Στις 10 Φεβρουαρίου του 1825, ο υπουργός Εσωτερικών της επαναστατικής κυβέρνησης Γρηγόριος Δικαίος ή Παπαφλέσσας, λίγο πριν μαρτυρήσει στο Μανιάκι, εξέδωσε διάταγμα για την περισυλλογή και τη φύλαξη των αρχαιοτήτων.
Της Αγγελικής Κοτταρίδη (*)
Τότε τα αρχαία μνημεία ήταν το θεμέλιο της Παλιγγενεσίας, ο καλύτερος πρεσβευτής της μικρής Νέας Ελλάδας στον Κόσμο. Τώρα είναι ελπίδα «αειφορίας». Αύριο τα μνημεία, «η χειροποίητη ενσώματη μνήμη», ίσως γίνουν ύστατο καταφύγιο της ουσίας της έννοιας Ανθρωπος.
Το βέβαιο είναι ότι η κληρονομιά των αιώνων ανήκει πάντα στους επερχόμενους. Οι εκάστοτε παρόντες απολαμβάνουν το προνόμιο της συμβίωσης με τις αρχαιότητες και σε αντάλλαγμα οφείλουν να τις φροντίζουν και να τις προστατεύουν, ώστε να τις παραδώσουν κατά το δυνατόν αλώβητες. Η επαφή με τα μνημεία χαρίζει γνώση, κατανόηση θεμελιωδών αρετών, αισθητική εκλέπτυνση, ψυχαγωγία στην κυριολεξία του όρου, για κάποιους ακόμη και υπέρβαση του φόβου του τέλους μέσα από τη χειροπιαστή εμπειρία της «αθανασίας» του ανθρώπινου έργου. Ετσι θα έπρεπε να είναι, όμως…
Πριν από λίγες μέρες, στον ναό του Απόλλωνα στη Νάξο ένας ημίγυμνος τουρίστας σήκωσε στον αέρα μαρμάρινο μέλος του μνημείου για να φωτογραφηθεί ως αρσιβαρίστας. Οι ενημερωτικές πινακίδες και η περισχοίνιση δεν λειτούργησαν αποτρεπτικά ούτε για αυτόν ούτε για τους υπόλοιπους, που κάθονταν ή πατούσαν στα αρχαία μέλη. Κάποιος απαθανάτισε τη σκηνή. Σάλος!
Η αρμόδια ΕΦΑ Κυκλάδων έσπευσε, ως ώφειλε, να προστατεύσει το μνημείο, περιφράζοντάς το. Κάποιοι φοβήθηκαν ότι θα χάσουν τουρίστες και ξεσηκώθηκαν. Ο δήμαρχος Νάξου μήνυσε την ΕΦΑ και η αστυνομία συνέλαβε τους υπαλλήλους που έκαναν τη δουλειά τους! Διάφοροι διαμαρτύρονται γιατί δεν τους αρέσει η περίφραξη ή γενικώς οι περιφράξεις, άλλοι απλώς για αντιπολίτευση…
Το περιστατικό φαίνεται ακραίο, είναι όμως ενδεικτικό μιας γενικότερης κατάστασης. Για πολλούς η αειφορία μεταφράζεται σε προσδοκία γρήγορου και εύκολου κέρδους και τα μνημεία πρέπει να «αξιοποιηθούν», δηλαδή να φέρουν πολλούς τουρίστες. Οι αρχαίοι θα έλεγαν «ουκ εν τω πολλώ το ευ» και, όπως φαίνεται, η αντίληψη αυτή αρχίζει πάλι να κερδίζει έδαφος στους κύκλους των επαϊόντων της αειφορικής διαχείρισης. Η επαφή με τα μνημεία προϋποθέτει σεβασμό και προσοχή, δηλαδή παιδεία, είδος που δυστυχώς δεν περισσεύει…
Ετσι, μέχρι να αποφασίσουμε τι είδους τουρισμό θέλουμε και πώς θα διαχειριστούμε αποτελεσματικά και εποικοδομητικά τους ευαίσθητους πόρους που συνιστούν τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά μας, περιφράξεις, διαστρώσεις, συγκεκριμένες οδεύσεις και απαγορεύσεις που διασφαλίζουν αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία όχι μόνο δεν βλάπτουν, αλλά είναι και απαραίτητα. Αλλωστε όλα αυτά είναι αντιστρεπτά και μπορούν πάντα να αφαιρεθούν.
Σημασία έχει να μην κινδυνέψουν τα μνημεία. Και εντέλει, σε μια εποχή δικαιωματισμού και ετσιθελισμού, ας ξαναμάθουμε ότι αξίζει να υπάρχουν νόμοι και κανόνες να προστατεύουν τα σημαντικά και τα πολύτιμα, γιατί αυτά δεν πρέπει να καταστραφούν. «Ου Θέμις», όπως θα έλεγαν οι αρχαίοι…
(*) Η δρ Αγγελική Κοτταρίδη είναι επίτιμη έφορος Αρχαιοτήτων. Αρθρο στην εφημερίδα “Καθημερινή”
#Νάξος #ΝαόςΑπόλλωνα #ΠολιτιστικήΚληρονομιά #Αρχαιότητες #ΤουρισμόςΜεΣεβασμό #Πολιτισμός #Αειφορία #Καθημερινή #Βανδαλισμός
