Παρασκευή, 9 Μαΐου, 2025
ΑρχικήΑπόψειςΦολέγανδρος : Η τελευταία ερήμωσις...

Φολέγανδρος : Η τελευταία ερήμωσις…

|

Η Υπατία μας ταξιδεύει στο χρόνο και μας περιγράφει την καταστροφή της Φολεγάνδρου από τον Καπουδάν πασά Ζανούμ Χότζα… Ποια ήταν η αιτία; 

Ήταν ένα ήσυχο και νωχελικό πρωινό στον όρμο Καραβοστάση.

Όσο ήσυχο και νωχελικό μπορεί να είναι το πρωινό σ’ ένα νησί… όπου ανά πάσα στιγμή μπορεί να ξεφυτρώσουν πειρατές και να κατασφάξουν όλους τους κατοίκους.

Μια φορά ρώτησα έναν γέροντα Φολεγάνδριο …μα γιατί τα κάνετε τα σπίτια σας τόσο μικρά; Και μου απάντησε:

Παιδί μου, γη όση θωρείς και σπίτι όσο χωρείς!

Μια ρήση παλιά των κατοίκων που απηχεί μνήμες από συλλογικές καταστροφές από την εποχή της πειρατείας ακόμη αλλά και την επιτακτική ανάγκη πως όταν θα σημάνουν τα σήμαντρα της εκκλησιάς όλοι θα πρέπει να τρέξουν και να κρυφτούν μέσα στο κάστρο.

Σαν δουν να καταφτάνει εχθρικό πλοίο στο λιμάνι…να πάρουν την εικόνα της Παναγιάς πρώτα …πάντα ασπίδα την Παναγιά …και να κλειστούν στο κάστρο.

Το μεσαιωνικο των Σανούδο που σώζεται μέχρι τις μέρες μας…

Κι ακόμη και σήμερα έτσι τα χτίζουν τα σπίτια τους.  Μικρά.Φαίνεται πως δεν μπορούν να απαλλαγούν από αυτήν την ανάμνηση.

Σπίτι όσο χωρείς…

Ήταν ένα νωχελικό πρωινό του Οκτώβρη. Του 1715 λοιπόν…

Οι γλάροι κρώζαν παράξενα πάνω απ’ το μικρό ψαροχώρι,κάναν περίτεχνες βουτιές και κλέβαν τα ψάρια από τα δίχτυα που μόλις είχαν απλώσει οι ψαράδεςκαι χρύσιζαν στον ήλιο. Οι μανάδες πλέναν τα ρούχα τους στην ακροθαλασσιά και τα παιδιά κυνηγιόνταν …όπως κάνουν πάντα τα παιδιά…και παίζαν βώλους και κουτσό.

Ώσπου η σπαρακτική φωνή του βιγλάτορα από ψηλά έσκισε τον αέρα σημαίνονταςτον κίνδυνο.

Πως εχθρικό πλοίο μπαίνει στο λιμάνι!

Και δεν ήταν ένα, δεν ήταν δυό, αλλά τέσσερα μεγάλα πολεμικά πλοία με τούρκικη σημαία!

Ήταν 1715… και η Φολέγανδρος του Μίνωα, η άλλοτε Σιδηρείη του Στράβωνα, η Πολύανδρος ή Πολύκανδρος των αρχαίων και τώρα η Polycandro των Gozzadini… των τελευταίων λατίνων ιδιοκτητών της… έχει περάσει πλέον στα χέρια των Οθωμανών.

Όπως επίσης στα χέρια των Οθωμανών έχει περάσεικαι η Candia της Κρήτης…σημερινό Ηράκλειο… έπειτα από 21  χρόνια σκληρής πολιορκίας!

Και υπάρχει λόγος που αναφέρω το Ηράκλειο.

Τρόπον τινά…ένας Ηρακλειώτης ενετικής καταγωγής και πρώην αριστοκράτης,κάτοικος πλέον Φολεγάνδρου, ονόματι Γεώργιος Στάης, θα γίνει η αιτία για να ξεκληριστεί εκείνη τη μέρα όλο το νησί.

Και ποτέ άλλοτε κυκλαδονήσι δε θα  μαρτυρήσει τόσο από τους Τούρκους, όσο εκείνη τη μέρα η μικρή Φολέγανδρος.

Γιατί στα καράβια μέσα είναι ο φοβερός και τρομερός καπουδάν πασάς, Ζανούμ Χότζα, που πνέει μένος εναντίον του Γεώργιου Στάη και έρχεται αποφασισμένος να τον εκδικηθεί.

Γιατί είχαν διαφορές από παλιά, πολύ πριν ο Ζανούμ Χότζα γίνει αρχιναύαρχος των Κυκλάδων. Όταν μια μέρα έτυχε κάποτε αιχμάλωτος και αλυσοδέσμιος στην οικία του Γεώργιου Στάη και έπεσε στα πόδια του παρακαλώντας τον να ελευθερωθεί.

Όμως ο Γεώργιος Στάης, που είχε μετοικήσει στη Φολέγανδρο απότο 1684 θέλοντας να ξεφύγει από αυτόν ακριβώς τον οθωμανικό ζυγό…μισώντας βαθιά αυτόν το ζυγό…αλλά από κατατρεγμένος έχει γίνειπλέον ισχυρός άρχοντας, βοεβόδας και γάλλος πρόξενος του νησιού… όχι μόνο δεν τον ελευθερώνει αλλά τον ραπίζει βάναυσα.

Κι ο Τούρκος δεν μπορεί να ξεχάσει αυτήν την προσβολή.

Και οι δυό άντρες μισιούνται βαθιά.

Εκείνο το πρωινό …ο καπουδάν πασάς αφού ενσκηνώσει παρά τον όρμο Καραβοστάση θα δώσει εντολή στους άντρες του να λεηλατήσουν άγρια το νησί και να συλλάβουν όλους τους κατοίκους.

925 συνολικά Φολεγάνδριοι άνδρες και γυναίκες ωσάν κτήνη επιβιβάζονται στα πλοία και οδηγούνται στη Χίο.

Μόνο κάποιοι βοσκοί καταφέρνουν να διαφύγουν στα γύρω βουνά.

Την επόμενη μέρα ακριβώς, ο Γεώργιος Στάης απαγχονίζεται από μια κεραία της ναυαρχίδος του ανηλεή πασά… η γυναίκα του πεθάνει πάραυτα από συγκοπή καρδιάς και 908 συνολικά Φολεγάνδριοι φονεύονται δια δηλητηρίου και ρίχνονται στη θάλασσα ως βορά των ιχθύων.  Δήθεν ότι είχαν πανώλη.

17 μόνο θα γλιτώσουν από την απίστευτη αυτή θηριωδία και θα οδηγηθούν σιδηροδέσμιοι στην Πόλη και μετέπειτα σε φυλακή στα Κύθηρα.

Ανάμεσά τους, ο ένας και μοναδικός επιζών υιός του Γεωργίου Στάη, ο Αντώνιος Στάης, και μία νεανίς Φλωρία Βαρούχα καλούμενη, της οποίας η ωραιότης κατέθελξε τόσο τον πασά ώστε να την πάρει στο  γυναικωνίτη του.

Δε γνωρίζω ποιος είναι ο λόγος που συνέχει τη ζωή σ’ αυτό το νησί. Και την κάνει να ανθίζει ξανά έπειτα από κάθε καταστροφή.

Η ερήμωση του 1715 θα είναι και η τελευταία. Για τρία ολόκληρα χρόνια οι μόνοι κάτοικοι του νησιού θα είναι εκείνοι οι λιγοστοί βοσκοί που μπόρεσαν να διαφύγουν και το νησί θα φέρει έκδηλα τα σημάδια της καταστροφής.

Όμως, το Μάιο του 1718 χάριν στην παρέμβαση του γάλλου πρεσβευτή παρά την Πύλη, Μαρκίωνα Βονάκου, ο Αντώνιος Στάης ελευθερώνεται και επιστρέφει στο νησί μαζί με την ήδη αποδράσα από το χαρέμι, Φλωρία Βαρούχα.

Ο πασάς καθαιρείται από τον Αχμέτ Β και εξορίζεται στην Κύπρο.

Οικήτορες από τη Νιο θα έλθουν στο νησί και η ζωή θα ανθίσει ξανά.

Και η ερημωμένη Φολέγανδρος θα γίνει ξανά Πολύανδρος και Πολύκανδρος που σημαίνει άνδρες πολλοί.

Όπως ακριβώς ήταν παλιά.

Δεν γνωρίζω ποιος είναι ο λόγος που συνέχει τη ζωή σ’ αυτό το νησί.

Μάλλον η καρτερία. Μέχρι ο άνεμος να κοπάσει ξανά…μέχρι οι πειρατές να φύγουν ξανά.

Μέχρι οι γυναίκες να πλένουν πάλι τα ρούχα τους στην ακροθαλασσιά, τα παιδιά να παίζουν κουτσό και βώλους και οι γλάροι να κάνουν πάλι περίτεχνες βουτιές για νακλέψουν τα ψάρια από τα δίχτυα των ψαράδων.

(*) Αυτή η ιστορία που κόβει την ανάσα, θαμμένη βαθιά στο χρόνο, αλλά αληθινή όσο τα χώματα που πατούμε σήμερα, περιγράφεται με κάθε ανατριχιαστική λεπτομέρεια σε πλήθος ιστορικών συγγραμμάτων του 19ου αιώνα όπως αυτό του λόγιουΙ. Κονταρίνη. Επίσης έχει δημοσιευτεί σε ένα περιοδικό της εποχής ονόματι «Πανδώρα»

(*) Στη σπάνια φωτογραφία της εποχής τοπική ενδυμασία Φολεγάνδριας γυναίκας.

(*) Η αγιογραφία (λεπτομέρεια) είναι από την εντός του Κάστρου σωζόμενη παλιά μητρόπολη της Χώρας, Παναγία η Παντάνασσα, κτήτορας και ιδρυτής της οποίας φέρεται ενεπίγραφα ο Γεώργιος Στάης. Στα πόδια του Αγίου Γεωργίου γονυπετής εικονίζεται ο ίδιος ο Γεώργιος, καθώς και οι εγγονοί του, γιοι του Αντωνίου Στάη,Εμμανουήλ και Οικονόμος.

(*) Σύμφωνα μεπληροφορίες κατοίκων, απόγονοι της δυναστείας Στάη ζουν σήμερα στη Μύκονο.

Υπατία

 

 


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

Ιωάννα Συνοδινού: “Με την καρδιά στην Αμοργό – Όταν το τρέξιμο γίνεται γιορτή ψυχής” (video)

Στο Amorgos Trail Challenge 2025, δεν μετρά μόνο ο τερματισμός, αλλά κάθε βήμα που μας φέρνει πιο κοντά στη φύση, στην κοινότητα, και στον εαυτό μας.

Αμοργός: Διάσταση απόψεων στην τοπική κοινωνία για την διάνοιξη δρόμου

Ο δήμος υποστήριξε ότι ο δρόμος είχε διανοιχθεί ως εργοταξιακός, προκειμένου να πραγματοποιηθούν εργασίες συντήρησης ενός ναΐσκου

Βατικανό – Corriers Della Sera: “Η στάση του Παρολίν και ο …διχασμός έδωσαν πλεονέκτημα στον Πρέβοστ”

Πάπας Λέων ΙΔ': Πώς τον επέλεξε το Κονκλάβιο - Προηγούνταν ο Παρολίν, αλλά έκανε πίσω

ΕΠΑΛ Νάξου: Δράση με περιβαλλοντικό αποτύπωμα στη Χώρα Νάξου

Το τμήμα Α3 του ΕΠΑΛ Νάξου "Μιχάλης Κατσάνης" συμμετείχε σε δράση καθαρισμού στο Φλοίσβο, στο πλαίσιο του προγράμματος "Δράση και Δημιουργία για το Σχολείο και τον Τόπο μου"

Αλ. Φρατζέσκος: “Η καρδιά της Νάξου απειλείται, κανείς δεν πρέπει να μείνει αμέτοχος”

Με μια συγκλονιστική ανάρτηση, ο Αλέξανδρος Φρατζέσκος καλεί σε συσπείρωση ενάντια στην εγκατάσταση αιολικών πάρκων που αλλοιώνουν το τοπίο και την ταυτότητα του νησιού

“Το Πλαστικό μου κι Εγώ”: Το περιβαλλοντικό ταξίδι συνεχίζεται, πρώτος σταθμός η Νάξος

Μαθητές νησιών του Αιγαίου γίνονται πρωταγωνιστές στην προσπάθεια για λιγότερο πλαστικό – Εκπαίδευση, ευαισθητοποίηση και πράξη από το Cyclades Preservation Fund, την OPUS και με τη στήριξη της ΔΕΗ

Γαλάζιες Σημαίες 2025: Ανακοινώνονται την επόμενη Πέμπτη (15/05)

Ανακοινώνονται οι “Γαλάζιες Σημαίες” στην Ελλάδα για το 2025

Νάξος – Νοσοκομείο: Λαπαροσκοπικός Πύργος μπαίνει σε λειτουργία μέσω δωρεάς

Με τη δωρεά του Κωνσταντίνου Μαρτίνου, το Νοσοκομείο Νάξου αποκτά σύγχρονο ιατρικό εξοπλισμό που αλλάζει τα δεδομένα στις χειρουργικές επεμβάσεις

Έως τις 23 Μαΐου οι αιτήσεις για το πρόγραμμα αναδιάρθρωσης αμπελώνων 2025–2026

Eνίσχυση για οινάμπελα με στόχο την ποιοτική αναβάθμιση και τη βιώσιμη ανάπτυξη των αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων – Αναλυτικά οι όροι και τα κριτήρια προτεραιότητας

Κύθνος: Εντοπίστηκε χωρίς τις αισθήσεις του 50χρονος ψαράς που αγνοείτο στο Λαύριο

Ανοιχτά της Κύθνου εντοπίστηκε χωρίς τις αισθήσεις του 50χρονος ψαράς που αγνοείτο στο Λαύριο

Νάξος – Φιλώτι: Αντίο με σεβασμό και αγάπη στον Τάσο Τζιώτη, άνθρωπο του μέτρου και της προσφοράς

Ο Φιλωτίτης που δεν είπε ποτέ κακή κουβέντα, μόνο έδινε—με τα χέρια, με την καρδιά, με την ψυχή του. Μια απώλεια που βαραίνει την κοινότητα, μια μορφή που δεν ξεχνιέται.

Καλοκαιρινή εξόρμηση Raptor Club Greece στη Νάξο το τριήμερο του Αγίου Πνεύματος

Για πρώτη φορά οι ιδιοκτήτες των εντυπωσιακών pick-up επιλέγουν Κυκλάδες και ξεκινούν από τη Νάξο, με ένα τριήμερο χαλάρωσης, εξερεύνησης και απολαυστικής οδήγησης

Στ. Φουτάκογλου: Το περίπτερο της πλατείας πρώην Δημαρχείου, που φεύγει σιωπηλά (!!!)

Μνήμες, άνθρωποι, ιστορίες δεκαετιών γύρω από ένα μικρό περίπτερο που αποτέλεσε σταθερό σημείο αναφοράς για γενιές Χωραϊτών - Η τοποθέτηση του Στράτου Φουτάκογλου

Νάξος: Μία εικόνα που προκαλεί δέος, πραγματικότητα ή όχι;

Ένα βιομηχανικής κλίμακας έργο απειλεί το φυσικό, πολιτιστικό και κοινωνικό κεφάλαιο της Νάξου και των Κυκλάδων, με επιπτώσεις που ξεπερνούν την ενεργειακή "ανάπτυξη" - Δύο ομιλίες σήμερα και αύριο. Που; Πότε;

Το “Highspeed 3” αλλάζει το τοπίο στις θαλάσσιες συγκοινωνίες Κρήτης – Κυκλάδων;

Η Hellenic SeaWays ενισχύει τη γραμμή Πειραιάς – Κυκλάδες – Ηράκλειο με το ταχύπλοο "Highspeed 3", φέρνοντας νέο ανταγωνισμό και πιθανές μειώσεις τιμών στα ακτοπλοϊκά εισιτήρια. (πίνακας δρομολογίων)

Εκτακτο: Διακοπή ηλεκτρικού ρεύματος σε περιοχές της πόλης Νάξου

Διακοπή ηλεκτρικού ρεύματος σε περιοχές της πόλης Νάξου σήμερα Δευτέρα 5 Μαϊου

Β. Φλεριανός: Ξεκινά το έργο που περίμενε μια ολόκληρη γενιά

Με χρηματοδότηση 2,28 εκατομμυρίων ευρώ, η Νάξος αποκτά επιτέλους το ενιαίο Αθλητικό Κέντρο που αξίζει στους αθλητές, τους συλλόγους και τη νεολαία της - Η τοποθέτηση του Βασίλη Φλεριανού

Νάξος – 2ο Γυμνάσιο: Η Μιχαηλία-Ευαγγελία Γρατσία διακρίθηκε στον Πανελλήνιο διαγωνισμό φυσικής “Αρίσταρχος”

Η Μιχαηλία-Ευαγγελία Γρατσία κατέκτησε το 3ο βραβείο στη Β΄ Φάση του διαγωνισμού φυσικής "Αρίσταρχος" φέρνοντας περηφάνια στη σχολική μας κοινότητα

Εκτακτο – “Blue Star 1”: Εκκένωση πλοίου λόγω προειδοποίησης για βόμβα (!!!)

Blue Star 1: Εκκενώνεται το πλοίο λόγω συναγερμού για βόμβα

Γιάννης Βρούτσης: “Η παραμελημένη Νάξος μπαίνει στον αθλητικό χάρτη της χώρας” (video)

Το έργο χαρακτηρίζεται κομβικής σημασίας για την αθλητική κοινότητα της Νάξου, καθώς αναμένεται να καλύψει τις αυξανόμενες ανάγκες των τοπικών αθλητικών σωματείων