Σάββατο, 10 Ιουνίου, 2023
ΑρχικήΑπόψειςΦολέγανδρος : Η τελευταία ερήμωσις...

Φολέγανδρος : Η τελευταία ερήμωσις…

|

Η Υπατία μας ταξιδεύει στο χρόνο και μας περιγράφει την καταστροφή της Φολεγάνδρου από τον Καπουδάν πασά Ζανούμ Χότζα… Ποια ήταν η αιτία; 

Ήταν ένα ήσυχο και νωχελικό πρωινό στον όρμο Καραβοστάση.

Όσο ήσυχο και νωχελικό μπορεί να είναι το πρωινό σ’ ένα νησί… όπου ανά πάσα στιγμή μπορεί να ξεφυτρώσουν πειρατές και να κατασφάξουν όλους τους κατοίκους.

Μια φορά ρώτησα έναν γέροντα Φολεγάνδριο …μα γιατί τα κάνετε τα σπίτια σας τόσο μικρά; Και μου απάντησε:

Παιδί μου, γη όση θωρείς και σπίτι όσο χωρείς!

Μια ρήση παλιά των κατοίκων που απηχεί μνήμες από συλλογικές καταστροφές από την εποχή της πειρατείας ακόμη αλλά και την επιτακτική ανάγκη πως όταν θα σημάνουν τα σήμαντρα της εκκλησιάς όλοι θα πρέπει να τρέξουν και να κρυφτούν μέσα στο κάστρο.

Σαν δουν να καταφτάνει εχθρικό πλοίο στο λιμάνι…να πάρουν την εικόνα της Παναγιάς πρώτα …πάντα ασπίδα την Παναγιά …και να κλειστούν στο κάστρο.

Το μεσαιωνικο των Σανούδο που σώζεται μέχρι τις μέρες μας…

Κι ακόμη και σήμερα έτσι τα χτίζουν τα σπίτια τους.  Μικρά.Φαίνεται πως δεν μπορούν να απαλλαγούν από αυτήν την ανάμνηση.

Σπίτι όσο χωρείς…

Ήταν ένα νωχελικό πρωινό του Οκτώβρη. Του 1715 λοιπόν…

Οι γλάροι κρώζαν παράξενα πάνω απ’ το μικρό ψαροχώρι,κάναν περίτεχνες βουτιές και κλέβαν τα ψάρια από τα δίχτυα που μόλις είχαν απλώσει οι ψαράδεςκαι χρύσιζαν στον ήλιο. Οι μανάδες πλέναν τα ρούχα τους στην ακροθαλασσιά και τα παιδιά κυνηγιόνταν …όπως κάνουν πάντα τα παιδιά…και παίζαν βώλους και κουτσό.

Ώσπου η σπαρακτική φωνή του βιγλάτορα από ψηλά έσκισε τον αέρα σημαίνονταςτον κίνδυνο.

Πως εχθρικό πλοίο μπαίνει στο λιμάνι!

Και δεν ήταν ένα, δεν ήταν δυό, αλλά τέσσερα μεγάλα πολεμικά πλοία με τούρκικη σημαία!

Ήταν 1715… και η Φολέγανδρος του Μίνωα, η άλλοτε Σιδηρείη του Στράβωνα, η Πολύανδρος ή Πολύκανδρος των αρχαίων και τώρα η Polycandro των Gozzadini… των τελευταίων λατίνων ιδιοκτητών της… έχει περάσει πλέον στα χέρια των Οθωμανών.

Όπως επίσης στα χέρια των Οθωμανών έχει περάσεικαι η Candia της Κρήτης…σημερινό Ηράκλειο… έπειτα από 21  χρόνια σκληρής πολιορκίας!

Και υπάρχει λόγος που αναφέρω το Ηράκλειο.

Τρόπον τινά…ένας Ηρακλειώτης ενετικής καταγωγής και πρώην αριστοκράτης,κάτοικος πλέον Φολεγάνδρου, ονόματι Γεώργιος Στάης, θα γίνει η αιτία για να ξεκληριστεί εκείνη τη μέρα όλο το νησί.

Και ποτέ άλλοτε κυκλαδονήσι δε θα  μαρτυρήσει τόσο από τους Τούρκους, όσο εκείνη τη μέρα η μικρή Φολέγανδρος.

Γιατί στα καράβια μέσα είναι ο φοβερός και τρομερός καπουδάν πασάς, Ζανούμ Χότζα, που πνέει μένος εναντίον του Γεώργιου Στάη και έρχεται αποφασισμένος να τον εκδικηθεί.

Γιατί είχαν διαφορές από παλιά, πολύ πριν ο Ζανούμ Χότζα γίνει αρχιναύαρχος των Κυκλάδων. Όταν μια μέρα έτυχε κάποτε αιχμάλωτος και αλυσοδέσμιος στην οικία του Γεώργιου Στάη και έπεσε στα πόδια του παρακαλώντας τον να ελευθερωθεί.

Όμως ο Γεώργιος Στάης, που είχε μετοικήσει στη Φολέγανδρο απότο 1684 θέλοντας να ξεφύγει από αυτόν ακριβώς τον οθωμανικό ζυγό…μισώντας βαθιά αυτόν το ζυγό…αλλά από κατατρεγμένος έχει γίνειπλέον ισχυρός άρχοντας, βοεβόδας και γάλλος πρόξενος του νησιού… όχι μόνο δεν τον ελευθερώνει αλλά τον ραπίζει βάναυσα.

Κι ο Τούρκος δεν μπορεί να ξεχάσει αυτήν την προσβολή.

Και οι δυό άντρες μισιούνται βαθιά.

Εκείνο το πρωινό …ο καπουδάν πασάς αφού ενσκηνώσει παρά τον όρμο Καραβοστάση θα δώσει εντολή στους άντρες του να λεηλατήσουν άγρια το νησί και να συλλάβουν όλους τους κατοίκους.

925 συνολικά Φολεγάνδριοι άνδρες και γυναίκες ωσάν κτήνη επιβιβάζονται στα πλοία και οδηγούνται στη Χίο.

Μόνο κάποιοι βοσκοί καταφέρνουν να διαφύγουν στα γύρω βουνά.

Την επόμενη μέρα ακριβώς, ο Γεώργιος Στάης απαγχονίζεται από μια κεραία της ναυαρχίδος του ανηλεή πασά… η γυναίκα του πεθάνει πάραυτα από συγκοπή καρδιάς και 908 συνολικά Φολεγάνδριοι φονεύονται δια δηλητηρίου και ρίχνονται στη θάλασσα ως βορά των ιχθύων.  Δήθεν ότι είχαν πανώλη.

17 μόνο θα γλιτώσουν από την απίστευτη αυτή θηριωδία και θα οδηγηθούν σιδηροδέσμιοι στην Πόλη και μετέπειτα σε φυλακή στα Κύθηρα.

Ανάμεσά τους, ο ένας και μοναδικός επιζών υιός του Γεωργίου Στάη, ο Αντώνιος Στάης, και μία νεανίς Φλωρία Βαρούχα καλούμενη, της οποίας η ωραιότης κατέθελξε τόσο τον πασά ώστε να την πάρει στο  γυναικωνίτη του.

Δε γνωρίζω ποιος είναι ο λόγος που συνέχει τη ζωή σ’ αυτό το νησί. Και την κάνει να ανθίζει ξανά έπειτα από κάθε καταστροφή.

Η ερήμωση του 1715 θα είναι και η τελευταία. Για τρία ολόκληρα χρόνια οι μόνοι κάτοικοι του νησιού θα είναι εκείνοι οι λιγοστοί βοσκοί που μπόρεσαν να διαφύγουν και το νησί θα φέρει έκδηλα τα σημάδια της καταστροφής.

Όμως, το Μάιο του 1718 χάριν στην παρέμβαση του γάλλου πρεσβευτή παρά την Πύλη, Μαρκίωνα Βονάκου, ο Αντώνιος Στάης ελευθερώνεται και επιστρέφει στο νησί μαζί με την ήδη αποδράσα από το χαρέμι, Φλωρία Βαρούχα.

Ο πασάς καθαιρείται από τον Αχμέτ Β και εξορίζεται στην Κύπρο.

Οικήτορες από τη Νιο θα έλθουν στο νησί και η ζωή θα ανθίσει ξανά.

Και η ερημωμένη Φολέγανδρος θα γίνει ξανά Πολύανδρος και Πολύκανδρος που σημαίνει άνδρες πολλοί.

Όπως ακριβώς ήταν παλιά.

Δεν γνωρίζω ποιος είναι ο λόγος που συνέχει τη ζωή σ’ αυτό το νησί.

Μάλλον η καρτερία. Μέχρι ο άνεμος να κοπάσει ξανά…μέχρι οι πειρατές να φύγουν ξανά.

Μέχρι οι γυναίκες να πλένουν πάλι τα ρούχα τους στην ακροθαλασσιά, τα παιδιά να παίζουν κουτσό και βώλους και οι γλάροι να κάνουν πάλι περίτεχνες βουτιές για νακλέψουν τα ψάρια από τα δίχτυα των ψαράδων.

(*) Αυτή η ιστορία που κόβει την ανάσα, θαμμένη βαθιά στο χρόνο, αλλά αληθινή όσο τα χώματα που πατούμε σήμερα, περιγράφεται με κάθε ανατριχιαστική λεπτομέρεια σε πλήθος ιστορικών συγγραμμάτων του 19ου αιώνα όπως αυτό του λόγιουΙ. Κονταρίνη. Επίσης έχει δημοσιευτεί σε ένα περιοδικό της εποχής ονόματι «Πανδώρα»

(*) Στη σπάνια φωτογραφία της εποχής τοπική ενδυμασία Φολεγάνδριας γυναίκας.

(*) Η αγιογραφία (λεπτομέρεια) είναι από την εντός του Κάστρου σωζόμενη παλιά μητρόπολη της Χώρας, Παναγία η Παντάνασσα, κτήτορας και ιδρυτής της οποίας φέρεται ενεπίγραφα ο Γεώργιος Στάης. Στα πόδια του Αγίου Γεωργίου γονυπετής εικονίζεται ο ίδιος ο Γεώργιος, καθώς και οι εγγονοί του, γιοι του Αντωνίου Στάη,Εμμανουήλ και Οικονόμος.

(*) Σύμφωνα μεπληροφορίες κατοίκων, απόγονοι της δυναστείας Στάη ζουν σήμερα στη Μύκονο.

Υπατία

 

 

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

“Εφυγε” από τη ζωή ο Γιάννης Μαρκόπουλος

Άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 84 ετών ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης Γιάννης Μαρκόπουλος. (video)

Μύκονος – Μουσείο Μπενάκη: Εκδήλωση “Μεταλλεία Μυκόνου – μια ιστορία στο φως”

Σάββατο 17 Ιουνίου.. Ο Δήμος Μυκόνου διοργανώνει εκδήλωση «Μεταλλεία Μυκόνου – μια ιστορία στο φως» στο Μουσείο Μπενάκη

Σέριφος: Να διασωθεί η παράδοση του νησιού

Επιστημονική ημερίδα "Ακολουθώντας τις ράγες" στη Χώρα Σερίφου - οι ομιλητές, τα συμπεράσματα

Πάρος: “Καυτός” Μαϊος, η κίνηση του Αγίου Πνεύματος άγγιξε το 2019 (πίνακες)

Πάνω από 80.000 επισκέπτες δέχτηκε η Πάρος το Μάϊο από θάλασσα και αέρα με τις αυξήσεις έναντι του προηγούμενου έτους να ξεπερνούν το μέσο όρο της χώρας. (πίνακες)

Σύρος: Ξεκινάει τη Δευτέρα, 4ημερο εθελοντικής αιμοδοσίας

Εθελοντική αιμοδοσία στη Σύρο - Χρονοδιάγραμμα

Στοίχημα – Champions League: Τελικός με over και προβάδισμα σε Σίτι

Η προταση από την Foxbet.gr... Τελικός Champions League 2023 και τι παίζουμε;

Estiatoria.gr – Golden Awards: “Στο Λαδόχαρτο” και “Dal Professore” στη κορυφή της γεύσης

Ποια είναι τα εστιατόρια και οι σεφ που διακρίθηκαν στον Πανελλήνιο διαγωνισμό Estiatoria.gr Golden Awards - Η εικόνα των Κυκλάδων

Εστίαση: Μπήκαν οι υπογραφές για αυξήσεις (10,5%) μισθών

Από 1ης Ιουνίου οι μισθοί ενισχύονται 5,5% και ένα χρόνο αργότερα, την 1η Ιουνίου 2024, θα αυκηθούν επιπλέον κατά 5%

Κολομβία: Βρέθηκαν μετά από 40 ημέρες ζωντανά τέσσερα παιδιά στη ζούγκλα

Tο «θαύμα» της Κολομβίας: Βρέθηκαν ζωντανά μετά από 40 ημέρες τα τέσσερα παιδιά που είχαν χαθεί στη ζούγκλα

Φασκελοκουκούλωστα ή “Το τάξιμο είναι εύκολο. Στο δόσιμο αρχίζουν τα δύσκολα”

Ο Αλέκος Αρβανιτάς μας αναλύει την εβδομάδα που πέρασε. Με την ...μπαρουφολογία να ξεπερνάει κάθε όριο τη στιγμή που οι συμπολίτες μας πεθαίνουν περιμένοντας το ασθενοφόρο

Ταβέρνες σε Νάξο και Ηρακλειά ανάμεσα στις καλύτερες της Ελλάδας

Τα 33 κορυφαία εστιατόρια και ταβέρνες παραδοσιακής κουζίνας στην Ελλάδα - Ποιες είναι στις Κυκλάδες

Νάξος – Μάιος: Οι κρατήσεις που δεν … εμφανίστηκαν και ο σωστός προγραμματισμός για οικονομικά εισιτήρια (video)

Μιχ. Κρητικός και Στ. Καπίρης μιλούν στο Mega για τις... ναξιώτικες προσδοκίες για το καλοκαίρι! (video)

Η Νάξος λέει “αντίο” στον μουσικό Νίκο Στεφ. Μαστρογιαννόπουλο

Η εξόδιος ακολουθία θα γίνει σήμερα Τετάρτη 7 Ιουνίου στις 3.00 το μεσημέρι στον Ιερό Ναό Αγίου Νικοδήμου Χώρας Νάξου.

Νάξος: Περίοδος 50 ημερών, μεγάλα κόστη, δυσκολία εύρεσης προσωπικού (video)

Νάξος... Μιχάλης Κρητικός και Δημήτρης Καπούνης μιλάνε στο OPEN για τις προσδοκίες του φετινού καλοκαιριού και για τα προβλήματα πρωτογενή τομέα (video)

Naxos Festival 2023 – Klaus Pfeiffer: Ο Γερμανός καλλιτέχνης που έγινε Ναξιώτης

Naxos Festival 2023: Ο Μάριος Βαζαίος μιλά για την έκθεση «Klaus Pfeiffer - Τα φτερά του Ίκαρου» που διοργανώνει το Φεστιβάλ Νάξου στον Πύργο Μπαζαίου

Γυμνιστές: Οι τρεις από τις δέκα καλύτερες παραλίες είναι Ελληνικές

Που βρίσκονται οι τρεις παραλίες στην Ελλάδα που θεωρούνται ανάμεσα στις κορυφαίες στον κόσμο για τους γυμνιστές

Αιγαίο: Το “δικό μας” πανηγύρι με Ζευγώλη, Αναματερού και Στρατηγού (video)

Τρίτη 20 Ιουνίου και το "δικό μας" πανηγύρι. Από τη Νάξο έως την Ικαρία... Ποιοι λαμβάνουν μέρος (video)

Νάξος – “Δύναμη Δημιουργίας”: “Είμαστε βέβαιοι ότι θα αποπέμψει άμεσα τον νταή αντιδήμαρχο”

Η δημοτική παράταξη "Δύναμη Δημιουργίας Νάξου και Μικρών Κυκλάδων" ζητάει από τον Δήμαρχο την άμεση απομπομπή του Αντιδημάρχου Παιδείας για την εις βάρος του καταγγελία από πολίτη του νησιού

Πειραιάς: Δεκατέσσερα δρομολόγια προς τα νησιά του Αιγαίου

Για σήμερα από το λιμάνι του Πειραιά έχουν προγραμματιστεί 14 δρομολόγια, 40 για τα νησιά του Αργοσαρωνικού, 14 από το λιμάνι τη Ραφήνας και 8 από το Λαύριο.

Τριήμερο Αγίου Πνεύματος: Πάρος και Νάξος συγκεντρώνουν τους περισσότερους επισκέπτες

Τα νησιά του Αργοσαρωνικού, η Πάρος, η Νάξος, οι Κυκλάδες αλλά και η Πελοπόννησος με την Εύβοια, είναι οι τοποθεσίες που αναμένεται εφέτος να κινηθούν με σημαντικές πληρότητες.