“…. Η Φεβρωνία ήταν ένα άκρως κοινωνικό άτομο ένα άτομο προσανατολισμένο στη ζωή, στη χαρά, στην αγάπη, στα τραπεζώματα, στα φιλέματα, στις φιλοξενίες. Στο τραπεζάκι στο τέλος της σκάλας, την περίμενε ανυπομονώντας το τσαντάκι της για τις απογευματινές βίζιτες «Ξεπορτισμένη ήσουν πάλι, κόρη;» θα της έλεγε ο Λεονάρδος. Πότε στο Κάστρο, στις καλόγριες, άλλοτε στις Χάμπα, στην Ερασμία, την Κική, την Ειρήνη, τη Λουίζα την Ελένη Ναυπλιώτη, τη Μαρία Πρίφτη και σε τόσους άλλους. Και τα πρωινά δεν το ’χε τίποτε με ένα εκπληκτικό κρόουλ να κολυμπήσει μέχρι το φανάρι και πάλι πίσω….”
Φεβρωνία Λαμπρίδου. Μπορεί για τους νεότερους της Νάξου το όνομα να μην είναι ιδιαίτερα γνωστό, όμως για την Νάξο που χάνεται στο πέρασμα της ιστορίας αποτέλεσε σημείο αναφοράς. Σηματοδότησε μία άλλη εποχή. Διαφορετική. Σχεδόν άγνωστη σε εμάς τους νεότερους. Ομως, υπάρχουν πρόσωπα, όπως η Θέκλα Κίζη που μέσα από τα κείμενά τους μας δημιουργούν εικόνες.
Αυτό το Σαββατοκύριακο συμπληρώνονται 40 ημέρες από το ταξίδι προς την αιωνιότητα της Φεβρωνίας Λαμπρίδου. Ο επικήδειος γραμμένος από την κα Κίζη (την 19η Φεβρουαρίου) μας προκαλεί συναισθήματα έντονα… Οπως δε σημειώνει “Στο υπερβατικό σου ταξίδι Φεβρωνία δεν είσαι μόνη. Στις αποσκευές σου πήρες κάτι από τον καθέναν μας, αυτό που νιώθουμε ότι μας λείπει χωρίς εσένα, πού με δύο κουβέντες είναι η αγάπη για τη ζωή και τον άνθρωπο”.
Ας διαβάσουμε την ιστορία της Φεβρωνίας Λαμπρίδου, της αριστοκράτισσας της Νάξου. Ισως της τελευταίας…
Αφιερωμένο στην Μαριφαίη στην Νίτσα στην Κατερίνα
‘Όταν από την παραλία της Νάξου, διασχίζοντας την πλατεία Βιλλαντώνη και πριν περάσεις την πόρτα γιαλού, στρίψεις αριστερά, στο καντούνι λίγα μέτρα μετά το δεξί μας χέρι, φτάνοντας σε μια μπλε πόρτα, πάντα ξεκλείδωτη, σπρώχνεις το τζαμιλίκι ανάμεσα στα κάγκελα και ανοίγεις.
‘Οταν την πρωτάνοιξα, μου ήρθαν στο νου οι στίχοι του Τάσου Λειβαδίτη:
«Την πόρτα ανοίγω το βράδυ,
Τη λάμπα κρατώ ψηλά,
να δούνε της γης οι θλιμμένοι,
να ρθούνε να βρουν συντροφιά»
Γιατί ανεβαίνοντας την εντυπωσιακή ξύλινη σκάλα εμφανιζόταν μπροστά σου μια μεγάλη σάλα, μια σάλα αναρχική που μέσα της έκρυβε τα απομεινάρια ενός σχεδόν αιώνα της αστικής τάξης της Νάξου, άπειρες οικογενειακές φωτογραφίες σε κάδρα και τοίχους, κεντήματα καδραρισμένα εποχής, βιεννέζικες κουνιστές πολυθρόνες, άλλα έπιπλα δανέζικου στυλ, πολλά χρηστικά αντικείμενα, βιβλία και παιχνίδια σκόρπια και βέβαια στο τραπέζι, αυτό το τραπέζι γεμάτο καλούδια από το περιβόλι της Αγίας Ειρήνης: τα παπιλώνες, νερατζολέμονα, μπόλια (αθηναϊκή ποικιλία βερίκοκων που είχε φυτέψει ο πατέρας της) γλυκά του κουταλιού, λιχουδιές από το Ακταίον, σεφουκλωτή από τις Εγγαρές.
Σε αυτή τη σάλα γνώρισα τη Φεβρωνία, μια ωραία γυναίκα με φυσική ευγένεια και αξιοπρέπεια, φιλότιμη, δοτική, έτοιμη να σου κεράσει τα παιδιά να σου προσφέρει ότι να μη φύγει κανείς χωρίς το μπουναμά του… Και ποιος δεν πέρασε από αυτή τη σάλα, ξένος, ντόπιος, φίλος γνωστός και άγνωστος. Σκέφτηκα πως η σάλα αυτή λειτουργεί σαν μια μικρή πρεσβεία, με πρέσβειρα αυτή την αρχοντοπούλα, τη Φεβρωνία.
Η Φεβρωνία γεννήθηκε από τον Νικόλαο Μελισσουργό, με καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη, απόφοιτο Νομικής που όμως ασχολήθηκε με τα κτήματα και το εμπόριο, έχοντας το μονοπώλιο των αλεύρων και αποκτώντας έτσι μεγάλη οικονομική επιφάνεια.
‘Εχει καταγραφεί η οικονομική και στεγαστική του βοήθεια στους Μικρασιάτες πρόσφυγες, ανοίγοντας ακόμη και την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής για να τους φιλοξενήσει. Φαίνεται ότι αυτό το πολιτιστικό DNA πέρασε στη Φεβρωνία.
Η μητέρα της Φεβρωνίας, Κατερίνα Αναγνωσταρά ήταν από το Σκαδό με μανιάτικη καταγωγή. Μεγαλώνει σε ένα οικονομικά εύρωστο περιβάλλον τουλάχιστον μέχρι τα 11 της που πεθαίνει ο πατέρας της και τότε αποφασίζεται από το οικογενειακό περιβάλλον Χατζηανδρέου —ο πατέρας της ήταν αδελφός της Ευδοξίας Χατζηανδρέου— να μπει εσωτερική στη Σχολή Ουρσουλινών στο Κάστρο, που στις μέρες εκείνες προσφέρει πρότυπη μόρφωση και καλλιέργεια. Αποφοιτά με 20 στα μαθηματικά στο αγαπημένο της μάθημα. Με άριστη γνώση αγγλικών και γαλλικών κι επιδίδεται στη διδασκαλία των γλωσσών αυτών.
Παντρεύεται τον αξέχαστο, όμορφο Νίκο Λαμπρίδη, νομομηχανικό και αποκτούν την Νίτσα και την Κατερίνα. Από την Κατερίνα ευτύχησε να μεγαλώσει την αγαπημένη της εγγονή Μαριφαίη και να απολαύσει την πρόοδό της, την ομορφιά της και την εισαγωγή της στην Νομική σχολή.
Η Φεβρωνία ήταν ένα άκρως κοινωνικό άτομο ένα άτομο προσανατολισμένο στη ζωή, στη χαρά, στην αγάπη, στα τραπεζώματα, στα φιλέματα, στις φιλοξενίες. Στο τραπεζάκι στο τέλος της σκάλας, την περίμενε ανυπομονώντας το τσαντάκι της για τις απογευματινές βίζιτες «Ξεπορτισμένη ήσουν πάλι, κόρη;» θα της έλεγε ο Λεονάρδος. Πότε στο Κάστρο, στις καλόγριες, άλλοτε στις Χάμπα, στην Ερασμία, την Κική, την Ειρήνη, τη Λουίζα την Ελένη Ναυπλιώτη, τη Μαρία Πρίφτη και σε τόσους άλλους. Και τα πρωινά δεν το ’χε τίποτε με ένα εκπληκτικό κρόουλ να κολυμπήσει μέχρι το φανάρι και πάλι πίσω.
Τα τελευταία χρόνια τα πέρασε δύσκολα η Φεβρωνία με απώλεια της κινητικότητας της και της αυτονομίας της και ο τρόπος που το αντιμετώπισε είναι για τους νεότερους μάθημα ζωής, αξιοπρέπειας και καρτερίας. Πολλές φορές, στις κουβέντες μας, οι ατάκες της σε άφηναν άφωνη, κινούνταν από το φάσμα της ευφυΐας μέχρις αυτό της αφέλειας. Αμέσως μετά, καταλάβαινες πόσο προχωρημένος ήταν ο λόγος της, πόση φρεσκάδα, νεανικότητα και διαχρονικότητα είχε.
Τις τελευταίες μέρες, το λιπόσαρκο, σκεβρωμένο κορμάκι της που με τόση φροντίδα περιποιόταν η Νίτσα, δεν αποδέχθηκε το τέλος μιας διαρκούς κατάκλισης.
— Πώς είσαι; της είπε η Φλώρα
— Καλά, δεν πονάω, περπατάω
Αλλά εσύ Φεβρωνία, δεν περπατάς ,εσύ σαλπάρισες για τις γραμμές των οριζόντων, διακτινίζεσαι στο κοσμικό αυγό του ποιητή Λεονάρδου Χατζηανδρέου πετάς στην Ανδρομέδα γιατί με Α γράφεται η αρχοντιά, η αξιοπρέπεια, η αγάπη, Περνάς από τον Περσέα γιατί από Π γράφεται η περηφάνια, ξεκουράζεσαι στην Κασσιόπη γιατί αυτήν ζωγράφιζες στη θάλασσα, κάνοντας κρόουλ.
Η γειτονιά αυτή του ουρανού στις 9.30 τα καλοκαιρινά βράδια προβάλλει από τη Γέννηση μπροστά στο μπαλκονάκι του σπιτιού της Αγίας Ειρήνης.
Θα την κοιτώ με μελαγχολία και αναπόληση γιατί με το φευγιό σου κλείνει μια ολόκληρη εποχή της ομορφιάς, της αθωότητας του νησιού και του κοινωνικού του ιστού για να τη σκεπάσει σαν παλίμψηστος κώδικας μια εποχής άναρχης και οικολογικά ασεβούς ανάπτυξης.
Στο υπερβατικό σου ταξίδι Φεβρωνία δεν είσαι μόνη. Στις αποσκευές σου πήρες κάτι από τον καθέναν μας, αυτό που νιώθουμε ότι μας λείπει χωρίς εσένα, πού με δύο κουβέντες είναι η αγάπη για τη ζωή και τον άνθρωπο.
Καλό ταξίδι Φεβρωνία, μας λείπεις”.
