Το πλήθος των νομοθετημάτων που αφορούν την εκπαίδευση από τη Μεταπολίτευση δείχνουν την έλλειψη εθνικής στρατηγικής στην παιδεία, χωρίς να αγνοούμε τη δυναμική που έχει ο ευαίσθητος αυτός χώρος, κυρίως σήμερα, στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης και στη φιλοσοφία που αναπτύσσει.
Του Μανώλη Κρητικού (#)
Από τις νομοθετικές παρεμβάσεις της Μεταπολίτευσης θα ξεχωρίζαμε τους Νόμους 1268/82 και 1566/85 για την πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια, μεταλυκειακή και την ανώτατη εκπαίδευση που ουσιαστικά έβαλαν την παιδεία στις ράγες της δημοκρατίας, της προόδου και της ανταγωνιστικότητας. Στις ρυθμίσεις των νόμων είχαν συμπεριληφθεί η κατάργηση του αναχρονιστικού θεσμού της έδρας στα πανεπιστήμια, η δυνατότητα δημιουργίας μεταπτυχιακών σχολών και η κατάργηση του αντιδημοκρατικού θεσμού του επιθεωρητή στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση δημιουργώντας τις βάσεις για μια ποιοτική και ανταγωνιστική παιδεία.
Από τους νόμους που ακολούθησαν θα ξεχωρίζαμε τον 4009/2011 και τον 4485/2017 – ο πρώτος αναφέρεται με έμφαση στην αριστεία, ο δεύτερος την αγνοεί –, καθώς επίσης τον τελευταίο Νόμο 5094/24 για τα μη κρατικά πανεπιστήμια με τίτλο «Ενίσχυση του Δημόσιου Πανεπιστημίου – Πλαίσιο λειτουργίας μη κερδοσκοπικών παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων».
Τα Νομοσχέδια 4009/11 και 4485/17 δεν πέτυχαν τους στόχους των δημιουργών τους και η εφαρμογή τους ήταν σύντομη. Ο τελευταίος Νόμος 5094/24 έχει «άρωμα» ιδιωτικής πρωτοβουλίας και «δείχνει» την εκπαίδευση σαν «προϊόν».
Σήμερα το 2,66% του ελληνικού ΑΕΠ πηγαίνει στην παιδεία όταν το αντίστοιχο στην Ευρωπαϊκή Ενωση είναι 5%. Οι Σκανδιναβοί δίνουν 7% και 8% του ΑΕΠ. Η υποχρηματοδότηση υποδηλώνει ότι το λειτούργημα του εκπαιδευτικού επαφίεται στον πατριωτισμό των εκπαιδευτικών.
Η εκπαίδευση είναι δημόσιο αγαθό και θα πρέπει να παραμείνει. Στο νέο τοπίο που δημιουργείται σήμερα το ερώτημα είναι κατά πόσο θα παραμείνουν μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί τα υπό ίδρυση πανεπιστήμια, ενώ είναι προϊόντα ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Για τον λόγο αυτό στην Ανώτατη Ιδιωτική Εκπαίδευση θα πρέπει να υπάρξει μια διασφάλιση μέσω μιας ανεξάρτητης Αρχής ελέγχου ώστε τα υπό ίδρυση πανεπιστήμια να είναι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί, όπως αναφέρεται στον νόμο.
Στη δευτεροβάθμια και πρωτοβάθμια εκπαίδευση, με την αύξηση του αριθμού των πρότυπων, πειραματικών σχολικών μονάδων και με τα ωνάσεια σχολεία, ουσιαστικά δημιουργούνται μαθητές και καθηγητές δύο ταχυτήτων στο εκπαιδευτικό σύστημα, αυξάνοντας τις ανισότητες στην εκπαίδευση. Η δυνατότητα που δίνει ο νόμος για τη δημιουργία εκπαιδευτικών ομίλων, όπου ένας μαθητής από το νηπιαγωγείο του ομίλου θα αποφοιτά από το πανεπιστήμιο του ίδιου ομίλου, δημιουργεί ένα στεγανό εκπαιδευτικό σύστημα παράλληλο με το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα. Επίσης, πιθανή ανισότητα θα προκύψει με την εμφάνιση των ξενόγλωσσων προπτυχιακών τμημάτων των πανεπιστημίων και με την πιθανή εισαγωγή φοιτητών σε αυτά από το εκπαιδευτικό σύστημα IB (International Baccalaureate), το οποίο υπάρχει σε ελάχιστο αριθμό εκπαιδευτικών μονάδων.
(*) Ο Μανώλης Κρητικός – γέννημα θρέμμα της Νάξου – είναι καθηγητής, διευθυντής Μεταπτυχιακού Δημόσιας Πολιτικής και Διοίκησης του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών
#Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην έντυπη έκδοση της εφημερίδας “Τα Νέα” την 29η Ιουλίου..
