Πέμπτη, 29 Μαΐου, 2025
ΑρχικήΑπόψειςΦολέγανδρος : Η τελευταία ερήμωσις...

Φολέγανδρος : Η τελευταία ερήμωσις…

|

Η Υπατία μας ταξιδεύει στο χρόνο και μας περιγράφει την καταστροφή της Φολεγάνδρου από τον Καπουδάν πασά Ζανούμ Χότζα… Ποια ήταν η αιτία; 

Ήταν ένα ήσυχο και νωχελικό πρωινό στον όρμο Καραβοστάση.

Όσο ήσυχο και νωχελικό μπορεί να είναι το πρωινό σ’ ένα νησί… όπου ανά πάσα στιγμή μπορεί να ξεφυτρώσουν πειρατές και να κατασφάξουν όλους τους κατοίκους.

Μια φορά ρώτησα έναν γέροντα Φολεγάνδριο …μα γιατί τα κάνετε τα σπίτια σας τόσο μικρά; Και μου απάντησε:

Παιδί μου, γη όση θωρείς και σπίτι όσο χωρείς!

Μια ρήση παλιά των κατοίκων που απηχεί μνήμες από συλλογικές καταστροφές από την εποχή της πειρατείας ακόμη αλλά και την επιτακτική ανάγκη πως όταν θα σημάνουν τα σήμαντρα της εκκλησιάς όλοι θα πρέπει να τρέξουν και να κρυφτούν μέσα στο κάστρο.

Σαν δουν να καταφτάνει εχθρικό πλοίο στο λιμάνι…να πάρουν την εικόνα της Παναγιάς πρώτα …πάντα ασπίδα την Παναγιά …και να κλειστούν στο κάστρο.

Το μεσαιωνικο των Σανούδο που σώζεται μέχρι τις μέρες μας…

Κι ακόμη και σήμερα έτσι τα χτίζουν τα σπίτια τους.  Μικρά.Φαίνεται πως δεν μπορούν να απαλλαγούν από αυτήν την ανάμνηση.

Σπίτι όσο χωρείς…

Ήταν ένα νωχελικό πρωινό του Οκτώβρη. Του 1715 λοιπόν…

Οι γλάροι κρώζαν παράξενα πάνω απ’ το μικρό ψαροχώρι,κάναν περίτεχνες βουτιές και κλέβαν τα ψάρια από τα δίχτυα που μόλις είχαν απλώσει οι ψαράδεςκαι χρύσιζαν στον ήλιο. Οι μανάδες πλέναν τα ρούχα τους στην ακροθαλασσιά και τα παιδιά κυνηγιόνταν …όπως κάνουν πάντα τα παιδιά…και παίζαν βώλους και κουτσό.

Ώσπου η σπαρακτική φωνή του βιγλάτορα από ψηλά έσκισε τον αέρα σημαίνονταςτον κίνδυνο.

Πως εχθρικό πλοίο μπαίνει στο λιμάνι!

Και δεν ήταν ένα, δεν ήταν δυό, αλλά τέσσερα μεγάλα πολεμικά πλοία με τούρκικη σημαία!

Ήταν 1715… και η Φολέγανδρος του Μίνωα, η άλλοτε Σιδηρείη του Στράβωνα, η Πολύανδρος ή Πολύκανδρος των αρχαίων και τώρα η Polycandro των Gozzadini… των τελευταίων λατίνων ιδιοκτητών της… έχει περάσει πλέον στα χέρια των Οθωμανών.

Όπως επίσης στα χέρια των Οθωμανών έχει περάσεικαι η Candia της Κρήτης…σημερινό Ηράκλειο… έπειτα από 21  χρόνια σκληρής πολιορκίας!

Και υπάρχει λόγος που αναφέρω το Ηράκλειο.

Τρόπον τινά…ένας Ηρακλειώτης ενετικής καταγωγής και πρώην αριστοκράτης,κάτοικος πλέον Φολεγάνδρου, ονόματι Γεώργιος Στάης, θα γίνει η αιτία για να ξεκληριστεί εκείνη τη μέρα όλο το νησί.

Και ποτέ άλλοτε κυκλαδονήσι δε θα  μαρτυρήσει τόσο από τους Τούρκους, όσο εκείνη τη μέρα η μικρή Φολέγανδρος.

Γιατί στα καράβια μέσα είναι ο φοβερός και τρομερός καπουδάν πασάς, Ζανούμ Χότζα, που πνέει μένος εναντίον του Γεώργιου Στάη και έρχεται αποφασισμένος να τον εκδικηθεί.

Γιατί είχαν διαφορές από παλιά, πολύ πριν ο Ζανούμ Χότζα γίνει αρχιναύαρχος των Κυκλάδων. Όταν μια μέρα έτυχε κάποτε αιχμάλωτος και αλυσοδέσμιος στην οικία του Γεώργιου Στάη και έπεσε στα πόδια του παρακαλώντας τον να ελευθερωθεί.

Όμως ο Γεώργιος Στάης, που είχε μετοικήσει στη Φολέγανδρο απότο 1684 θέλοντας να ξεφύγει από αυτόν ακριβώς τον οθωμανικό ζυγό…μισώντας βαθιά αυτόν το ζυγό…αλλά από κατατρεγμένος έχει γίνειπλέον ισχυρός άρχοντας, βοεβόδας και γάλλος πρόξενος του νησιού… όχι μόνο δεν τον ελευθερώνει αλλά τον ραπίζει βάναυσα.

Κι ο Τούρκος δεν μπορεί να ξεχάσει αυτήν την προσβολή.

Και οι δυό άντρες μισιούνται βαθιά.

Εκείνο το πρωινό …ο καπουδάν πασάς αφού ενσκηνώσει παρά τον όρμο Καραβοστάση θα δώσει εντολή στους άντρες του να λεηλατήσουν άγρια το νησί και να συλλάβουν όλους τους κατοίκους.

925 συνολικά Φολεγάνδριοι άνδρες και γυναίκες ωσάν κτήνη επιβιβάζονται στα πλοία και οδηγούνται στη Χίο.

Μόνο κάποιοι βοσκοί καταφέρνουν να διαφύγουν στα γύρω βουνά.

Την επόμενη μέρα ακριβώς, ο Γεώργιος Στάης απαγχονίζεται από μια κεραία της ναυαρχίδος του ανηλεή πασά… η γυναίκα του πεθάνει πάραυτα από συγκοπή καρδιάς και 908 συνολικά Φολεγάνδριοι φονεύονται δια δηλητηρίου και ρίχνονται στη θάλασσα ως βορά των ιχθύων.  Δήθεν ότι είχαν πανώλη.

17 μόνο θα γλιτώσουν από την απίστευτη αυτή θηριωδία και θα οδηγηθούν σιδηροδέσμιοι στην Πόλη και μετέπειτα σε φυλακή στα Κύθηρα.

Ανάμεσά τους, ο ένας και μοναδικός επιζών υιός του Γεωργίου Στάη, ο Αντώνιος Στάης, και μία νεανίς Φλωρία Βαρούχα καλούμενη, της οποίας η ωραιότης κατέθελξε τόσο τον πασά ώστε να την πάρει στο  γυναικωνίτη του.

Δε γνωρίζω ποιος είναι ο λόγος που συνέχει τη ζωή σ’ αυτό το νησί. Και την κάνει να ανθίζει ξανά έπειτα από κάθε καταστροφή.

Η ερήμωση του 1715 θα είναι και η τελευταία. Για τρία ολόκληρα χρόνια οι μόνοι κάτοικοι του νησιού θα είναι εκείνοι οι λιγοστοί βοσκοί που μπόρεσαν να διαφύγουν και το νησί θα φέρει έκδηλα τα σημάδια της καταστροφής.

Όμως, το Μάιο του 1718 χάριν στην παρέμβαση του γάλλου πρεσβευτή παρά την Πύλη, Μαρκίωνα Βονάκου, ο Αντώνιος Στάης ελευθερώνεται και επιστρέφει στο νησί μαζί με την ήδη αποδράσα από το χαρέμι, Φλωρία Βαρούχα.

Ο πασάς καθαιρείται από τον Αχμέτ Β και εξορίζεται στην Κύπρο.

Οικήτορες από τη Νιο θα έλθουν στο νησί και η ζωή θα ανθίσει ξανά.

Και η ερημωμένη Φολέγανδρος θα γίνει ξανά Πολύανδρος και Πολύκανδρος που σημαίνει άνδρες πολλοί.

Όπως ακριβώς ήταν παλιά.

Δεν γνωρίζω ποιος είναι ο λόγος που συνέχει τη ζωή σ’ αυτό το νησί.

Μάλλον η καρτερία. Μέχρι ο άνεμος να κοπάσει ξανά…μέχρι οι πειρατές να φύγουν ξανά.

Μέχρι οι γυναίκες να πλένουν πάλι τα ρούχα τους στην ακροθαλασσιά, τα παιδιά να παίζουν κουτσό και βώλους και οι γλάροι να κάνουν πάλι περίτεχνες βουτιές για νακλέψουν τα ψάρια από τα δίχτυα των ψαράδων.

(*) Αυτή η ιστορία που κόβει την ανάσα, θαμμένη βαθιά στο χρόνο, αλλά αληθινή όσο τα χώματα που πατούμε σήμερα, περιγράφεται με κάθε ανατριχιαστική λεπτομέρεια σε πλήθος ιστορικών συγγραμμάτων του 19ου αιώνα όπως αυτό του λόγιουΙ. Κονταρίνη. Επίσης έχει δημοσιευτεί σε ένα περιοδικό της εποχής ονόματι «Πανδώρα»

(*) Στη σπάνια φωτογραφία της εποχής τοπική ενδυμασία Φολεγάνδριας γυναίκας.

(*) Η αγιογραφία (λεπτομέρεια) είναι από την εντός του Κάστρου σωζόμενη παλιά μητρόπολη της Χώρας, Παναγία η Παντάνασσα, κτήτορας και ιδρυτής της οποίας φέρεται ενεπίγραφα ο Γεώργιος Στάης. Στα πόδια του Αγίου Γεωργίου γονυπετής εικονίζεται ο ίδιος ο Γεώργιος, καθώς και οι εγγονοί του, γιοι του Αντωνίου Στάη,Εμμανουήλ και Οικονόμος.

(*) Σύμφωνα μεπληροφορίες κατοίκων, απόγονοι της δυναστείας Στάη ζουν σήμερα στη Μύκονο.

Υπατία

 

 


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

Πάρος: «Κλείνουμε πριν μας κλείσουν», η εστίαση σε απεργία στις 5 Ιουνίου

Σε συμβολικό λουκέτο προχωρούν οι παραλιακές επιχειρήσεις του νησιού – Αντίδραση απέναντι σε τιμωρητικές πολιτικές και κρατική απουσία - Το σχόλιο του Γιάννη Παπαδόπουλου

Νάξος: Δυναμική παρέμβαση εργαζομένων και αναβολή της συζήτησης για απαγόρευση οικοδομικών εργασιών το καλοκαίρι

Μετά από κινητοποίηση της Επιτροπής Εργαζομένων στις Κατασκευές, η Δημοτική Αρχή Νάξου υποχρεώθηκε να αποσύρει το θέμα από το Δημοτικό Συμβούλιο

Νάξος – Μικρή Βίγλα (Παναγία Παρθένος): Ένα πανηγύρι πίστης, παράδοσης και μνήμης (φωτογραφίες)

Μια ιερή τελετουργία στη βραχονησίδα της Παρθένου γεμάτη συγκίνηση, ιστορία και προσφορά – Στη μνήμη του Αντώνη Σαλτερή (προεστού)

Νάξος – Περιβάλλον: “Δρω και Δημιουργώ!”, παιδική δράση με φαντασία και οικολογική συνείδηση

Ο Πολιτιστικός και Περιβαλλοντικός Σύλλογος Γυναικών Νάξου προσκαλεί μικρούς φίλους το Σάββατο 31 Μαΐου σε μια γιορτή για τη Γη, με παιχνίδια, φυτέματα και ιστορίες.

Η φωνή της κοινωνίας δεν είναι αντίπαλος. Είναι σύμμαχος

Η διαβούλευση, η δημόσια ενημέρωση και οι ανοιχτές συζητήσεις δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες για κοινωνική συναίνεση

Αίγυπτος: Κλείνει το μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά;

Μονή Αγίας Αικατερίνης Σινά: Κλείνει και δημεύεται η περιουσία της με απόφαση δικαστηρίου

Με τον Πρωθυπουργό θα συναντηθούν αύριο Παρασκευή οι 13 Περιφερειάρχες της χώρας

Η συνάντηση θα γίνει στο Μέγαρο Μαξίμου και θα τεθούν επί τάπητος ζητήματα που απασχολούν τις Περιφέρειες

Νάξος – Φιλώτι: Εγκρίθηκε η αντικατάσταση περίφραξης με προϋπολογισμό 100.000 ευρώ

Μετά τον ηλεκτροφωτισμό LED, η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου ενισχύει ξανά τον αθλητισμό στην ορεινή Νάξο, εγκρίνοντας νέα παρέμβαση στο γήπεδο Φιλωτίου – Έπεται και το νέο Κλειστό Γυμναστήριο

Σαντορίνη: Διακοπή ρεύματος την Παρασκευή 30 Μαΐου

Η διακοπή θα πραγματοποιηθεί από τις 7 το πρωί έως τις 2 μετά το μεσημέρι στην Οία (περιοχή Μύλοι)

ΠΝΑΙ – Σύρος: Ανακατασκευή-ορόσημο για το γήπεδο Ερμούπολης, εγκρίθηκαν οι όροι δημοπράτησης

Με προϋπολογισμό 800.000 ευρώ και χρηματοδότηση από την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, το γήπεδο ποδοσφαίρου της Σύρου προετοιμάζεται για τη νέα εποχή της ΕΛΛΑΣ στη Super League 2

Νάξος – Χείμαρρος: Αποχαιρετισμός στον Γιάννη Ψαρρά, έναν άνθρωπο της προσφοράς

Η εξόδιος ακολουθία του 72χρονου θα τελεστεί σήμερα Δευτέρα 26 Μαΐου στον Ιερό Ναό Ζωοδόχου Πηγής στον Χείμαρρο – Θλίψη στο Τσικαλαριό

Νάξος: «Πώς ένα δημόσιο ακίνητο έγινε ιδιωτική “πλατεία”, η αλήθεια πίσω από την περίφραξη στον Λυώνα»

Σαφές μήνυμα από τον Δήμο Νάξου και Μικρών Κυκλάδων για την περίφραξη στον Λυώνα: παράνομη αυθαίρετη χρήση του χώρου, περίφραξη για λόγους ασφάλειας και αποκατάσταση της νομιμότητας

Νάξος: «Έφυγε» ο Αντώνης Καρούσης, θλίψη στην Κωμιακή για τον αγαπητό συγχωριανό

Ο ήσυχος και αγαπητός Αντώνης Καρούσης, με ρίζες στην Κωμιακή και παρουσία στην Αθήνα, έφυγε λίγο πριν επιστρέψει στο χωριό του – Η εξόδιος ακολουθία τελείται σήμερα

Νάξος – Πλάκα: Καταστροφή στο όνομα της “καθαριότητας”, καταγγελίες για παράνομες παρεμβάσεις

Μαζική απομάκρυνση φυκιών Ποσειδωνίας με τσουγκράνες, εγκαταστάσεις εν μέσω ωοτοκίας και περιβαλλοντική αδιαφορία σε προστατευόμενη ζώνη Natura.

Νάξος: Δωρεάν προληπτικές εξετάσεις από το “Naxos Medical” μέσω του προγράμματος «Προλαμβάνω»

Έγκαιρη πρόληψη για τα καρδιαγγειακά νοσήματα με αξιοπιστία και ανθρώπινη φροντίδα – Δωρεάν αιματολογικός έλεγχος για όλους τους πολίτες

Παροναξία: “Ηλεκτρική” νύχτα με βροχόπτωση και …λάσπη (πίνακας)

Έντονα φαινόμενα, αστραπές και «λασποβροχές» χτύπησαν τα νησιά των Κυκλάδων – Τα ύψη υετού από το NaxosWeather (πίνακας)

Γ. Παπαδόπουλος: “Μειωμένη κατανάλωση και έλλειψη προσωπικού, αλλάζουν τα δεδομένα στην εστίαση”

Ο πρόεδρος του Σωματείου Μαζικής Εστίασης Νάξου και περιφερειάρχης της ΠΟΕΣΕ στο Νότιο Αιγαίο μιλά για τις νέες τουριστικές συνήθειες, τις προσαρμογές των επιχειρήσεων και την πίεση που δέχεται ο κλάδος ενόψει καλοκαιριού.

Πάρος: Ένα νησί στο όριο της αντοχής του

Οι κάτοικοι εκπέμπουν SOS για τον υπερτουρισμό, την άναρχη δόμηση και την απώλεια της ταυτότητας του νησιού

Τραγωδία στο λιμάνι της Νάξου: 70χρονος τουρίστας άφησε την τελευταία του πνοή εν πλω

Πολωνός επιβάτης τουριστικού σκάφους υπέστη αδιαθεσία κατά τη διάρκεια του ταξιδιού – Κατέληξε στο Νοσοκομείο Νάξου παρά τις άμεσες προσπάθειες διάσωσης

Νάξος – Σύλλογος Μηχανικών: “Όχι σε οριζόντιους περιορισμούς, Ναι, σε στοχευμένο πλαίσιο για τις θερινές οικοδομικές εργασίες”

Ο Σύλλογος εκφράζει έντονο προβληματισμό για την αιφνιδιαστική πρόθεση του Δήμου να επιβάλει οριζόντιους περιορισμούς, χωρίς επαρκή διαβούλευση – Προτείνει στοχευμένο και ρεαλιστικό πλαίσιο που προστατεύει τόσο τον τουρισμό όσο και τον κατασκευαστικό κλάδο.