Παγκόσμια Ημέρα των εργαζομένων. Γιορτή των εργαζομένων. Γιορτή της Εργασίας.
Πρώτη ημέρα του μήνα των λουλουδιών, των ανθέων. Εποχή του Έρωτα.
Κείμενο: Κων/νος Σκαρβέλης (*)
Ιστορικά, η γιορτή της Εργασίας αναδείχθηκε, από το 1793, στη Γαλλία.
Τη σκυτάλη πήραν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (και πιο συγκεκριμένα τα εργατικά συνδικάτα) το 1884 με κύριο αίτημα τη μείωση των ωρών εργασίας σε οκτώ (8) ημερησίως.
Εξελέγη η Πρώτη (1η) Μαΐου του 1886 σαν ορόσημο της διεκδίκησής τους.
Το Σικάγο γίνεται πεδίο μάχης μεταξύ εργαζομένων, που διαδηλώνουν με τις οικογένειές τους, και αστυνομικών δυνάμεων οπλισμένων με οπλοπολυβόλα.
Συνολικά, εκείνη την ημέρα, 8 εργάτες και 7 αστυνομικοί χάνουν τη ζωή τους.
Στο μνήμα ενός εργαζομένου, που εκτελέστηκε, αναφέρεται:
«Θα έρθει η μέρα που η σιγή μας θα είναι πιο δυνατή από τις κραυγές που σήμερα καταπνίγετε».
Θα ακολουθήσουν, τις επόμενες χρονιές, νέα αιματηρά επεισόδια με αφορμή τις διεκδικήσεις για το 8άωρο και για την Κυριακή ως αργία (στη Γαλλία, στο Βέλγιο, στη Ρωσία …)
Ο Π. Κουνάδης γράφει ότι «στην αφυπνιζόμενη συνείδηση των Ελλήνων του μόχθου φτάνει ο απόηχος του μεγάλου επαναστατικού κύματος στην Ευρώπη του 1848, που 23 χρόνια αργότερα κορυφώθηκε στην πρώτη εργατική επανάσταση και την εγκαθίδρυση της πρώτης λαϊκής εξουσίας με την Κομμούνα του Παρισιού, την άνοιξη του 1871, που συνοδεύτηκε από 20000 εκτελέσεις «κομμουνάρων» και 38000 φυλακίσεις και εξορίες».
«Ευκρινέστερο φτάνει το μήνυμα από την ίδρυση και τη δράση της 1ης Διεθνούς Ένωσης Εργαζομένων και της 2ας Διεθνούς που έδωσαν τεράστια ώθηση στο εργατικό κίνημα παγκοσμίως, αλλά και έδειξαν τις τεράστιες διαφορές τόσο σε επίπεδο ιδεολογικό όσο και σε επίπεδο οργάνωσης της πορείας προς μία κοινωνία δικαιοσύνης».
Στην Ελλάδα, η πρώτη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση έλαβε χώρα το 1892 (Σταύρος Καλλέργης). Το 1936 ξεσηκώνονται οι καπνεργάτες και έρχονται αντιμέτωποι με την χωροφυλακή και το στρατό. Τουλάχιστον 12 οι νεκροί και πάνω από 300 οι τραυματίες. Επίκεντρο η Θεσσαλονίκη.
Οι δολοφονίες των εργαζομένων ήταν η έμπνευση του Γιάννη Ρίτσου για τον «Επιτάφιο».
Οι διεκδικήσεις των εργαζομένων, τότε, ήταν το οκτάωρο, την Κυριακή αργία και κρατική ασφάλιση στα θύματα εργατικών ατυχημάτων.
Το 1879, ιδρύεται το πρώτο σωματείο εργαζομένων στην Ελλάδα, που πήρε την ονομασία «Αδελφικός Σύνδεσμος Ξυλουργών Ναυπηγείου Σύρου».
Το 1918, ιδρύεται το πανελλαδικό συνδικαλιστικό όργανο των Ελλήνων Εργατών (ΓΣΕΕ).
Μέσα από σκληρούς αγώνες, επίμονες και επίπονες αναζητήσεις άρχισε να διαμορφώνεται η κοινωνική συνείδηση των Ελλήνων Εργαζομένων.
Ο Π. Κουνάδης αναφέρει ότι «η περίοδος 1879 – 1918 αποτελεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο η Ελληνική Εργατική τάξη διαμόρφωσε συνείδηση ταυτότητας και θέλησε να την εκφράσει με το τραγούδι, το δικό της τραγούδι.»
«Πρόκειται για μία περίοδο, πυκνή σε γεγονότα πολυσύνθετα, που δεν μπορούν να κατανοηθούν αν αγνοηθούν οι ριζικές μεταβολές στην κοινωνία, την οικονομία, την πολιτική, τον πολιτισμό, τα εθνικά θέματα, τη γεωγραφική εξάπλωση της Ελλάδος, με τη διαδοχική ενσωμάτωση περιοχών, την ενσωμάτωση πληθυσμών που προέρχονταν από τη Μικρά Ασία, τα κύματα μετανάστευσης κ.λ.π.»
Το τραγούδι, γράφει ο Κ. Γιούργος, «είναι η πιο άμεση και αυθόρμητη καλλιτεχνική έκφραση του ανθρώπου. Δεν προϋποθέτει τον χρωστήρα ή τη σμίλη για να υπάρξει. Δε του χρειάζεται, απαραίτητα, η συνοδεία ενός μουσικού οργάνου για να εκφραστεί.
Για ηχείο έχει το ίδιο το σώμα και για να αναβλύσει του φτάνει ένα συναίσθημα: έρωτας, καημός, χαρά, πόνος, αγανάκτηση, συμπόνια, οργή, διαμαρτυρία.
Το λαϊκό τραγούδι αντανακλά σε υπερατομικό επίπεδο τη συλλογική ψυχοσύνθεση, την εξωτερική πραγματικότητα, τα συνολικά προβλήματα, τις σχέσεις των ανθρώπων, τις συνέπειες των μεγάλων γεγονότων πάνω στην μικρή καθημερινότητα».
Πολλά τα θέματα που εκφράζονται μέσα από το εργατικό – λαϊκό τραγούδι: τα επαγγέλματα, η μετανάστευση, οι συνθήκες ζωής και η κοινωνική αδικία, οι συνθήκες εργασίας και οι αγώνες διεκδίκησης, η ψυχαγωγία και η διασκέδαση των εργαζομένων, τις σχέσεις των δύο φύλων, με βασικό χαρακτηριστικό την αμοιβαία αγάπη που γεννιέται από την έλξη και την ερωτική επιθυμία όπως τονίζει ο Π. Κουνάδης.
Η Ελληνική Πρωτομαγιά είναι συνυφασμένη με την γενέθλιο επέτειο του Γιάννη Ρίτσου.
Ο Γιάννης Ρίτσος γεννήθηκε στη Μονεμβασιά την 1η Μαΐου 1909.
Ήταν ο βενιαμίν μιας αριστοκρατικής οικογένειας γεωκτημόνων.
Σε ηλικία 12 ετών, ο Γιάννης Ρίτσος έχει να αντιμετωπίσει τραγικές καταστάσεις: οικονομική κατάρρευση της οικογένειάς του, θάνατος της μητέρας του και του μεγάλου του αδελφού, εγκλεισμό σε ψυχιατρείο του πατέρα του που έπασχε από ψυχικές διαταραχές.
Σε ηλικία 18 ετών, νοσηλεύεται, σε σανατόριο, για φυματίωση για 4 χρόνια.
Τα παραπάνω γεγονότα αφήνουν ανεξίτηλα ίχνη στο έργο του αλλά και στην προσωπική του ζωή.
Του αρέσει το διάβασμα κι’ αυτό τον οδηγεί στο να γίνει ποιητής και επαναστάτης.
Έργα του όπως «Τρακτέρ – 1934» και «Πυραμίδες – 1935» εμπνέονται από τη συνεχή αναζήτησή του ισορροπίας ανάμεσα στην πίστη για ένα μέλλον που στηρίζεται στο κομμουνιστικό ιδεώδες και την προσωπική απελπισία.
Το 1936, γράφει τον «Επιτάφιο» μέσα από τον οποίον στέλνει ένα δυνατό μήνυμα αδελφοσύνης. Κατά την περίοδο της δικτατορίας του Ι. Μεταξά, ο «Επιτάφιος» θα καεί δημόσια.
Ο Γιάννης Ρίτσος έλαβε ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Κατά την περίοδο 1948 – 1952 εξορίστηκε σε διάφορα νησιά.
Το 1956 τιμήθηκε με το Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη «Σονάτα του Σεληνόφωτος».
Μεταξύ 1967 και 1971, η Χούντα τον εξορίζει και τον περιορίζει κατ’ οίκον.
Το 1968 προτείνεται για το βραβείο Νόμπελ.
Το 1972 λαμβάνει το Μέγα διεθνές βραβείο ποίησης στο Βέλγιο.
Το 1975 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και λαμβάνει το Μέγα διεθνές βραβείο στη Γαλλία.
Το 1977 τιμήθηκε με το βραβείο Λένιν για την Ειρήνη.
Ο Γιάννης Ρίτσος δημοσίευσε:
100 ποιητικές συλλογές και συνθέσεις, 9 μυθιστορήματα, 4 θεατρικά έργα και μελέτες, πολλές μεταφράσεις, χρονογραφήματα και άλλα δημοσιεύματα.
Απεβίωσε, αφού είχε διαπιστώσει την κατάρρευση των πολιτικών του ιδεωδών, στην Αθήνα στις 11 Νοεμβρίου 1990.
Υ.Γ.
Η φετινή δημοσίευση συμπίπτει με τη Μεγάλη Εβδομάδα των Παθών και της Ανάστασης.
Ευκαιρία, λοιπόν, να φροντίσουμε για τη δική μας Ανάταση του πνεύματός μας για να ελπίζουμε σ’ ένα υγιέστερο μέλλον για μας και τα παιδιά μας.
(#) Κωνσταντίνος Σκαρβέλης – Κλινικός ψυχολόγος, πρώην Ειδικός Επιστημονικός Σύμβουλος (Κλίμακα – Μονάδα Ψυχικής Υγείας ν.α. Κυκλάδων)
