκρουση του Champion Jet 3 στην Πάρο φέρνει ξανά στο φως την επικινδυνότητα των λιμανιών και την ανάγκη για θεσμική στήριξη των πλοιάρχων – Όχι άλλο στοχοποίηση των ανθρώπων της θάλασσας

Νάξος – Κωμιακή: «Έφυγε» ο Δημήτρης Ιωάννου Καρούσης, θλίψη για τον αγαπημένο “Τζήμα”

Αποχαιρετισμός σε έναν ήσυχο και αγαπητό συγχωριανό που δεν ξέχασε ποτέ τον τόπο του – Το χωριό τον τιμά με συγκίνηση

Σε ισχύ το απαγορευτικό απόπλου από Πειραιά, Ραφήνα και Λαύριο, πέρασαν τα 100 χιλιόμετρα την ώρα οι ριπές ανέμου στη Τήνο

Το Αιγαίο σε χειμωνιάτικη διάθεση μέσα στο κατακαλόκαιρο – Δεμένα τα πλοία σε πολλά λιμάνια, με εξαίρεση τον Αργοσαρωνικό

«Εκεί που η θάλασσα είναι ζωή» – Φόρος τιμής στους ναυτικούς της Νάξου και των Μικρών Κυκλάδων (video)

Με αφορμή τη Ναυτική Εβδομάδα, ο Δήμος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων τιμά με συγκίνηση τους ανθρώπους που ζουν, εργάζονται και αγαπούν τη θάλασσα (video)

Μεγάλη επιτυχία για τη “Λυσιστράτη” στα Ύρια – Μια νύχτα θεάτρου κάτω από τα αστέρια της ιστορίας (video)

Η «Λυσιστράτη» ζωντανεύει στη Νάξο, μεταφέροντας μηνύματα αγάπης, ειρήνης και συλλογικής φωνής στο σήμερα.