Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα δεν βρίσκονταν επισήμως χθες στην ατζέντα των συζητήσεων των δύο πρωθυπουργών, αλλά ήταν σαφές ότι το ζήτημα θα συζητηθεί ατύπως.
Της Ειρήνης Σταματούδη για την “Καθημερινή” (*)
Το πιθανότερο είναι ότι υφίσταται μια συμφωνία επί της αρχής ότι πρέπει να υπάρξει λύση, με πρωτεργάτες από τη βρετανική πλευρά τόσο τον Κιρ Στάρμερ (πρωθυπουργός της Βρετανίας), ο οποίος παρέχει τις ευλογίες του, όσο και τον Τζορτζ Οζμπορν (πρόεδρος των εφόρων του Βρετανικού Μουσείου) αλλά και τον Νίκολας Κάλιναν (γενικός διευθυντής του Μουσείου), σχετικά πρόσφατη προσθήκη στις συζητήσεις, που λέγεται ότι έχει μεταρρυθμιστικό προφίλ.
Το μεγάλο αγκάθι είναι η νομική μορφή που θα λάβει μια ενδεχόμενη επιστροφή. Τρεις φαίνεται να είναι οι βασικές οδοί επιστροφής.
Η πρώτη οδός είναι η αλλαγή του Βρετανικού Νόμου για τα Μουσεία του 1963 (British Museum Act 1963), ο οποίος δεν ευνοεί τις επιστροφές αρχαιοτήτων. Στο παρελθόν αυτό έχει συμβεί για τα ανθρώπινα υπολείμματα Αβοριγίνων που επεστράφησαν σε Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία (Human Tissue Act 2004) και για πολιτιστικά αγαθά που απομακρύνθηκαν από τους ναζί (The Holocaust Act 2009). Ωστόσο, η Βρετανία έχει αποκλείσει αυτό το ενδεχόμενο.
Η δεύτερη λύση είναι η επιστροφή να γίνει με τη μορφή μακροχρόνιου διαρκώς ανανεούμενου δανείου, όπως έχουν διενεργηθεί άλλες δύο επιστροφές από το Βρετανικό Μουσείο. Αυτές είναι η μάσκα Kwakwaka’wakw που επεστράφη στο Alert Bay του Καναδά το 2005 και τα πιόνια σκακιού (Lewis chessmen) που επεστράφησαν στη Σκωτία το 2014. Κανένα εκ των δύο δεν επέστρεψε στο Βρετανικό Μουσείο μέχρι σήμερα. Η Ελλάδα, ωστόσο, δεν φαίνεται να είναι διατεθειμένη να δεχθεί δάνειο που ενέχει τον κίνδυνο της επιστροφής των Μαρμάρων στο Βρετανικό Μουσείο.
Η τρίτη οδός είναι ο Νόμος για τη Φιλανθρωπία (Charities Act 2022). Βάσει αυτού, μουσεία –ακόμη και αν δεν αποτελούν φιλανθρωπικά ιδρύματα– μπορούν να επιστρέψουν αρχαιότητες που έχουν στις συλλογές τους και για τις οποίες τίθεται «ηθικό ζήτημα». Το Κολέγιο Jesus στο Κέμπριτζ και το Μουσείο Horniman στο Λονδίνο στηρίζονται σε αυτόν τον νόμο για να επιστρέψουν τα Μπρούντζινα του Μπενίν στη Νιγηρία. Φαίνεται, ωστόσο, ότι στην περίπτωση των Μαρμάρων θα υπερισχύσει μια νομικά «δημιουργική λύση». Τόσο το ζήτημα της ιδιοκτησίας όσο και το ζήτημα του δανεισμού δεν θα αναφέρονται ρητά.
Κύριο ρόλο θα διαδραματίσει μια «πολιτιστική συνεργασία» μεταξύ των δύο χωρών, στη βάση της οποίας τα Μάρμαρα θα επιστραφούν στην Ελλάδα για να εκτεθούν ενωμένα στο Μουσείο της Ακρόπολης, ενώ παράλληλα στην αίθουσα του Βρετανικού Μουσείου που τα στεγάζει σήμερα θα εκτίθενται σε περιοδικές εκθέσεις σημαντικές ελληνικές αρχαιότητες.
* Η κ. Ειρήνη Σταματούδη είναι καθηγήτρια Νομικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
